Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва

 
 

---

224 
 
 
 
 
 
 
 
 
7.7-rasm. Rezonans usul bilan sinash sxemalari:
1-beton namuna; 2-tebranishlarni uyg‘otgich; 3-tebranishlarni qabul qilgich;
4-o‘lchov generatori; 5-tebranishlar rezonansi indikatori. 
Tebranishlar uyg‘otgichidan ma’lum bir masofada qabul qilgich o‘rnatilgan 
bo‘lib, u buyumning tebranishlarini elektr signaliga aylantiradi, bu signal rezonons 
indikatoriga kelib tushadi. 
Rezonons indikatori yordamida so‘nishning logarifmik dekrementi aniqlanadi, 
o‘lchash generatorining shkalasi bo‘yicha esa tebranishlar chastotasi aniqlanadi. 
So‘nuvchi tebranishlar usuli (7.8-rasm) shundan iboratki, zarb beruvchi bolg‘a 
yoki moslama yordamida buyum oralig‘ining o‘rtasida zarba berib, bu bilan 
so‘nuvchi tebranishlar uyg‘otiladi. Bu tebranishlar avval qabul qilgichga, keyin 
tutilish bloki bo‘lgan shakllantiruvchi qurilmaga keladi. Shakllantiruvchi qurilmadan 
impulslar standart chastota generatoriga keladi va elektron o‘lchagich bilan 
o‘lchanadi. 
 
7.8-rasm. So‘nuvchi tebranishlar usuli bilan sinash sxemasi:
1-beton namuna; 2-zarba beruvchi; 3-tebranishlarni qabul qilgich; 4-impulslarni shakllantiruvchi 
qurilma;5-standart chastota generatori; 6-elektorn chastota o‘lchagich. 

---

225 
Tebranishlar chastotasi:
tn
N
f
=
, formulaga ko‘ra aniqlanadi,
bunda, 
N
– o‘lchanadigan tebranishlar davrlari soni; 
t
- standart chastota impulsi davrining davomiyligi; 
−
n
standart chastota impulslari soni. 
Nazorat qilishning rezonons usullari laboratoriya sinovlari uchun va ilmiy – 
tadqiqot ishlarini bajarishda keng qo‘llaniladi. 
Rezonons sinovlari uchun apparatura sifatida amplitudaviy so‘nish o‘lchagich 
IAZ, ICHZ asbobi va boshqalardan foydalanish mumkin. 
IAZ asbobi o‘lchash blokidan va kabel liniyali chiqarish elementlaridan iborat. 
Asbobning ishlash prinsipi quyidagidan iborat. Sinalayotgan elementda vibrator 
yordamida tebranishlar uyg‘otiladi, ular tovush qabul qilgich tomonidan tutib olinadi 
va elektr signallariga aylantirilib, ossillografning elektronnur trubkasida qayd 
qilinadi. Keyin uyg‘otuvchi tebranishlar chastotasining o‘zgarishiga ko‘ra 
sinalayotgan elementning rezonons chastotasi o‘rnatiladi. So‘nuvchi tebranishlar 
elektronnurli trubka ekranida oksillogramma ko‘rinishida qayd etiladi. So‘nish 
dekrementining qiymati amplitudalar nisbatining logarifmiga ko‘ra aniqlanadi.