ÜmumtəHSİLİn VI-IX siNİFLƏRİNDƏ FİZİkanin
VI-IX sinif fizika materiallarnin təlimində sinergetik
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
VI-IX sinif fizika materiallarnin təlimində sinergetik
yanaşmanin istifadəsi və onun təlim nəticələrinə təsiri” adlı II fəsil üç yarımfəsildən ibarətdir. “Təlimdə sinergizm şərtləri və fizikanın təlimində sinergizm halları ” adlanan birinci yarımfəsildə təlim prosesində sinergizmin həyata keçirilməsi üçün zəruri olan tələblər müəyyənləşdirilir və onlar “sinergizm şərtləri” adlandırılır, bunlar aşağıdakılardır: a) eyni məqsədə xidmət edən iki və daha çox bilik mənbəyi mövcud olmalıdır; b) həmin bilik mənbələrindən əldə edilən bilik sistemləri bir - birinin varisi kimi formalaşmalıdır; bir-birinin varisi olan bilik sistemləri bir - birinin analogudur; varis olan bilik sistemində varisi olduğu bilik sistemində olan eyni bilik elementləri vardır; 11 c) analoq bilik sistemlərinin yeni bir bilik sistemi formalaşdırmaq məqsədi ilə integrasiya edilməsi - birlikdə istifadə üçün işə salınması, hazırlanması lazımdır. Bu inteqrasiya sinergizm mühiti yaradır; d) analoq bilik sistemlərinin birlikdə istifadəsi sinergizmdir; nəzərdə tutulan bir bilik sisteminin formalaşmasında bu bilik sistemləri bir birinə kömək edir; e) sinergizmin nəticəsi analoq bilik sistemlərinin əməkdaşlıq qaydasından çox asıllıdır. Onlar müəyyən ardıcıllığın yerində istifadə olunmasa, sinergizmin nəticəsi minimum olur, başqa sözlə, biliklərin birlikdə istifadəsində koherentlik, razılaşma olmalıdır; f) bilik sisteminin koherentliyinin təmin olunmasında müəllimin istiqamətləndirici fəaliyyətinin, şagirdin fəallığının xüsusi rolu vardır. Yarımfəsildə göstərilir ki, elektrik sahəsi haqqında bilik sis- teminə pay verən bilik mənbələrinin sayı çox olduqca (çox- variantlılıq) həmin bilik sistemi sinergizm hesabına daha çox “qazanc bilik” əldə edəcək. Sinergetikada sistemin çoxvariantlılığı şərtinin mahiyyəti bundan ibarətdir. Sinergetikadakı çoxvariantlılıq ümumtəhsil məktəblərində fizikanın təlimində bir neçə sinergizm halının müəyyənləşdirilməsinə imkan verir. • Sinif təlim materialları arasında sinergizm. Məlumdur ki, hər sinifin təlim materialı bir neçə məzmun standartının tələblərini tarazlaşdırmaq məqsədilə seçilmişdir. Standartların eyniliyi onların tələblərinə tabe edilən təlim materiallarının bir-birinin varisi, analoqu olduğu deməkdir. Belə analoqlar sinergizm mühiti yaradır, yəni hər hansı standarta cavab verən yuxarı sinif materialı həmin standarta cavab verən aşağı sinif materialının varisi kimi öyrənilir. • Eyni alt standartın tələblərini tarazlaşdıran fənn mövzuları və onlarla digər fənn mövzuları arasında sinergizm. Belə ki, eyni standartın tələblərinə cavab vermək məqsədi ilə müxtəlif mövzulardan əldə edilən biliklər bir-birinin analoqudur. Bu analoqlar sinergizm mühiti yaradır. Fəndaxili əlaqə fənn mövzuları arasında sinergizmi təmin edir. Fənlərarası əlaqə bir fənn mövzuları ilə digər fənn mövzuları arasında sinergizmi təmin edir. Deməli, fəndaxili və fənlərarası əlaqə, məhz, sinergizm məqsədi ilə yaradılırmış. 12 • Mövzu daxilində təlim mərhələləri arasında sinergizm. • Məzmun standartları arasında sinergizm. • Bir məsələnin şagird kollektivi tərəfindən həlli zamanı şagirdlərin bilikləri arasında sinergizm. Növbəti bir neçə yarımfəsildə ümumtəhsil məktəblərinin VI- VII və VIII-IX siniflərində fizikanın təlimində sinergizm və onun şagirdlərin təlim nəticələrində rolu təhlil əsasında müəyyən edilmişdir (uyğun olaraq 2.2. və 2.3 yarımfəsilləri) hallarının mövcudluğu nümunələr vasitəsilə əsaslandırılmışdır. “Fənlərarası inteqrasiya təlimdə sinergizmin təminatçısı kimi” adlanan 2.4 yarımfəsilində fizikanın təliminin ayrı-ayrı fənlərlə inteqrasiyası hallarında sinergizm mühitinin yaranması izah edilir və belə nəticə alınır: inteqrasiya cədvəllərindən istifadə etməklə fizika mövzularının təlimində digər fənlərdən əldə edilən analoq bilikləri fizikadan əldə edilən biliklərlə birlikdə tətbiq etməklə öyrənilən problemə dair bilikləri sinergizm hesabına zənginləşdirmək olar. “Fizikanın tədrisində 7E təlim modelinin tətbiqinin siner- gizmdə rolu” yarımfəslində əsaslandırılır ki, inkişaf etmiş ölkələrdə fənlərin təlimində müxtəlif mərhələlərdən ibarət dərs modellərinin (5E, 7E) istifadə edilməsi, məhz sinergizmi, inkişafı təmin etmək məqsədilə həyata keçirilir. Dissertasiyada 5E modelinin aşkara çıxarılan çatışmazlıqlar qeyd edilərək bu modellərin bir-birinə keçidi sxemi verilmişdir. Həmin sxem əsasında nümunə olaraq IX sinifdə “Radioaktiv çevrilmə qanunu” mövzusunun fənlərarası və fənndaxili inteqrasiya prinsipi gözlənilməklə dərsin 7E modelinin quruluş və məzmunu ətarflı şərh edilir. Fəslin sonuncu, “Ümumi orta təhsil məktəblərində fizikadan mövzunun məzmuna sinergetik yanaşmanın metodikası” adlandırılan yarımfəslində isə konkret nümunələr əsasında bəzi mövzuların məzmununda sinergetik yanaşmalara dair təlim materiallarının seçilmə metodikası işlənmişdir. Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|