30
taqqoslanadi. Bunda ko‘pincha suratda taqqoslanuvchi miqdor,
mahrajda - esa taqqoslovchi mutloq miqdor bo‘ladi.Nisbiy miqdorlardan
xalq xo‘jaligi
tarmoqlarining rivojlanishi, ijtimoiy - iqtisodiy
ko‘rsatkichlarning o‘zgarishlarini aniqlashda juda ko‘p foydalaniladi.
Shuning uchun ham nisbiy
miqdorlar tadqiqot maqsadi, mohiyati
va qanday mutloq miqdorlar qatnashayotganiga qarab turlicha bo‘lishi
mumkin:
Korxonalar, firmalar biznes-rejalarining
bajarilish darajasini,
to‘plamda ayrim guruhlarning tarkibini bilish uchun, joriy yil (ushbu
davrdagi) ma’lumotlar taqqoslanadi.
Xodisa va jarayonlarning o‘zgarish qonuniyatlarini o‘rganish
uchun, ularning bir necha yil (o‘tgan davrlar)
mobaynidagi miqdorlari
taqqoslanadi.
4.3. Nisbiy miqdorlarning turlari va ularni
hisoblash tartibi
Nisbiy miqdorlar qanday vazifalarni aniqlash uchun qo‘llanishiga
qarab, birnecha turga bo‘linadi. Agarda nisbiy miqdorlar belgilangan
reja ko‘rsatkichning bajarilishini aniqlash uchun qo‘llansa,
unda bu
ko‘rsatkichning haqiqiy bajarilgan miqdori,
uning rejada belgilangan
miqdoriga bo‘linib topiladi. Misol : Korxona ushbu yilda 12000 tonna
mahsulot ishlab chiqargan. Lekin bu yilda 11500 tonna mahsulot ishlab
chiqarish rejalashtirilgan . Demak, korxonaning reja ko‘rsatkichining
bajarilishini ifodalovchi nisbiy miqdor (Rbnm) 104 %
12000 x 100
(------------------) bo‘ladi.
11500
Reja o‘sishning (kamayishini) ifodalovchi
nisbiy miqdorlar
(Runm), kelgusi davr uchun ko‘rsatkichlarning rejasini (prognoz)
belgilashda qo‘llanadi va quyidagicha topiladi:
Dostları ilə paylaş: 
