Sonrakı şərh və resurslar
MediaVays Fondu və BMT Uşaq Fondu: Uşaqla-
rın Hüquqları və Media, 1999.
Bir sıra ümumi jurnalistika vəsaitləri, o cümlədən
ümumi mənalı mənbələr kimi məsələlərdən bəhs
etməklə David Randalın Universal Jurnalist kitabı
və ya Riçard Keblsın Qəzet Təlimatı.
Maykl Foley «Mütləqiyyət və Məxfilik», Etik
Məkan, Cild 1 №2, 2004-cü il:
www.ethicalspace.org.
Журналистика жаргонларынын яксяриййяти филмляр вя новеллалар васитясиля диля кечмишдир. Лакин
сюзлярин дягиг мянасына нязярян щямишя узлашма олмур, буна эюря мянбя иля данышдыгда
вя йа мцсащибя апардыгда нязярдя тутдуьунузу изащ етмяйиниз ваъибдир. Щямчинин билин
ки, бязи инсанлар медиа щаггында даща чох мялуматлыдырлар. Диэяр беля щаллар кими саьлам
дцшцнъя чох вахт ян йахшы истигамят щесаб олунур. Хатырлайын ки, ушаг щцгуглары щаггында
йазылар ян щяссас сащя олараг галмаьа мейд едир.
МЯТБУАТА АЧЫГЛАНАН ВЯ АЧЫГЛАНМАЙАН
Ушаг щцгуглары сащясиндя чалышан инсанлар пис ямялляр вя йа зоракылыг щаггында мялумат
вермяйи истяйя билярляр. Сащянин щяссаслыьыны нязяря алараг, журналистлярин гейри-рясми сурятдя
щяр кясля неъя сющбят етмяйи вя няйин сюйляниляъяйини дярк етмяляри сон дяряъя зяруридир.
Аноним мянбя иля сющбят едяркян, гейри-рясми сурятдя няйи сюйлямяк истядийинизи вя бунун
няйин нязярдя тутулдуьуну щямишя изащ един.
МЯХСУСИ СИТАТЛАР
Бу, яксяр журналистлярин шяхсин дедикляри барядя дягиг мялумат вермяляри цчцн истядикляри вя
ещтийаъ дуйдуглары бир мягамдыр. Бу, мятбуат материалынын мютябярлийини вя доьрулуьуну юня
чякир. Ситат идеал олараг ады чякилян шяхся мянсуб олмалыдыр.
МЯТБУАТА АЧЫГЛАНАН
Журналист рясми сурятдя мянбя иля сющбят едяркян, гейд олунан мцлащизяляр вя ирадлар гейри-
ихтийари олараг ачыгланыр, беля ки, онлар ситат кими эюстяриля вя шяхсин ады ачыглана биляр.
62
MƏNBƏLƏRİN NƏZƏRDƏN KEÇİRİLMƏSİNDƏ ƏSAS TERMİNLƏR
МЯТБУАТА АЧЫГЛАНМАЙАН
Гейри-рясми сурятдя сюйлянилянляр ситат кими эюстярилмямялидир вя йалныз илкин информасийа
олараг нязярдя тутулур. Ящямиййятлиси одур ки, сизин сющбят етдийиниз шяхс щяр щансы фактын
сюйлянилмясиндян яввял гейри-рясми сурятдя щяр щансы разылыьын ялдя олундуьуну дярк едир.
Щяддиндян артыг тез-тез гейри-рясми ачыглама вермяйя разылашмайын; сизин версийа ясассыз
вя ядябсиз эюрцняъякдир ки, бу да мялуматын бязи щиссяляринин уйдурулдуьу барядя шцбщя
доьура биляр. Верилян информасийа «эцман едилир ки,...» кими эюрцня биляр. Бязи щалларда гейри-
рясми сурятдя верилян мялуматлары юзцнцз цчцн топлайараг башга бирисини сорьу-суал едя вя
ону рясми сурятдя ялдя едя билярсиниз.
МЯНСУБИЙЙЯТИН ЭЮСТЯРИЛМЯМЯСИ
Кимся щяр щансы факт щаггында мялуматын верилмясини, лакин адынын бунунла ялагядар
щалландырылмамасыны истяйя биляр (буна зямин олараг: «ишэцзар мянбяляр», «йахын
мянбяляр...», «йцксяк мянбяляр» вя саир). Щяр щансы шяхс ишэцзар сащя щаггында шярщ
вермяйя разы ола биляр, лакин рягибляри барядя шярщ вермиш шяхс кими эюрцнмясини истямяз.
Бязи юлкялярдя щюкумятин мятбуат рясмиси мянсубиййятин ачыгланмамасы принсипи ясасында
щямишя фяалиййят эюстярир. Бу, даща оптимал версийаны формалашдырдыьына вя даща чох
мютябярлийя малик олдуьуна эюря адынын мялуматларла ялагядар щалландырылмасына иъазя
вермяси цчцн инсанлары инандырмаьа чалышын.
ШЯРЩЯ ЕЩТИЙАЪ ЙОХДУР
«Шярщя ещтийаъ йохдур» фикрини сюйляйян инсанлары инандырмаьа чалышын ки, бу, иътимаййятин
юзцнямяхсус гярар вермясиня вя нятиъя чыхармасына сябяб ола биляр.
BÖLMƏ 2: uşaqların hüquqları və peşəkar jurnalistika praktikası
Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi
63
Uşaqlar mənbələr kimi və razılığın
alınması
UŞAQLAR valehedici və ya qorxunc hadisələrə
məruz qalmayana qədər onlar nadir hallarda xəbər
gündəliyinin tərkib hissəsi olurlar. Xəbərlər əsasən
yaşlılar üçün və onlar haqqında bir məlumat kimi
hesab edilir.
Məşhur valideynlər üçün uşağın doğulması,
uşaqların seksual zorakılığı və ya qaçqın çadırla-
rında tələf olan uşaqlar barədə açıqlamalar xəbər
sərlövhələrində yer tuta bilər, lakin uşağın nöqte-
yi nəzərinə nisbətən yaşlının reaksiyasına daha çox
diqqət yetiriləcəyi ehtimal edilir.
Əgər uşaqların və gənclərin bir şikayəti vardırsa,
bu o deməkdir ki, onlara heç kəs qulaq asmır. Onla-
rın yaşlılara təklif edəcəyi tipik fərasəti hələ də özü-
nü göstərir. Onlar yaşlıların fiziki və sosial mühiti-
ni paylaşır, eləcə də özünəməxsus tərzdə cinayətin
təsirinə və ya iqtisadi və qanunvericilik dəyişikliyinə
məruz qalırlar.
Uşaqlar mediada təmsil olunarkən, onlar
stereotiplənməyə və himayə olunmağa meyl edirlər.
Mühüm faktlarla dolu hadisələr barədə versiyala-
rın və uşaqların rəylərinin toplanılmasında ixtisas-
laşmaq üçün jurnalistlərin təyin edilməsi media qu-
rumlarının tarazlığı tənzimləməyə başlaya biləcəyi
bir üsuldur. Dünyada sağlam düşüncə tərzini forma-
laşdıra bilən gənc müxbirlərin şəbəkələrinin inkişaf
etdirilməsi də bunu fərqləndirə bilər.
Gənclərin onları əhatə edən dünyanı necə
gördüklərini dərk etmək və bu dünyagörünüşü
ictimaiyyətə çatdırmaq jurnalistlərin üzləşdiyi ən
çətin tapşırıqlardan biridir, bununla yanaşı onlara
uşaqlarla iş aparılmasında nadir hallarda təlim ke-
çirilir. Jurnalistlər məlumatların toplanılmasında və
dərc olunmasında uşaqlara heç bir zərər vurmadan
onların ədalətli şəkildə təcəssüm etdirilməsi üçün
məsuliyyət daşıyırlar.
Uşaqların qorunması zərurəti ilə birlikdə
həqiqətin söylənilməsinə dair jurnalistika öhdəliyinin
tarazlaşdırılması çətinliklər və etik məsələlər ilə do-
ludur. Müxbirlər təhlükə altında olan uşaqların həyat
tərzinə müdaxilə etməlidirlər? Jurnalistlər uşaqların
travma hadisəsinə məruz qalmasından sonra onlar-
la müsahibə aparmalıdırlar? Hansı hallarda uşaqla-
rın şəxsiyyətini tam müəyyənləşdirmək və ya onun
görünüşünü gizlətmək məqsədəuyğun hesab edilir?
Ümumən qəbul edilir ki, yaşlılara nisbətən
gənclərin şəxsi həyatının toxunulmazlığına daha
böyük təminat verilməlidir. Lakin bir çox ölkələrdə
ictimai məkanda müsahibə aparılmasına razı-
lıq verən uşaqların adlarının, ifadələrinin və ya
təsvirlərinin istifadəsini qadağan edən qanunlar
mövcud deyildir.
Qərarların necə yetirilməsinə nəzərən onlar
qəbul edilərkən, uşağın ən yaxşı maraqları
başlıca olaraq nəzərdən keçirilməlidir. Jurnalistlər
müsahibə şəraitində və dərc olunan faktların
nəticələri ilə əlaqədar uşağa dəyə bilən zərəri
minimuma endirməlidirlər. Uşaqların və gənclərin
rifahının qorunması mükəmməl jurnalistika
praktikası ilə ziddiyyət təşkil etməməlidir. Bütün
jurnalistlər bəzi ilkin sualları gərək özlərindən
soruşsunlar:
•
Azyaşlı uşaqlar böyüklərin razılığı ilə müsahibə
verirlər? Uşaqların müsahibələrinin aparıla
biləcəyi hüquqi kontekst mövcuddurmu?
•
Müsahibə uşaq üçün münasib tərzdə, o
cümlədən lazımi vaxt və əlverişli şəraitdə apa-
rılmışdır?
ЯСАС АРАШДЫРМА ПРЕДМЕТЛЯРИ
• Ушагларла неъя мцсащибя апарылмалыдыр?
• Ушаглар йалныз ъавабдещ йашлынын иштиракы иля мцсащибя вермялидирляр?
• Валидейнин вя йа гяййумун иштиракы олмадан ушагла ня вахт мцсащибя апарыла биляр?
• Ушагларла мцсащибя апарылмасы йашлылардан мцсащибя эютцрян шяхслярин мцхтялиф
баъарыглара малик олмасыны тяляб едирми?
5. UŞAQLARLA MÜSAHİBƏ APARILMASI
Uşaqlar mənbələr kimi və razılığın alınması
64
•
Uşağın iradlarının qısa müddətli və uzun
müddətli potensial nəticələri nəzərdən keçiril-
miş və müsahibə verən şəxsə izah edilmişdir?
•
Materialların nəşr olunmasından sonra uşaqla-
rın müdafiə edildiyinə və digər uşaqların naşir
ilə əlaqə yaratması üçün təminat sistemlərinin
hazır vəziyyətdə olduğuna təminat verilməsi
üçün tədbirlər yerinə yetirilmişdir?
•
Uşaqlar onların söylədikləri ilə əlaqədar
hansı tədbirlərin yerinə yetiriləcəyi barədə
məlumatlandırılır və onların hazır xəbər buraxı-
lışını seyr etməsinə icazə verilir?
«Operativ» xəbərlər buraxılışının meydana
gəlməsi ilə gənclərlə iş aparılması üzrə sadə qay-
dalar qısa vaxt müddətində çalışan heyət üçün
böyük əhəmiyyət kəsb edir. CNN sensasiya-
lı xəbərlərin verilməsi üzrə uşaqlarla müsahibə
aparılıb-aparılmaması barədə qərar qəbul edilərkən
beş amilin siyahısını işləyib hazırlamışdır. Bunlara
daxildir:
•
yaş və yetkinlik
•
baş verən zorakılığın dərəcəsi
•
uşağın hər hansı zorakılıq qurbanları ilə
əlaqəsi
•
valideyn icazəsinin mövcudluğu
•
videoyazının lentə köçürülməsi və ya canlı
olması
Həmçinin BBC uşaqlarla iş aparılması üzrə sərt
təlimatlara malikdir.
BBC-nin uşaqlara dair redak-
siya prinsiplərinə bax.
Uşaqlar yaşlılara və səlahiyyətli şəxslərə öz
istəklərinə uyğun hesab etdikləri fikirləri çatdır-
mağa meyl edirlər ki, bu da real olaraq onların
demək istədikləri kimi həmişə eyni olmur. Tədqiqat
onu göstərir ki, uşaqlara birbaşa sual verilməsinə
nisbətən öz əhvalatlarını söyləmək üçün sərbəst
surətdə vaxt verildikdə, onlar daha dəqiq
məlumatları çatdırırlar. Dolayı suallar uşaq üçün eti-
barlılığı təmin edə bilər.
Uşaqların tanıdığı yaşlıların onların müsahibəsi
zamanı yanlarında olduğuna təminat verilməsinin
məqsədəuyğun hesab edilə biləcəyinə baxma-
yaraq, uşaqlar öz həmyaşıdları ilə birlikdə olduq-
da ən səhih məlumatlar əldə ediləcəkdir. Hər hal-
da mümkün olduqca münasib yaşlının (valideynin
və ya himayəçinin) razılığının alınması ümumilikdə
əhəmiyyət kəsb edir.
Münasib yaşlının icazəsinin alınması və
müsahibənin mahiyyətinin məyusluq yaratmaya-
cağına təminat verilməsi üçün ümumi qayda tətbiq
edilməli olsa da, uşaqların fikirlərinin problemli ol-
madığı mövzular mövcuddur. Məsələn, qidalanma
və uşağın nə ilə qidalanmasına dair versiya xeyli
sayda uşaqların nə yeməyi xoşladıqları və ya onla-
ra nə qədər cibxərcliyinin verildiyi barədə fikirləri ilə
tamamlana bilər.
Təsvirlər ilə uşaqlardan istifadə
edilməsi
Media tərəfindən təqdim olunan faciə,
münaqişə, təbii hadisələr və ümid ilə bağlı ən ef-
fektiv təsvirlərin bəziləri uşaqları xarakterizə etmiş-
dir. Məsələn, napalm bombalarının dağıdıcı qüvvəsi
Vyetnamda yol boyunca qaçan doqquz yaşlı Fan Ti
Kim Fuk ilə daim əlaqədar olacaqdır. Nik Ut şəklə
görə 1972-c ildə Ümumdünya Mətbuat Fotoşəkli
mükafatına layiq görülmüşdür. Bu kadr nəşr olu-
narsa və əgər nəşr olunmazsa, bunun səbəbini
müzakirə etməyə dəyər. Bu kadrın nəşri öz diqqət
mərkəzinə uşağın marağını cəlb etmişdirmi və ya-
xud bu nəşrə səbəb olan Vyetnam müharibəsinə
daha çox diqqət yetirilmişdir?
Şəkilə bu vebsaytda baxıla bilər:
http://www.worldpressphoto.org/index.
php?option=com_photogallery&task=view&id=177
&Itemid=115&bandwidth=high
Bu fotokadrlar kimi təsvirlərin cəlbedici aspek-
ti uşaqların müəyyən olunmasından ibarətdir; on-
lar adları və keçmiş tarixçələri olan adi audi-
toriya hesab edilirlər. Bununla yanaşı uşaqla-
rın adları açıqlanmadan onların şəxsiyyətlərinin
müəyyən edilməsi ölümlə nəticələnə bilər. Qərb
qəzetində azyaşlı əsgərin şəxsiyyətinin müəyyən
edilməsi minlərlə mil uzaqlıqda müharibənin tüğ-
yan etdiyi Afrika ölkəsində həmin uşağın qətli ilə
nəticələnmişdir. Uşaqları zorlayan şəxslər on-
ların qəddar əməllərinə kiminsə şahid olması-
nı istəmirlər. Kosova böhranı zamanı Balkan
ölkələrinin redaktorları ölkədən qovulmuş uşaqların
rəsmlərindən istifadə etməyi azaltmışlar, çünki onlar
hərbi cinayətlər üzrə məhkəmə proseslərində po-
tensial şahidlərin müəyyənləşdirilməsinin risklərini
əvvəlcədən bilirdilər. Digər Qərb mediasında bu
cür sükut olmamışdır, bununla görünürdü ki, belə
təsvirlərin effektivliyi Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və
NATO qüvvələri tərəfindən müdaxilə edilməsini sti-
mullaşdıra bilər.
Müharibədə əsir götürülən uşaqların,
cinayətlərin və təbii fəlakətlərin təsvirlərindən
istifadə olunması güclü mühakimə tələb edir.
Fotojurnalistlər öz şəkillərinin qeyri-müvafiq
və kontekstdən kənarda istifadə olunduğu
barədə şikayət etmişlər. Sanitariya işçiləri xarici
jurnalistlərlə qəfil toqquşmanın nəticəsində uşaq-
ların əyani şəkildə qorxa və zədə ala biləcəyindən
xəbərdar olmadan qaçqın düşərgələrində
məhrumiyyətlərə məruz qalmış uşaqla-
rın şəkillərinin çəkən operator-çəkiliş qrupları-
nın barəsində şikayət etmişlər. Uşaqların hüquq-
BÖLMƏ 2: uşaqların hüquqları və peşəkar jurnalistika praktikası
Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi
65
larının media tərəfindən pozulması haqqında şikayət
etməyə tələsən QHT-lər büdcə ayırmalarının həçminin
artırılması üçün özləri uşaqların təsvirlərindən istifadə
edə bilərlər. Uşaqların şəkillərinə nisbətən onların
fəaliyyətinin yerinə yetirilməsinin daha çox səmərəsi
nədən ibarətdir?
Əgər baş verərsə, hansı şəraitdə «xəbər dəyərləri»
uşağın ən yaxşı maraqlarını üstələyir? Uşağın
şəxsiyyətinin müəyyənliyinin xüsusi risklərə məruz qala
biləcəyi süjetləri ayrıca işıqlandırmaq üçün uşaqların
təsvirlərini yaradarkən, hansı metodikalar və texnoloji
təlimatlar məqsədəuyğun sayılır?
BMT Uşaq Fondu uşaqlarla müsahibə aparılması
üçün aşağıdakı təlimatları işləyib hazırlamışdır:
BMT Uşaq Fondunun
Uşaqlarla Müsahibə Aparılmasına
dair Təlimatları
1. Hər hansı uşağa heç bir zərər vurmayın; uşa-
ğı təhlükədə qoymaqla və ya uşağın alçaldılmasını
göstərməklə və yaxud travmatik hallar nəticəsində uşa-
ğın ağrısını və dərdini təzələməklə mədəni dəyərlərə
subyektiv, qeyri-həssas olan suallara, münasibətlərə və
ya şərhlərə yol verməyin.
2. Müsahibə aparılması üçün uşaqların seçilməsində
cinsinə, irqinə, yaşına, dininə, statusuna, təhsil
səviyyəsinə və ya fiziki bacarıqlarına görə ayrı-seçkilik
etməyin.
3. Uydurmaya yol verilməməsi: uşaqların keçmişi-
nin tərkib hissəsi olmayan əhvalatı danışmasını və ya
hərəkətə yol verməsini onlardan xahiş etməyin.
4. Uşağın və ya qəyyumun müxbirlə danışdığı haqda
məlumatlı olmasına təminat verin. Müsahibənin və onun
planlaşdırılan istifadəsinin məqsədini izah edin.
5. Bütün müsahibələr, videoyazılar və müm-
kün olduqda sənədli fotoşəkillər üçün uşağın və
onun qəyyumunun razılığını əldə edin. Mümkün və
məqsədəuyğun olduqda, bu razılıq yazılı surətdə alın-
malıdır. Uşağın və qəyyumun heç bir üsulla məcbur
edilmədiyinə və onların yerli və qlobal səviyyədə yayıla
bilən əhvalatın tərkib hissəsi olduğunu dərk etdiklərinə
təminat verən hallarda razılıq əldə edilməlidir. Əgər uşa-
ğın dilindən razılıq alınırsa və uşağın etibar etdiyi yaş-
lı ilə məsləhətləşmə şəraitində qərar qəbul edilərsə,
adətən yalnız belə halda buna təminat verilir.
6. Uşaqla harada və necə müsahibə aparıldığına
diqqət yetirin. Müsahibə aparanların və fotoqrafların sa-
yını məhdudlaşdırın. Uşaqların münasib vəziyyətdə ol-
duqlarını və müsahibə götürən daxil olmaqla kənar
təzyiq olmadan öz əhvalatlarını söyləyə biləcəklərini
müəyyənləşdirməyə çalışın. Filmdə, video və radio
müsahibələrində vizual və ya audio məlumatların seçi-
minin uşaq, habelə onun həyatı və əhvalatı barədə do-
layısı ilə nəyi ifadə edə biləcəyini nəzərdən keçirin.
Uşağın evinin, icmasının və ya ümumi yaşayış yerinin
göstərilməsi ilə onun təhlükə altında olmayacağına və
ya mənfi təsirə məruz qalmayacağına təminat verin.
Müsahibədən sonra…
•
Adlarını açıqladığına və sizinlə söhbət etdiyinə görə
onlara təşəkkürünüzü bildirin.
•
Sizə veriləcək suallarının olub-olmadığını onlardan
soruşun.
•
Uşaqların sizinlə sərf etdiyi vaxta görə onların
əvəzinin ödənilməsi barədə fikirləşin (xüsusən,
məsələn işləyən və ya küçə uşaqları), lakin yadda
saxlayın ki, bu, ödənişdən daha çox vaxta görə bir
kompensasiya hesab edilir. Əgər daha sensasiya-
lı məlumatlar daha çox gəlir gətirirsə, insanlar jur-
nalistin istəyinə uyğun hesab etdikləri informasi-
ya növünü tez-tez təmin etdikcə əhvalatlara görə
ödənişlər faktların təhrif olunmasına gətirib çıxara
bilər.
•
Hansı məqalənin istifadə olunacağını uşaqla-
ra yenidən izah edin və həmin məqaləni onlara
göndərilməsini təşkil edin.
•
Uşaqların materialdan hər hansı faktı çıxarmaq
istədiklərini soruşun və yaxud onların adlarını və ya
hər hansı digər təfərrüatları dəyişin.
Uşaqların Xilası - Uşaqlarla Müsahibə
Aparılması üzrə Təlimatlar
Hazırlıq
Uşaqlara qarşı münasibətlərinizi dərk edin. On-
lara təkəbbürlə baxmayın və ya özünüzü onların
bildiklərindən daha çox bildiyiniz kimi göstərməyin. Özü-
nüzü onların yerinə qoyun və onlara hörmətlə yanaşın.
Nə etdiyinizi və uşaqlarla nə üçün danış-
maq istədiyinizi təfsilatı ilə izah edin. Digər uşaqla-
rın müsahibələrini əks etdirən nəşrlərin nümunələrini
göstərin. Materialı nə üçün istifadə edəcəyinizi izah
edin və onun istifadə olunması üçün uşaqlardan icazə
alın. Nə etdiyiniz barədə səmimi olun və ümidlərinizi
şişirtməyin (məsələn, pul, iş, tibbi yardım şəklində).
Əgər tərcüməçiyə ehtiyacınız vardırsa, uşaqlara qar-
şı optimal münasibət göstərən, onları qorxutmayacaq və
müsahibənin məqsədini anlayan birisini seçin.
УШАГЛАРЫН ТЯСВИРЛЯРИ
Ушаглар емосионал ъялбедиъилийя малик олдугла-
рына эюря, мцщарибяляр вя йа тябии фялакятляр иля
баьлы фотошякиллярдя онлардан тез-тез истифадя
едилир. Ашаьыдакы вебсайтда http://www.world-
http://www.world-
://www.world-
www.world-
.world-
world-
pressphoto.org/ Цмумдцнйа Мятбуат Фото-
.org/ Цмумдцнйа Мятбуат Фото-
org/ Цмумдцнйа Мятбуат Фото-
/ Цмумдцнйа Мятбуат Фото-
шякли мцсабигясинин галибляринин шякиллярини ня-
зярдян кечирин вя ушагларын тясвирляринин истифа-
дяси щагда юз дцшцнъянизи формалашдырын.
66
Hər bir faktı tərcümə etməsini, uşağın sözlərini
ifadə etməsini və sadəcə uşaqların dediklərinə dair
xülasə verməməsini tərcüməçiyə söyləyin.
Maqnitofondan istifadə edin (sizin stenoqrafi-
ya qabiliyyətiniz mükəmməl olmayana qədər). Əks
təqdirdə, uşağın dilinin və ifadəsinin orijinallığı itə
bilər.
Sakit olan və uşağın özünü rahat və sərbəst
hiss edəcəyi münasib bir yeri (içəridə və ya
kənarda) müəyyənləşdirin. Uşağın bunu seçməsinə
imkan verin.
Tərcüməçi və bəlkə də uşağın tanıdığı və inan-
dığı layihə işçisi, müəllim və ya digər yaşlı istisna
olmaqla, yaşlıların kənarda olduğuna təminat verin.
İki-beş nəfər uşaqdan ibarət kiçik qrupun bir-
birini dəstək və ideya verməsi onlarla müsahibə
aparılmasına kömək edə bilər. Lakin kimin nə dedi-
yinin necə müəyyənləşdirilməsi barədə fikirləşin.
Sakit və rahat şəraiti yaratmağa çalışın. Söhbət
edin, oyun oynayın, onların özlərinin maqnitofona
qulaq asmasına imkan verin. Öz səviyyənizi onla-
rın səviyyəsinə endirin – məsələn, onlarla birlikdə
döşəmə üzərində oturmaqla.
Uşaqları sərbəstləndirə və ya müzakirəyə baş-
lamasını həvəsləndirə bilən şəxsi əşyaları, o
cümlədən fotoşəkilləri gətirin.
Müsahibə
Uşaqların liderliyi ələ almasına və öz
əhvalatlarını vaxtında danışmasına imkan yaradın.
İstifadə oluna bilməyən və ya bu kimi başlıqların
(məsələn, «seks işçisi» ilə müqayisədə «fahişə»)
istifadəsində ehtiyatlı olun.
İlk öncə, asan suallar verin – məsələn, onların
adı, yaşı, yaşadıqları yer barədə. Onlara müraciət
edəndə adların istifadəsini davam etdirin.
Açıq suallar verin. Bəli və ya xeyr cavabının
verilməsini nəzərdə tutan «siz ?» kimi həddindən
artıq müəmmalı suallar verməyin.
Sizə lazım olan məlumatı əldə etməzdən
əvvəl ayrı-ayrı müxtəlif üsullarla suallarınızı verə
bilərsiniz. Mövzu ətrafında nəzakətlə təkid etməyə,
danışmağa və hətta uşaqları soruşduğunuz suallar
barədə düşündürməyə dəyər.
Uşağın özünü narahat hiss etməsindən
xəbərdar olun və onları həssas məsələlərə sövq
etməyin. Əgər uşaqlar məyus olsalar, müsahibəni
başa çatdırmağa və ya az kəskin olan mövzu ilə
söhbəti davam etdirməyə hazır olun.
Sonrakı şərh və resurslar
Kanada Media Məlumatlılığı Şəbəkəsi gənclərlə
mətbuat qurumları tərəfindən nə vaxt müsahibə
aparılmasını tövsiyə etməklə, «Öz Hüquqlarını-
zı Bilərək» başlığı altında gənclərə dair fəsil ilə
birlikdə Medianın Gənclər Üçün Metodlar Komplek-
si adlı sənədi işləyib hazırlamışdır:
http://www.media-awareness.ca/english/index.cfm
Amerika Birləşmiş Ştatlarındakı Pointer İnstitu-
tu gənclərlə məsuliyyətli tərzdə necə iş aparılması
haqqında maraqlanan bütün şəxslərə pulsuz xidmət
kimi öz vebsaytında təlimatlar yerləşdirmişdir:
www.poyner.com
Birləşmiş Krallığın Uşaqların Xilası təşkilatı
uşaqlardan necə müsahibə götürülməsi barədə
mühüm təlimatları irəli sürən Uşaqlarla Müsahibə
Aparılması. Jurnalistlər və Digərləri üçün Təlimat
adlı buklet nəşr etdirmişdir. Dünyanın hər yerindən
təmsil olunan uşaqlar ilə birlikdə tədqiq edilməklə,
qəzet və yayım jurnalistləri, xəbərlər redaksiyaları
və digər media buraxılışları üçün faydalıdır:
www.savethechildren.org.uk
Dostları ilə paylaş: |