U. P. Shukurova, M. R. Sobirova, N. X. Muxamedova
Yüklə 1,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Leykozlar
Leykozlarning har xil turlarida bo‘yalgan qon preparatlarini, leykotsitlar soni haqida taxminiy tasavvurga ega bo‘lish maqsadida, avval mikroskopning kichik kattalashtiruvchisi ostida o‘rganib chiqiladi. Undan so‘ng mikroskopning immersion sistemasi bilan surtmalarning nozik qismlarida leykotsitlarning morfologiyasi o‘rganiladi va leykotsitar formula hisoblanadi. Surtmada leykotsitlar soni ko‘p bo‘lgan taqdirda, ko‘rish maydonini cheklovchidan foydalaniladi. 400 (yaxshisi 500) leykotsitni bir bemor qonining 2–4 surtmasida hisoblab chiqiladi. Leykositar formulani foiz hisobida har bir leykotsit turining sonini 4 ga (yoki 5 ga) bo‘lib aniqlanadi. Agar preparatlarda normoblastlar uchrasa, unda ularni leykotsitar formulani hisoblash davomida alohida hisobga olinadi va 100 leykotsitga nisbatan ularning soni (masalan 100 leykotsitga nisbatan 6 ta normoblast to‘g‘ri keladi deb) yozib olinadi. 58 Surunkali mieloleykoz. Yetukligi turli darajada bo‘lgan neytrofil granulotsitlar (segment-yadroli, tayoqcha-yadrolilar, metamielotsitlar, mielotsitlar, xatto promielotsitlar) ko‘proq uchraydi (son bo‘yicha ustivor bo‘ladi), blastli hujayralar, (ko‘proq mieloblastlar) topilishi mumkin; normaga nisbatan ko‘proq bazofil va eozinofil granulotsitlarning bo‘lishi xarakterli; anemiya rivojlangan hollarda, normoblastlar ham topiladi. Surunkali mieloleykozda neytrofil qatorning hujayralarida ishqoriy fosfatazaning faolligi keskin pasayadi, neytrofil qatorning leykemoid reaksiyalarida esa ortadi. Mieloblast – dumaloq shaklli (15–20 mkm), sitoplazmasining markazida joylashgan dumaloq, ba’zan g‘adir-budir joylari bo‘lgan yadroli hujayra. Xromatini yirik, nozik turli tuzilishga ega, binafsha tusli. Yadrosida 2 dan 6 gacha yadrochalari yaqqol ko‘rinadi. Sitoplazmasi havorang yoki ko‘kimtir rangda (o‘tkir mieloblastli leykozda ko‘pincha azurofil bo‘yalgan Auer tayoqchasimon tanachalarini tutgan bo‘ladi). Neytrofil promielotsit – dumaloq (18–20 mkm) shakldagi hujayra. Yadrosi yirik, dumaloq, xromatini mieloblastnikiga nisbatan qo‘polroq. Yetilgan promielotsitlarda xromatinning tursimon tuzilishlari kamroq sezilarli bo‘ladi, qalinlashgan joylari xromatinning to‘plamlarini hosil etishi tufayli yaqqolroq ko‘rinadi, yadrochalari esa noaniq bo‘ladi. Promielositlar mieloblastlarga nisbatan kattaroq sitoplazmaga ega va ochroq bo‘yaladi. Ular uchun sitoplazma va yadroning azurofil donalilikning bo‘lishi ko‘proq xarakterli; hujayra yetilib borgan sari, azurofillik bilan bir qatorda neytrofil donalik ham ortib boradi. Limfoblast – dumaloq shaklli (13–18 mkm), yirik, hujayraning ko‘p qismini yadrosi ishg‘ol etuvchi, mieloblastga nisbatan qo‘polroq mayda turli va siyrak xromatin tutgan hujayra. Yadrochalar soni 1 dan 3 tagacha bo‘ladi. Sitoplazmasi havo yoki ko‘k rangli. Prolimfotsit – dumaloq shaklli (10–15 mkm), limfoblastga nisbatan yadrosi ochroq bo‘yalgan, xromatini bir tekis joylashgan, 59 yadrochalari yo‘q, ammo ularning qoldiqlari topilishi mumkin bo‘lgan hujayra. Sitoplazmasi havo rangda, ba’zan azurofil donalarni tutadi. Gematologik analizator – klinik diagnostika laboratoriyalarida qon hujayralarining miqdoriy tadqiqotlarini o‘tkazish uchun mo‘ljallangan qurilma (uskunalar to‘plami). Avtomatik yoki yarim avtomatik bo‘lishi mumkin. Yarim avtomatik gematologik analizator avtomatikdan farq qiladi, chunki qon namunasini suyultirish jarayoni alohida suyultiruvchi qurilma tomonidan amalga oshiriladi. Qon to‘liq suyultirilgandan so‘ng, operator suyultirilgan namunani o‘lchash moduliga o‘tkazishi kerak. Hozirgi vaqtda yarim avtomatik analizatorlar deyarli ishlab chiqarilmaydi. Avtomatik gematologik analizator to‘liq avtomatlashtirilgan asbob bo‘lib, unda butun tahlil jarayoni avtomatik ravishda amalga oshiriladi. Zamonaviy avtomatik analizatorlar soatiga o‘nlab namunalarni (60 dan 120 gacha) aniqlik bilan qayta ishlashga, shuningdek sinov natijalarini o‘rnatilgan xotirada saqlashga va kerak bo‘lganda ularni o‘rnatilgan qurilmada chop etishga qodir. Zamonaviy gematologik analizatorlar qon hujayralarining aniqlangan ko‘rsatkichlari nomenklaturasiga ko‘ra tasniflanadi. Sakkiz parametrli gematologik analizatorlar quyidagi ko‘rsatkichlarni aniqlaydi: eritrotsitlar (RBC), leykotsitlar (WBC), trombotsitlar (Plt), gemoglobin (Hb), shuningdek, eritrotsitlarning quyidagi ko‘rsatkichlari: eritrotsitlarning o‘rtacha hajmi (MCV), eritrotsitlarda gemoglobinning o‘rtacha miqdori (MCH), eritrotsitlarda gemoglobinning o‘rtacha kontsentratsiyasi (MCHC), gematokrit (Hct). Gematologik analizatorlar ishlab chiqarilgan modeliga qarab qon hujayralarining 16 dan 22 gacha ko‘rsatkichlarini aniqlashga imkon beradi. Ushbu toifadagi analizatorlar, sakkiz parametrli analizatorlarni aniqlaydigan parametrlarga qo‘shimcha ravishda, 60 leykotsitlarning subpopulyatsiyasini aniqlaydilar: limfotsitlar (Lm), granulotsitlar (Gr) va o‘rtacha leykotsitlar kontsentratsiyasi, limfotsitlar (Lym), monositlar (Mon), neytrofillar (Neu), bazofillar (Bas) va eozinofiller (Eos), shuningdek, ularning foizi hamda eritrotsitlar hajmining o‘zgarish koeffitsiyentini (RDW) va trombotsitlarni tavsiflovchi bir qator ko‘rsatkichlarni aniqlaydi: trombotsitlarning o‘rtacha hajmi (MPV), trombotsitlar hajmining ulushi (Tct) (gematokritga o‘xshash), trombotsitlar hajmining o‘zgarish koeffitsiyenti (PDW). Gematologik analizatorlari tomonidan olinishi mumkin bo‘lgan muhim diagnostika ma’lumotlari eritrotsitlar, leykotsitlar va trombotsitlar hajmi bo‘yicha taqsimlash funksiyalari histogramlardir. Gematologiya analizatorlari qanday ishlaydi Har qanday zamonaviy gematologik analizator mexanik, gidravlik, pnevmatik va o‘lchash tizimlari majmuasidir. Gidravlik va pnevmatik tizimlar reagentlarni idishlardan olish, namuna va reagentlarni analizator ichida tashish va analizatordan chiqindilarni olib tashlash uchun javobgardir. Gemoglobinni aniqlash usuli barcha turdagi analizatorlar uchun keng tarqalgan bo‘lib, lizislangan qonning kerakli to‘lqin uzunligida optik zichlikni tahlil qilishdan iborat. Gemoglobinni o‘lchash uchun analizatorning ishlash ketma-ketligi quyidagicha: • Namunani suyultiruvchi bilan suyultirish. • Lizis reaktivini suyultirilgan namunaga qo‘shish. Uning ta’siri natijasida eritrotsitlarning hujayra devori parchalanadi va gemoglobin namunada erkin eriydi. • Bir xil aralashmani olish uchun namuna aralashtiriladi. • Maxsus kyuvetada namunaning optik zichligi fotometrik o‘lchanadi. • Lizislangan namunaning optik zichligi tekshirilayotgan qondagi gemoglobin miqdoriga mutanosib bo‘ladi. |