U. A. Nurmanov toshkent 2016

N 
Xo‘jalik operatsiyalarining mazmuni 
Summa,
ming
so‘m 
21-son BHMS
bo‘yicha hisobvaraqlar
korrespondentsiyasi 
debet 
kredit 
1 
Maqsadli imtiyozdan foydalanish chog‘ida 
hisoblab yozilgan YaST aks ettirilgan 
122 500 
9820 
6411 
6411 
8840 
2 
Asbob-uskuna xarid qilingan va foydalanishga 
joriy qilingan 
90 000 
0820 
0130 
6010 
0820 
3 
Materiallar xarid qilingan 
30 000 
1010 
6010 
4 
Mukofotlar va ular bo‘yicha yagona ijtimoiy 
to‘lov hisoblab yozilgan (mablag‘lardan 
maqsadli foydalanish) 
1 000 
250 
8840 
6710 
6520 
5 
Asbob-uskuna va materiallarni xarid qilishga 
yo‘naltirilgan mablag‘lar summalari (90 000 + 
30 000) hisobdan chiqarilgan 
120 000 
8840 
8530 
Shuni 
ham 
hisobga 
olish 
lozimki, 
korxona 
maqsadli 
imtiyozlardan 
foydalanayotganda muayyan maqsaddagi tadbirlarni: ya’ni asbob-uskuna, materiallarni 
xarid qilishni MOLIYAlashtirish rejasiga (smeta, byudjet va h.k.) ega bo‘lishi kerak. 
Yillik Moliyviy hisobot bilan birga imtiyoz tufayli bo‘shagan maqsadli mablag‘lardan 
foydalanilishi to‘g‘risida hisob-kitob taqdim etiladi.
Soliq solish maqsadida soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha maqsadli 
imtiyozlarni qo‘llash hisobiga bo‘shaydigan mablag‘lar byudjetdan subsidiyalar tarzida 
qaraladi (Soliq kodeksining 22-moddasi) va Soliq kodeksi 355-moddasi to‘rtinchi 
qismining 6-bandiga asosan YaST solish ob’ekti hisoblanmaydi. Tegishincha, 8840-
hisobvaraqda hisobga olingan, shuningdek 8530-hisobvaraqqa hisobdan chiqarilgan 
summalarga yagona soliq to‘lovi solinmaydi. 
Soliq qarzini kechiktirib to‘lash tartibi. Soliq qarzini to‘lashni kechiktirish, bo‘lib-
bo‘lib to‘lash hamda ortiqcha to‘langan soliq summalarini qaytarish qoidalari Soliq 
kodeksining 9-10-boblari bilan tartibga solinadi. 
Soliq qarzini to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash vaqtinchalik Moliyviy 
qiyinchilikka ega bo‘lgan korxonalarga davlat tomonidan yordam ko‘rsatish maqsadida 
to‘lash muddatini soliq to‘lovchi qarz summasini bir yo‘la yoxud bosqichma-bosqich 
to‘lagan holda keyinroq muddatga ko‘chirishdan iboratdir. 
Soliq qarzini to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash muddati o‘tkazib 
yuborilgan debitorlik va kreditorlik qarzlarni qisqartirish va byudjetga to‘lovlar intizomini 

---

88 
mustahkamlash bo‘yicha respublika Komissiyasi tomonidan bir oydan yigirma to‘rt 
oygacha muddatga beriladi. 
Oxirgi hisobot sanasidagi holatga ko‘ra joriy aktivlar summasining jami 20 foizidan 
ortiq miqdordagi qo‘shimcha hisoblangan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar hamda 
Moliyviy sanktsiyalarni undirish to‘g‘risida qaror qabul qilingan kundan e’tiboran olti oy 
ichida soliq qarzi oyma-oy bo‘lib to‘langan holda amalga oshiriladi. To‘lashni 
kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash soliq qarzining hammasiga yoki uning bir qismiga 
nisbatan amalga oshirilishi mumkin. 
Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha penya hisoblash ular bo‘yicha qarzni 
to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lashning amal qilish davri boshlanishidan 
e’tiboran to‘xtatib turiladi. 
Soliq qarzini to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyatini berish 
tartibi Byudjet va davlat maqsadli jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzlarni to‘lash 
muddatini kechiktirish va (yoki) bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkonini berish, penya hisoblashni 
to‘xtatish, shuningdek penya va jarima sanktsiyalarini hisobdan chiqarish tartibi 
to‘g‘risida nizomga (AV tomonidan 14.01.2005 yilda 1442-son bilan ro‘yxatdan 
o‘tkazilgan) muvofiq belgilanadi. Ushbu qoidalar bojxona to‘lovlarini va davlat bojini 
to‘lashga tatbiq etilmaydi. Bojxona to‘lovlarini va davlat bojini to‘lashda bu qoidalar 
bojxona to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida hamda boshqa qonun hujjatlarida belgilangan 
tartibda amalga oshiriladi. 

---

89