Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва

2.1-rasm. B
еton namuna-to‘sinlarni 
egilishga sinash sx
еmasi:
1–katok;
2–t
еbranuvchi silindr sharnir; 3–sfеrik 
sharnir. 
2.2-
rasm. Bеtonning mustahkamligini o‘q 
bo‘yicha cho‘zishga aniqlashda prеssda 
namuna-kubchalarni (a, v) va silindrlarni 
(b) o‘rnatish sxеmasi. 

---

90 
Etalon namuna-to‘sincha mustahkamligiga nisbatan 
δ
o‘tkazish 
koeffitsiyentlari turli o‘lchamli to‘sinchalar uchun quyidagi qiymatlarni tashkil etadi: 
20x20x80 sm — 0,95; 15x15x60 sm — 1,00; 10x10x40 sm — 1,05. 
Silindrik va kub namunalarda cho‘zilishda betonning mustahkamligini aniqlash 
sinaladigan namunalarni statik qo‘yilgan yuklanish bilan siqish-ushlatish yo‘li bilan 
o‘tkaziladi. Namuna-kublar va namuna-silindrlarni sinash sxemasi 2.2-rasmda 
keltirilgan. 
Kublarni ushatishga (yorishga) sinash uchun tayyorlashda sinaladigan namuna-
kub pressda diametri 150 mm va uzunligi kub qirrasi uzunligiga teng bo‘lgan ikkita 
qo‘shimcha po‘lat silindrik tayanchlar orasida uch qavatli fonera qistirmalarning 
o‘lchamlari GOST 10180-90 talablariga mos kelishi kerak. Namunani sinash vaqtida 
yuklanishni oshirish tezligi buzilishgacha uzluksiz va o‘zgarmas bo‘lishi hamda 
sekunliga 0,5+0,2 kg s/sm2 (0,5+0,2 MPa) ga teng bo‘lishi kerak. Betoning o‘q 
bo‘yicha cho‘zishdagi vmustahkamligi chegarasini hisoblash namuna-kublarni 
sinash-ushtish natijalariga ko‘ra quyidagi formula bo‘yicha amalga oshiriladi: 
ν
=
2
btt
F
R
a
bu yerda: 
ν
— ushatishga sinash natijalaridan o‘q bo‘yicha cho‘zilishga 
mustahkamlik kattaligiga o‘tkazish koeffitsiyenti; F — buzuvchi yuklanish, kgs(N); 
a 
— kub qirrasining uzunligi, sm. 
Koeffitsiyentining qiymatini GOST 10180-90 ning tegishli bo‘limlaridagi 
formulalar bo‘yicha aniqlanadi. 
O‘q bo‘yicha cho‘zishda beton mustahkamligi chegarasini namuna-silindrlarni 
sinash natijalariga ko‘ra hisoblash quyidagi formula bo‘yicha amalga oshiriladi: 
ν
=
btt
F
R
dl
bu yerda: 
d
— silindrning diametri, sm; 
l
— silindrning balandligi, sm. 
Cho‘zishda betoning mustahkamlik chegarasini aniqlash namuna-prizmalarni, 
silindrlarni, «sakkizliklarni» sinash yo‘li bilan amalga oshiriladi. 
O‘q bo‘yicha cho‘zishda sinashning asosiy kamchiligi — namunani 
markazlashda yuz beradigan qiyinchiliklar va shu bilan bog‘liq sinov 
ma’lumotlarining juda tarqoqligidir.

---

91