Ümumi histologiya

Çoxqatlı yastı buynuzlaşmayan epitel. Çoxqatlı yastı buynuzlaşmayan epitel buynuz qişanı, ağız boşluğu və yemək borusu selikli qi şaları nın s əthi qatını əmələ gətirir. Bu epitelin səthi qatını təşkil edən hüceyrələr buynuzlaşmaya uğramır [1, s. 242, şək. 20.2].
Çoxqatlı buynuzlaşmayan epiteldə üç qat ayırd edilir: əsas (bazal) qat, tikanlı hüceyrələr qatı və sə thi ya yastı hüceyrələr qatı. Əsas qat hüceyrələri silindr şəklində olub, əsas zar üzərində yerləşir. Bunların distal ucları sivriləşmişdir. Əsas qat hüceyrələri mitoz üsulu ilə bölünüb artaraq səthi qata doğru miqrasiya edir.

Tikanlı qatın hüceyrəl əri 1-2 ədəd qısa tikanabə nzər çıxınt ıya malikdir. Bu qatın hüceyrələrinə əvvələr qanadlı hüceyrələ r də deyilirdi, çünki bunların proksimal hissələri əsas qat hüceyrələrinin distal ucları arası na keçir və öz formalarını dəyişərək qanada bənzəyir. Tikanl ı qatın əsas qata təmas edən hüceyrələri onun sonrakı hüceyrələrinə nisbətən hündür olur. Bunların da distal ucları sivriləşdiyindən, sonra gəl ən qat hüceyrələ ri də qanadabənzər olur. Tikanlı qat hüceyr ələri epitelin səthinə doğru yastılaşır. Bu qat ın hüceyrələri də bölünmək qabiliyyətinə malikdir, burada mitozla yanaşı amitoza da təsadüf olunur. Əsas və tikanlı qat hüceyrələrinin bölünüb artmaq qabiliyyətini nəzərə alaraq bunlara birlikdə çoxalma (maya), ya Malpigi qatı da deyirlər. Bu qatı n hesabına səthi qatın ölüb qopan hüceyr ələri əvəz olunur. Tikanlı qatın hüceyrələ ri əsas qatda olduğu kimi hüceyrəarası körpülər vasitəsi ilə bir-birilə rabitədədir. Körpülərdə qonşu hüceyrələrin sitoplazmatik çıxıntıları bir-birinə təmas etdiyi yerdə

12

desmosomlar müşahidə olunur. Əsas və tikanlı qat hüceyrələrinin sitoplazmasında nazik sapşəkilli tonofibrilər də vardır [1, s. 265, şək. 21.1].

Səthi qatı yastı hüceyrə lər təşkil edir və onlar çox vaxt çoxbucaqlı lövhəyə bənzəyir. Bu hüceyrələrin kənarları düz olur və buna görə onlar bir-birinə sıx söykənir. Bu hüceyrələrin sitoplazması xarici mühitlə bilavasitə rabitədə olduğundan dəyişikliyə uğramış, s ıxlaşmış dır. Onların nüvələ ri və orqanelləri isə çox vaxt reduksiyaya uğrayır. Səthi qatın hüceyrələri inkişaf dövrünü bitirdikcə ölüb qopur.