Urganch davlat universiteti texnika fakulteti «transport tizimlari»

2.3. Ma’ruzaning texnologik xaritasi

Bosqich, vaqt	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi faoliyati	Talaba faoliyati
1. Kirish, 5 minut	1.1. O’quv mashg’ulotining mavzu rejasi hamda kutilayotgan natijalar ma’lum qilinadi.	Eshitiladi va yozib oladilar.
3. Asosiy material, 65 min.	2.1. Talabalarni darsga tayyorgarlik darajasini aniqlash uchun tezkor savol javob o’tkazadi. 1. Elektr zanjiri nima? 2. Elektr zanjiri aktiv va passiv elementlari? 3. Elektr zanjirini asosiy qonunlarini ayting? 2.2. O’qituvchi vizual materialdan foydalangan xolda ma’ruza o’qishni davom ettiradi. Oddiy va murakkab elektr zanjirlariga tarif beradi. Murakkab zanjirlardagi tarmoq (shaxobcha), kontur tushunchalariga ta’rif beradi. Misollar yordamida ushbu tushunchalarni tushuntirib beradi. A) Murakkab elektr zanjirlarini hisoblashda Kirxgof qonunlarini qo’llash usulini o’rgatadi. Kirxgofni birinchi qonuni bo’yicha tuzilishi lozim bo’lgan tenglamalar sonini aniqlashni o’rgatadi. Aniq misolda ko’rsatib beradi. Kirxgofni ikkinchi qonuni bo’yicha tuziladigan tenglamalarni tuzishni o’rgatadi. Tenglamalar sonini aniqlashni o’rgatadi. Aniq misolda ko’rsatib beradi. Birinchi xamda ikkinchi qonunlar bo’yicha tenglamalarni echishni va noma’lum toklarni aniqlashni o’rgatadi. B) murakkab zanjirlarni xisoblashda kontur toklar usulini mazmunini tushuntirib beradi. Mustaqil konturlarni tanlashni o’rgatadi. Kontur toklarni yo’nalishi ni tanlashni tushuntirib beradi. Kirxgofni ikkinchi qonuni bo’yicha tenglamalar tuzishni va ularni echishni noma’lum kontur toklarni aniqlashni o’rgatadi. Elektr zanjir elementlaridan o’tayotgan haqiqiy toklarini kontur toklari orqali xosoblashni tushuntiradi. V) Elektr zanjirlarni xisoblashda tugun potentsiallar ustma-ustlash (superpozitsiya), ekvivalent generator usullarini umumiy holda tushuntirib beradi.	Talabalar javob beradi O’ylaydi va javob beradi O’ylaydi va javob beradi O’ylaydi va javob beradi Talabalar eshitadi va yozib oladi Talabalar eshitadi va yozib oladi
4. Yakunlash 10 min.	3.1. Mavzuga yakun yasaydi, talabalar e’tiborini asosiy masalaga qaratiladi. Faol talabalarni rag’batlantiriladi. 3.2. Mustaqil ish uchun vazifa: 1. Har bir talabaga variantlar bo’yicha sxemalar belgilanadi v ulardagi noma’lum toklarni kirxgof qonunlarini qo’llash usuli hamda kontur toklar usuli bilan hisoblash vazifa qilib beriladi.	Talabalar eshitadi va yozib oladi Eshitadi va aniqlashtiriladi

REJA:

1. 
   Kirxgof qonunlarini bevosita qo’llash usuli
   
2. 
   Kontur toklar usuli
   
3. 
   Tugun potentsiallari (kuchlanishlari) usuli
   
4. 
   Ustlash (superpozitsiya) usuli
   
5. 
   Ekvivalent generator usuli
   

Kirish. Elektr zanjirlarini hisoblashdagi asosiy vazifa tokning zanjir tarmoqlarida taqsimlanganligini aniqlashdir. Bu vazifa elektr zanjiri uchun asosiy bo’lgan Om va Kirxgof qonunlaridan foydalanib hal etiladi.
Murakkab elektr zanjirlarining ishlashini tahlil qilish va hisoblash uchun Kirxgofning ikkala qonuniga asoslangan bir nechta usullar ishlab chiqilgan. Ammo konkret sharoitda berilgan elektr zanjiri sxemasidagi elementlarning joylashishiga (konfiguratsiyasi) ko’ra va masalada qo’yilgan sharoitlarga binoan uni qaysi usul bilan echish samarali bo’lsa, o’sha usuldan foydalanish tavsiya etiladi. Quyida elektr zanjirlarini hisoblashning amalda keng tarqalgan usullari bilan tanishib chiqamiz.

1.