Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

Badiiy adabiyot va boshqa ijodiyot turlari. 
Ko‘plab mamlakat­
larda shakllangan milliy ziyolilar, milliy adabiyot, milliy teatr san’ati 
va madaniyatining boshqa turlarini yaratdilar. Bu jarayon ancha oldin 
boshlangan. Kechua tilida XVI asrda ilk drama - «Apu-Olyantay» 
yozilgan. Unda sarkarda Olyantayning Oliy Inkaning qizi - go‘zal 
Kosi Koylyurga muhabbati tarannum etiladi. Inka quyoshning o‘g‘li 
sanalib, uning qizini oddiy kishi bilan nikohini tasavvur ham etib 
bo‘lmasdi. Bunday nikoh o‘lim bilan jazolanishi ko‘zda tutilgan. Le- 
kin Kosi Koylyur Olyantayning sevgisiga ijobiy javob beradi. Oliy 
Inkadan qizining qo‘lini so‘rash natija bermaydi. Sarkarda tog‘ga 
qochib, o‘z baxti uchun kurasha boshlaydi. Ushbu drama hozirga 
qadar o‘z ommabopligini yo‘qotmasdan, hindular bayramlarida 
namoyish qilinadi. Adabiyot tiliga aylangan tillar orasida guaranini 
ko‘rsatish mumkin. Ushbu tilda XX asming 30-yillarida Ortis Ger- 
rero o ‘z she’rlarini bitgan. Xulio Karrera (1908-1954) guaranilar 
teatriga asos solgan, uning qalamiga mansub «Baxtsizlar ochligi» 
dramasi mavjud.
256

---

Lotin Amerikasida XIX asrda milliy adabiyotning keng tarqalgan 
turi - kostumbrizm (ispancha - odat) yo'nalish vakillari o ‘z asarlari- 
da oddiy, o‘z mamlakatlari aholisining kundalik hayotlarini tasvirlab, 
shu orqali milliy muammolar, milliy ongning shakllanishi masalala- 
rini ko'tarib chiqqanlar. XX asrda braziliyalik yozuvchi Jorj Amadu- 
ning romanlari, chililik shoir Pablo Neruda dostonlari, kolumbiyalik 
Gabriyel Garsia Markesning asarlari butun dunyoga tarqalgan.
Yuqorida aytilganlardan ko‘rinib turibdiki, Lotin Amerikasi 
xalqlari dunyo etnik tarixiga va madaniyatiga ulkan hissa qo‘shgan.
Savol va topshiriqlar
1. Markaziy, Janubiy Amerika va Vest-Indiyadagi aholining irq va 
til tavsifi qanday?
2. Asteklar, mayyalar, kechualar xo‘jaligi va moddiy madaniyatini 
so‘zlab bering.
3. Etnik jarayonlar va yangi millatlaming shakllanishi qanday 
kechgan?
4. Aholi xo‘jalik-madaniy tiplaridagi transformatsiyalari qanday 
kechmoqda?
5. Aholining turar joylaridagi an’anaviylik va zamonaviylik nima- 
larda namovon boim oqda?
6. Aholining taomlari va ichimliklari haqida nimalami bilasiz?
7. Janubiy amerikaliklar kiyimlaridagi o ‘ziga xos xususiyatlar ni- 
malarda aks etadi?
8. Konfessial tarkib va ma’naviy madaniyatdagi o‘ziga xosliklami 
gapirib bering.
257

---