U. A. Nurmanov toshkent 2016

Soliq solinadigan baza - asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar bo‘yicha - asosiy 
vositalar va nomoddiy aktivlarning o‘rtacha yillik qoldiq qiymati hisoblanadi. Ushbu 
qiymat mol-mulkning boshlang‘ich (tiklanish) qiymati bilan soliq to‘lovchining hisob 
siyosatida belgilangan usullardan foydalanilgan holda hisoblab chiqilgan amortizatsiya 
hajmi o‘rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. 
Soliq solinadigan bazani belgilash tartibi. Soliq solish ob’ektlarining o‘rtacha 
yillik qoldiq qiymati hisobot davridagi har bir oyning oxirgi kunidagi holatga ko‘ra soliq 
solish ob’ektlarining qoldiq qiymatlarini qo‘shishdan olingan summaning o‘n ikkidan bir 
qismi sifatida ortib boruvchi yakun bilan aniqlanadi. 
MISOL. Soliq solinadigan mulkning oy oxiriga qoldiq qiymati quyidagilardan 
iborat: 
- 31 yanvar - 2 990 ming so‘m; 
- 28 fevral - 2 860 ming so‘m; 
- 31 mart - 2 730 ming so‘m; 
- 30 aprel - 2 600 ming so‘m; 
- 31 may - 2 470 ming so‘m; 
- 30 iyun - 2 340 ming so‘m; 
- 31 iyul - 2 210 ming so‘m; 
- 31 avgust - 2 080 ming so‘m; 
- 30 sentyabr - 1 950 ming so‘m; 
- 31 oktyabr - 1 820 ming so‘m; 
- 30 noyabr - 1 690 ming so‘m; 
- 31 dekabr - 1 560 ming so‘m. 
Mulkning o‘rtacha yillik qoldiq qiymati 1-chorak uchun quyidagicha hisoblanadi: 
[2 990 + 2 860 + 2 730] / 12 = 715 ming so‘m. 
Mulkning o‘rtacha yillik qoldiq qiymati 1 yarim yil uchun quyidagicha hisoblanadi: 
[2 990 + 2 860 + 2 730 + 2 600 + 2 470 + 2 340] / 12 = 1332,5 ming so‘m. 

---

91 
Mulkning o‘rtacha yillik qoldiq qiymati 9 oy uchun quyidagicha hisoblanadi: [2 990 
+ 2 860 + 2 730 + 2 600 + 2 470 + 2 340 + 2 210 + 2 080 + 1 950] / 12 = 1 852,5 ming 
so‘m. 
Mulkning o‘rtacha yillik qoldiq qiymati 12 oy uchun quyidagicha hisoblanadi:
[2 990 + 2 860 + 2 730 + 2 600 + 2 470 + 2 340 + 2 210 + 2 080 + 1 950 + 1 820 + 1 
690 + 1 560] / 12 = 2 275 ming so‘m. 
O‘zbekiston Respublikasi norezidentlarining Soliq kodeksi 266-moddasi ikkinchi 
qismining uchinchi xatboshisida va uchinchi qismida ko‘rsatilgan ko‘chmas mulk 
ob’ektlari bo‘yicha soliq solinadigan baza mazkur ob’ektlarga bo‘lgan mulk huquqini 
tasdiqlovchi hujjatlarda ko‘rsatilgan qiymat asosida aniqlanadi. 
Mol-mulk solig‘ini to‘lovchi tomonidan ushbu soliqni to‘lash nazarda tutilmagan 
faoliyat turlari amalga oshirilgan taqdirda, soliq solinadigan baza soliq solinadigan va 
soliq solinmaydigan mol-mulk hisobini alohida-alohida yuritish asosida aniqlanadi. 
Alohida-alohida hisob yuritish imkoniyati bo‘lmagan taqdirda, soliq solinadigan baza 
faoliyatdan olinadigan sof tushumning umumiy hajmida mol-mulk solig‘ini to‘lash 
nazarda tutilgan sof tushumning solishtirma salmog‘idan kelib chiqqan holda aniqlanadi. 
MISOL. Mol-mulk solig‘i hisoblanadigan asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qoldiq 
qiymati 12 000 ming so‘mni tashkil qiladi. Ushbu soliqning yillik hisob-kitobi - 420 ming 
so‘m. Yillik to‘langan summa - 385 ming so‘m. Dekabr oyida (11-kunida) yangi asbob-
uskuna xarid qilinib, ishga tushirilgan. Qayta hisob-kitoblardan keyin yillik o‘rtacha 
qoldiq qiymat 12 625 ming so‘mni tashkil qildi.
Hisobot yili davomida soliq solish bazasi oshganda mol-mulk solig‘ini to‘lash tartibi 
quyidagicha bo‘ladi: 
hisobot yili uchun o‘rtacha yillik mol-mulk solig‘i 441 875 (12 625 000 x 3,5 / 100) 
so‘mni tashkil etadi. 
Yil yakuni bo‘yicha byudjetga 56 875 (441 875 - 385 000) so‘m qo‘shimcha to‘lov 
amalga oshirilishi kerak.