U. G‘afurov, Q. Sharipov

Q
FC
VC
TC
AC
Chegaraviy 
tannarx
10
100 000
180 000
11
87 000
12
16 500

---

93
20-MAVZU
KORXONANING MOLIYAVIY NATIJALARI
YALPI DAROMAD VA FOYDA 
Tadbirkorni harakatga undovchi sabablardan biri – bu foyda olishga 
intilishdir. Foyda hajmi qanchalik katta bo‘lsa, bu tadbirkor uchun o‘z 
ehtiyojlarini to‘laroq qondirish va faoliyatini yanada kengaytirishga imkon 
yaratadi.
Tadbirkorlik foydasini aniqlash uchun yalpi daromad tushunchasini ham 
farqlash kerak.
Yalpi daromad
– mahsulot ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish 
natijasida olingan pul mablag‘lari miqdori.
Korxonalarda tovar va xizmatlarni sotishdan olingan yalpi daromad yal pi 
tushum deb ham ataladi. Yalpi daromad (tushum)ni quyidagi formula bilan 
ifodalash mumkin:
TR
= 
P
× 
Q
Bu yerda:
TR
 
(total revenue) – mahsulotni sotishdan olingan yalpi daromad (tu-
shum);
P
 
(price) – mahsulot narxi;
Q
 
(quantity) – mahsulot miqdori.
Aytaylik, siz korxonangizda bir oy davomida 100 ming dona daftar 
ishlab chiqardingiz. Har bir daftarning narxi 1 000 so‘m. Agar barcha daf
-
tarlar sotilgan taqdirda, korxonangizning bir oylik pul tushumi 100 mln. 
so‘m (100 000 × 1000) ga teng bo‘ladi.
Biroq korxonaning pul tushumlari uning faoliyatining samaradorligiga 
baho bera olmaydi. Chunki bu pul tushumlari qanday xarajatlar evaziga 
olinganligini aks ettirmaydi. Shunga ko‘ra, pul tushumlarining xarajatlardan 
ajratib olingan qismi – foyda muhim o‘rin tutadi. U quyidagicha aniqlanadi.
Pr
= 
TR
– 
TC
Bu yerda:
Pr
 
(profit) – foyda;

---

94
TR
(total revenue) – mahsulotni sotishdan olingan yalpi daromad (tu-
shum);
TC