Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik

ritish» ma’noli yangi so‘z yasalgan; b) shakl yasovchi
qo‘shimchalar, masalan, -lar qo‘shimchasi gul asosiga
qo‘shilib, uning ma’nosidan boshqa yangi ma’no yasa-
maydi, gulning birdan ortiq ekanligini bildiradi.
62-mashq. 
Ajratib ko‘rsatilgan so‘zlardagi qo‘shimchalarning tu-
rini aniqlang. Alisher Navoiyning fikri haqida mulohaza bildiring.
Biroz yurishgandan so‘ng mulozimlar shoirning qabris-
tonga yaqinlashganda, otdan tushishi sababini so‘rabdilar.
Alisher Navoiy ancha vaqt sukut saqlab turibdi-da, keyin mu-
lozimlaridan norozi ohangda shunday deb javob beribdi:
— Bu yerda xalqimizning jigargo‘shalari, tabarruk padari
buzrukvorlari mangu uyquga ketganlar. Bular yonidan ot
choptirib, changitib o‘tish insonlik sha’niga isnoddir, nahotki,
shuni ham bilmasalaring? («El desa Navoiyni» kitobidan)
QO‘SHIMCHALAR TASNIFI

---

25
63-mashq.
Qavs ichidagi so‘zlarga kerakli qo‘shimchalarni qo‘-
shib, ko‘chiring. Shakl yasovchi qo‘shimchalarning tagiga chizing.
Xalq (tabobat) qulupnay (meva) terlatuvchi, bezgak (xu-
ruj) qarshi omil sifatida tavsiya etiladi.
Shuningdek, buyrak (kasallik), o‘t (yo‘l) yallig‘lanishi bilan
bog‘liq (kasallik) iste’mol qilish lozim ko‘riladi.
Olimlarning (fikr) qaraganda, qulupnay buyrakdagi (tosh)
yemirish (xususiyat) ega bo‘lishi bilan birga (unda) tosh hosil
(bo‘lish) yo‘l qo‘ymaydigan tabiiy omillardan hisoblanadi.
(M. Nabiyev)
1. Qanday qo‘shimchalar so‘z yasovchi qo‘shimchalar
deyiladi?
2. Shakl yasovchi qo‘shimchalarning so‘z yasovchi
qo‘shimchalardan farqi nimada?
3. Suv, aql so‘zlariga avval so‘z yasovchi qo‘shimchalar,
keyin shakl yasovchi qo‘shimchalar qo‘shing. Ular-
ning farqini tushuntiring.