Universiteti umarov b. M., Norbekova b. Sh. Bolalar psixologiyasi
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
15.2. Bola shaxsida irodaviy harakatlarning rivojlanishida nutq ning o‘rni Bog‘cha yoshidagi bolalar irodaviy harakatlarining rivojlanishida ular nutqining tobora o‘sib borishi juda katta ahamiyatga ega. Tarbiyachilar va ota- onalar turli yoshdagi bolalarga og‘zaki suratda turli xil vazifalarni topshiradilar. Bolalar ayni chog‘dagi o‘yinlari yoki boshqa qilayotgan ishlarini qo‘yib , kattalarning topshirgan vazifalarini bajarishlari kerak. Ana shunday topshiriqlar berish orqali bolalarda ixtiyoriy harakatlarni o‘stirib borish mumkin. Lekin og‘zaki topshiriqlarni bog‘cha yoshidagi hamma bolalar ham bir xilda bajaravermaydilar. Masala n, kichik yoshdagi bog‘cha bolalari, ya’ni uch yoshli bolalar og‘zaki berilgan topshiriqlarni xotiralarida uzoq vaqt saqlab turolmaydilar. Ular topshiriqni tezda unutib qo‘yib, uning o‘rniga o‘zlari xohlagan ish bilan shug‘ullanadilar. Bunday holat ularni tashvishlantirmaydi ham. Nutq asosan o‘rta va katta guruh yoshida gi bolalar irodasini rivojlantirishda katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Bu yoshda bolalar 246 topshiriqlarni ixtiyoriy ravishda bajarishda so‘z orqali tushuntirib berilgan usullarga rioya qilishga intiladilar. Bog‘cha yoshidagi bolalar irodaviy harakatlarining rivojlanishida o‘yin juda katta rol o‘ynaydi. O‘yin bolalar irodasini o‘stiruvchi va mustahkamlovchi omillardan biridir. Bola lar o‘zlarining turli -tuman o‘yinlarida o‘z oldilariga ma’lum maqsadlarni qo‘yadilar, ba’zan uchrab qolgan to‘sqinliklarni еngib, ko‘zlagan maqsadlarni amalga oshirishga harakat qiladilar. Bog‘cha yoshidagi bolalar irodaviy harakatlarini o‘stirish va mustahkamlashda rollarga bo‘linib o‘ynaydigan hamda qoidali o‘yinlarning ahamiyati g‘oyat kattadir. O‘yin qoidalariga rioya qilishda o‘z iroda kuchini ishga solishga to‘g‘ri keladi, chunki bola o‘yin paytida o‘zining harakat larini o‘ynovchilarning maqsadlari bilan moslashtirishi ke rak. Kichik guruh bolalari esa buning uddas idan chiqa olmaydilar, ya’ni o‘yin qoidalariga to‘la rioya qila olmaydilar. Shuning uchun ular qoidali o‘yinlarga qatnashganlarida juda sodda rollarni bajaradilar. Masalan, «Poyezd» o‘yinida faqat yo‘lovchi (passajir) rolini o‘ynaydilar. Katta bog‘cha yosh ida aql bilan qaror chiqarish imkoniyatlari kengayadi, qaror qabul qilish ahamiyatli bo‘lgan motiv bi lan belgilanadi. Bu esa o‘z - o‘zini boshqarishning rivojlanishi, vaziyat bilan bog‘liq istak, his - tuyg‘ular va ularning namoyon bo‘lishini jilovlash malak alari taraqqiyotiga olib keladi va bola irodasini mustahkamlaydi. 42 Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|