Usulning nomi
Beton mustahkamligining
chegaraviy qiymatlari, MPa
Elastik qaytish va plastik deformatsiya
5 – 50
Zarbaviy impuls
10 – 70
Uzish (otrov)
5 – 60
Yorilish (skalechvaniye)
10 – 40
Yorilish bilan uzish
5 - 100
6.1. Sirt mustahkamligini aniqlash uchun asboblar
Metallarning mustahkamligini sinash uchun keng qo‘llaniladigan qurilish
materiallariga nisbatan nomunosib ravishda kam tadqiq etilgan Brinel usuli betonni
sinash uchun borgan sari ko‘p foydalanilmoqda. Yig‘ma temirbeton sanoatida turli
shakldagi boyok yoki sharchani ma’lum kuch ta’sirida beton sirtiga botirishga va
hosil bo‘lgan chuqurchaning diametrini yoki chuqurligini o‘lchashga asoslangan
asboblar keng tarqaldi.
Kostruktiv ijroda bu asboblar dinamik va statik turlarga bo‘linadi. Dinamik
asboblarda sharchaga beriladigan yuklanish bolg‘a yordamida jamlangan zarb
ko‘rinishida yoki ishchi tariflangan prujina zarbasi ko‘rinishida uzatiladi. Statik
asboblarda sharcha yoki boyokka yuklanish asta-sekin ortib boruvchi zo‘riqish bilan
(press yuklanishga o‘xshash) bir tekis uzatiladi.
191
6.1 – rasm I.A. Fizdelning sharchali bog‘lasi: a–asbob konstruksiyasi:
b – tarirovka egri chizig‘i.
Dinamik ta’sirga asoslangan asboblar.
Kostruktiv ijroda va sinash uslubi
bo‘yicha eng soddasi I.A. Fizdel sistemasidagi bolg‘acha hisoblanadi. Bu og‘irligi
250 g li bolg‘a bo‘lib, uning zarba beruvchi qismi diametri 17,483 mm bo‘lgan po‘lat
sharcha bilan tugaydi. (6.1.- rasm). Sinashdan avval eng silliq va toza sirt tanlanadi,
unda zarba berish nuqtalari belgilanadi. Shundan so‘ng 6-10 marta tirsakli zarbalar
beriladi, ular o‘zidan keyin iz - chuqurcha qoldiradi, ularning diametriga qarab
betonning mustahkamligi to‘g‘risida fikr yuritiladi. Biroq, sharchali bolg‘a
yordamida olinadigan beton mustahkamligi taqribiy bo‘ladi, chunki izning diametri
bog‘liq bo‘ladigan bir xil kuchdagi zarbaga erishish juda qiyin.
|