U хudoyberdiev, B. Aliev

+ a
1
x
1
+ a
2
x
2 
+ … + a
n
x
n

Korrelyatsiya regressiya o‘rtasidagi tahlilida bog‘lanishlar shaklini

tanlash muhim bo‘lib hisoblanadi, chunki keyingi hisob kitoblar
qanchalik yaxshi amalga oshirilmasa, agarda bog‘lanish shakli to‘g‘ri
tanlanmagan bo‘lsa, natija noto‘g‘ri xulosalarga olib keladi.
Bog‘lanishlar shakli dastavval sifat tahlili natijasida aniqlangan.
Bu o‘rinda regressiya emperik chizig‘ining grafigidan foydalaniladi.
Bog‘lanishlar nazariy shaklini tanlash ma’lum miqdorda shartli
bo‘lib, u funksional bog‘lanish bilan bog‘liqdir. Lekin shu bilan birga
hayotda
bog‘lanish
ma’lum
darajada
funksional
bog‘lanishga
yaqinlashadi xolos. Faqatgina bog‘lanish yuqori darajada bo‘lsagina
bog‘lanishning nazariy chizig‘i va uning parametrlari amaliy ahamiyat
kasb etadi va korrelyatsiya nazariyasining reja va iqtisodiy hisob
kitoblaridan yaxshi yordamchisiga aylanadi.
Demak,
qachonki
bog‘lanish
yuqori
darajada
bo‘lsagina
bog‘lanishning nazariy chizig‘ini axtarish va uni aniqlash ma’lum bir
mazmun va ma’no kasb etadi. Bog‘lanishning bu nazariy chizig‘i

---

81
boshqacha qilib, regressiya chizig‘i uni aniqlash, tuzish va tahlil qilish

va amaliy qo‘llanilishi esa regression tahlil deb aytiladi.
Misol (shartli ma’lumotlar)

Oila jon boshiga 
to‘g‘ri keladigan 
yillik daromad, 
ming so‘m 
Qand 
iste’moli 
kg. 
X
2 
Xu 
Ux=22,55+0,017x(kg) 
450
30
202500
13500
30,2
750
35
562000
26250
35,3
1050
41
1102500
43050
40,4
1350
46
1822500
62100
45,5
1650
50
2722500
82500
50,6
5250
202
6412500
227400
202

х
а

а
х
У
1
0
+
=

х
У

- qand iste’molining faqat daromaddan bog‘liqligi.

X- jon boshiga to‘g‘ri keladigan daromad.

a
0
a
1
lar tenglamaning no’malum parametrlari. A
0
parametr
natijaviy belgiga (qand iste’moliga) hisobga olinmagan omillarning
o‘rtacha ta’siri, ya’ni X=0 dagi Ux qiymati.
A
1
- parametr, regressiya kaeffitsiyenti bo‘lib, omil belgining bir
birlikka ko‘payishi natija belgining o‘rtacha qanchaga o‘zgarishining
ko‘rsatadi.
To‘g‘ri
chiziqli
bog‘lanishlar
tenglamasining
noma’lum
parametrlari a
0
va a
1
lar kichik kvadratlar usuli asosida olingan
tenglamalar tizimini aniklash yo‘li bilan aniqlaniladi:
∑
∑
∑
∑
∑
=
+
=
+
ху
X
a
X
a
У
X
a
na
2
1
0
1
0

5
:

5250
:
1
0
1
0
227400
6412500
5250
202
5250
5



=
+
=
+
а
а
а
а

Bu normal tenglamalar tizimini yechish uchun zarur ma’lumotlarni

yuqoridagi jadvaldan olamiz:
914
,
2
4
,
171
314
,
43
4
,
1221
4
,
40
1050
1
1
0
1
0
=
=
+
=
+
а
а
а
а
а
bu yerda
017
,
0
4
,
171
914
,
2
1
=
=
а

a
1

ning qiymatini tenglamaga qo‘yish yo‘li bilan a
0
ni aniqlaymiz

a
0

+ 1050 a
1
= 40,4
bu yerdan

---

82
a

0
+ 1050 *0,017 = 40,4
a
0
+17,85 = 40,4
a
0
= 22,55
Ux = 22,55 + 0,017 x

a
1

parametr jon boshiga to‘¼ri keladigan daromadning 1 so‘mga
ko‘payishi, qand iste’molini 17 gramga ko‘payishini ko‘rsatadi.
Daromad 100 so‘mga ko‘paysa, jon boshiga to‘g‘ri keladigan qand
iste’moli 1,7 kg ga va xokazo ko‘payadi.

U
450

= 22,55 + 0,017 * 450 = 30,2 va xokazo jadvalga qarang.