U. P. Shukurova, M. R. Sobirova, N. X. Muxamedova

Retikulotsitlar (reticulocytus)
Norma 0,5–1,2% (30–70x10*71). Retikulotsitlar – yosh 
eritrotsitlar bo‘lib, normoblastlar yadrosini yo‘qotganidan so‘ng 
paydo bo‘ladi. Retikulotsitlar supravital bo‘yalganda namoyon 
bo‘luvchi, donali-to‘rli substansiyaga ega.
Donali-to‘rli strukturalar endoplazmatik to‘r, RNK saqlovchi 
ribosoma va mitoxondriya qoldiqlarini tutishi elektron-mikroskopik 
aniqlangan. Retikulotsitlarda ma’lum darajada oqsil (globina), gem, 
purinlar, pirimidin nukleotidlari, fosfatidlar, lipidlar sintezlanadi, 

---

73
lekin RNK sintezlanmaydi. 2 kun davomida retikulotsit qonda 
aylanadi, keyin RNK si kamaygan sayin yetilgan eritrotsitga aylanadi.
Oddiy gematologik usullarda bo‘yalgan surtmalarda, 
retikulotsitlar kulrang-pushti rangda - polixromatofil.
Retikulotsitlarni hisoblash usullari
Hozirgi kunda retikulotsitlarni hisoblashni unifitsirlangan usuli, 
brilliant krezil ko‘ki, azur I yoki azur 11 bilan bo‘yalgandan keyin, 
bevosita oyna yoki probirkada sanash keng qo‘llaniladi.
1. Usul prinsipi. Eritrotsitlarni ishqoriy bo‘yoqlar bilan 
bo‘yagandan so‘ng, donali-to‘rli substansiyasini aniqlash va sanash.
2. Reaktivlar: 
a) brilliant krezil ko‘kining absolyut spirtda to‘yintirilgan 
eritmasi (absolyut spirt tayyorlash uchun 96% li etanolni mis 
kuporosi kukunida ushlab turish kerak ) 100 ml spirtga 1,2 g bo‘yoq;
b) azur I eritmasi: azur I – 1 g, ammoniy oksalat – 0,4 g, natriy 
xlorid – 0,8 g, etil spirti 96% – 10 ml, distillangan suv - 90 ml. 
Eritmani yopiq flakonda, 2–3 kunga termostatga 37 °C ga, ko‘yiladi 
va vaqti-vaqti bilan chayqatib turiladi. Keyin xona haroratsigacha 
sovutiladi va qog‘ozli filtrda filtrlanadi. Eritma qora shishali 
idishda saqlanadi. Quyqa hosil bo‘ladigan bo‘lsa, eritma qaytadan 
filtrlanishi kerak;
v) azur II eritmasi: azur II - 1 g, natriy sitrat – 5 g, natriy 
xlorid – 0,4 g, distillangan suv – 45 ml. Eritma termostatda 37 
°C da 2 sutkaga qoldiriladi, vaqti-vaqti bilan chayqatib turiladi. 
Erishini tezlatish uchun bo‘yoqni kuchsiz olovda 15–20 min 
davomida, qaynashgacha olib bormasdan qizitish mumkin. Xona 
haroratsigacha sovutiladi va filtrlanadi. Eritma qora shishali idishda 
saqlanadi
3. Bo‘yoq oynasida:
• yaxshilab yuvilgan va yog‘sizlantirilgan buyum oynasi gorelka 
alangasida qizdiriladi. Shisha tayoqcha bilan oynaga bo‘yoqlardan 

---

74
biri tomiziladi va silliqlangan oynali bo‘yoqdan surtma tayyorlanadi. 
Oynaning o‘sha tomoni steklograf bilan markerlanadi. Oynani bu 
holatda ko‘plab tayyorlab qo‘yish va quruq salqin joyda saqlash 
mumkin;
• shu usulda tayyorlangan oynaga, qon tomchisi tomiziladi, yupqa 
surtma tayyorlanadi va shu zahoti nam kameraga joylashtiriladi. 
Buning uchun chetlariga ozgina ho‘llangan marli yoki paxta 
valiklari qo‘yilgan, qopqoqli Petri kosachasidan foydalaniladi;
• nam kamerada surtma 3–5 min davomida ushlanadi, so‘ngra 
havoda quritiladi. Retikulotsitlarning donador-to‘rli substansiyasi, 
eritrotsitlarning yashil-havorang fonida aniq ajralib, siyohrang-
ko‘k rangga bo‘yaladi.
Probirkada bo‘yash:
• 1-usul: ishlatishdan oldin probirkada, 1% kaliy oksalat 
eritmasiga, 4 tomchi bo‘yoq eritmasi nisbatida, brilliant krezil 
ko‘kin ishchi eritmasi tayyorlaniladi;
Bo‘yoqqa 40 mkl qon qo‘shiladi (ikkita pipetka, 0,02 
belgisigacha). Aralashmani yaxshilab, lekin ehtiyotkorlik bilan 
aralashtirilib, 30 min ga qoldiriladi. Yana aralashtiriladi va ingichka 
surtmalar tayyorlanadi;
• 2-usul: probirkaga 0,05 ml bo‘yoq eritmasi va 0,2 ml qon 
solinadi. Aralashtiriladi va 20–30 min ga qoldiriladi. Yana 
aralashtiriladi va ingichka sutmalar tayyorlanadi;
• 3-usul: probirkaga 0,3–0,5 ml bo‘yoq eritmasi va Panchenkov 
apparati pipetkasi bilan 5–6 tomchi qon olinadi. Probirka rezinali 
probka bilan yopiladi, Aralashmani yaxshilab, lekin extiyotkorlik 
bilan aralashtirilib 1–1,5 soatlarga qoldiriladi. Yana aralashtiriladi 
va ingichka sutmalar tayyorlanadi;
4. 
Ryetikulotsitlarni hisoblash.
Surtmalarda eritrotsitlar sariq-yashil rangga, donador-to‘rsimon 
substansiya esa ko‘k yoki ko‘k-siyohrangga bo‘yalgan. Yuqoridagi 
usullar yordamida tayyorlangan surtma immersion obyektivli 
mikroskop ostida ko‘riladi.

---

75