UŞaqlarin hüquqlari və jurnaliSTİka praktikasi hüquqlara əsaslanan perspektiV
BÖLMƏ 1: Uşaqların Hüquqlarının Təqdimatı 10
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İştirak hüquqla- rı
- Sonrakı şərh və resurslar
- BÖLMƏ 1
- ЯСАС АРАШДЫРМА ПРЕДМЕТЛЯРИ
- 3. UŞAQLARIN HÜQUQLARI VƏ MEDİA
- Medianın gənclərə təsirləri
- Uşaqların mediada işıqlandırılması
- Mediada uşaqların istismarı
- Mediada uşaqların iştirakı
|
BÖLMƏ 1: Uşaqların Hüquqlarının Təqdimatı 10 Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiya 20 noyabr 1989-cu il tarixində Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiya- nı təsdiq etdi. Bu, hazırda ölkələr tərəfindən imza- lanmaqla və ratifikasiya edilməklə qanuni surətdə riayət olunması tələb edilən bir sazişdir. Sözü gedən sənəd insan haqlarının tam əhatəsinin birləşdirilməsi üçün ilk qanuni icbari beynəlxalq vasitədir. Dünya ölkələrinin hamısı Somali və Ame- rika Birləşmiş Ştatları istisna olmaqla bu sənədi ra- tifikasiya etmişdir. Somalinin hökuməti tanınmadı- ğına görə ratifikasiya prosedurunu davam etdirə bilməmişdir. Konvensiyanı imzalamaqla Amerika Birləşmiş Ştatları onu ratifikasiya etmək niyyətini bildirmişdir – lakin onun icrasını hələ də təmin etməmişdir. Konvensiya əsasında uşaqlar öz ilkin ehtiyac- larının yerinə yetirilməsi hüququna malik olacaqlar: yaşama, müdafiə, səhiyyə, qida və su. Həmçinin onlar özlərinin tam potensialının əldə olunması- na kömək edən imkanlardan istifadə hüququna malikdirlər: təhsil, oyun, idman növləri, fikir azadlı- ğı və onlara təsir edən qərarlara cəlb olunma. Kon- vensiya vurğulayır ki, bütün uşaqlar eyni hüquqlara malikdirlər və həmin hüquqlar qarşılıqlı əlaqədədir və bərabər əhəmiyyət daşıyır. Həmçinin bu, uşaqla- rın digərlərinin, xüsusən öz valideynlərinin hüquqla- rına hörmət etmək məsuliyyətinə aiddir. BMT-nin Uşaq Hüquqları haqqında Konvensi- yası 54 maddədən ibarətdir; hər biri müxtəlif hüqu- qu təsvir edir. Bu hüquqlar dörd qrupa bölünür; ya- şamaq, müdafiə olunmaq, inkişaf etmək və iştirak etmək.
maq hüququnu və mövcud olmaq üçün ilkin ehti- yaclarını qəbul edir. Bunlara qidalanma, sığınacaq, münasib yaşayış norması və səhiyyədən istifadə daxildir.
potensialını əldə etmək üçün nəyə ehtiyac duyduq- larını təsvir edir; məsələn, təhsil, istirahət, mədəni fəaliyyət növləri, məlumat almaq və fikir, vicdan və din azadlığı. Müdafiə hüquqları uşaqların zorakılı- ğın, laqeydliyin və istismarın bütün formalarından qorunmasını tələb edir. Onlar qaçqın uşaqlar üçün xüsusi müdafiəni, işləyən uşaqlar üçün müdafiə vasitələri və zorakılıq və ya istismarın hər hansı for- masından əziyyət çəkən uşaqların qorunması və bərpası kimi məsələləri əhatə edir.
Щюкумятин фяалиййяти вя йа фяалиййятсизлийи ъямиййятдяки щяр щансы диэяр тябягяйя нисбятян ушаглара даща эцълц тясир едир: Демяк олар ки, щюкумят сийасятинин щяр бир сащяси (мясялян, тящсил вя йа сящиййя) ушаглара мцяййян дяряъядя тясир эюстярир. Ушаглары нязяря алмайан гейри-узагэюрян сийасят ъямиййятин бцтцн цзвляринин эяляъяйиня хялял эятирир. Ушагларын фикирляри надир щалларда динлянилир вя сийаси просесдя нязярдян кечирилир: Цмумиййятля ушаглар сийаси просеслярдя сяс вермирляр вя йа иштирак етмирляр. Онларын фикирляриня хцсуси диггят йетирмядян - евдя вя мяктяблярдя, йерли иъмаларда вя щятта щюкумятлярдя ифадя олундуьу кими – бир чох мцщцм мясяляляря даир ушагларын фикирляри динлянилмядикъя щазырда онлара тясир едир вя эяляъякдя дя тясир едяъякдир. Ъямиййятдяки бир чох дяйишикликляр ушаглара гейри-мцтянасиб вя тез-тез мянфи тясир эюстярир: Аиля тяркибинин дяйишмяси, глобаллашма, мяшьуллуг нювляриндя йердяйишмяляр вя чохсайлы юлкялярдя сосиал рифащ щяъминин азалмасы ушаглара эцълц тясир едир. Бу дяйшикликлярин тясири хцсусян силащлы тоггушма вя диэяр фювгяладя щалларда даьыдыъы ола биляр. Ушагларын саьлам инкишафы щяр щансы ъямиййятин эяляъяк рифащы цчцн щялледиъи амилдир: Щяля дя инкишаф етмякдя олдугларына эюря - йашлылара нисбятян даща чох - ушаглар йохсуллуг, гейри- адекват сящиййя, гейри-гянаятбяхш гидаланма, ичмяли су чатышмамазлыьы, пис мянзил шяраити вя ятраф мцщитин чирклянмяси кими йохсул йашайыш шяраитиня хцсусян щяссасдырлар. Хястялийин, зяиф гидаланманын вя йохсуллуьун тясирляри ушагларын эяляъяйини вя бунунла онларын йашадыглары ъямиййятин эяляъяйини тящлцкя алтында гойур. Юз ушагларыны итирян ъямиййятин хяръляри чох бюйцкдцр: Сосиал-игтисади нятиъяляр эюстярир ки, ушагларын илкин тяърцбяляри онларын эяляъяк инкишафына хейли тясир эюстярир. Онларын инкишаф курсу щяйат бойунъа онларын ъямиййятя тющфясини вя йа зярярини мцяййян едир.
Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi 11 fəal rol oynamaq üçün imkan verilməli olduğu- nu qəbul edir. Bu hüquqlara uşaqların özlərinin həyatına toxunan məsələlərdə fikir və söz azadlığı daxildir. Onların bacarıqları inkişaf etdikcə, uşaqlar həmçinin məsuliyyətli yeniyetməlik dövrünə hazır- lıq üzrə öz cəmiyyətlərində iştirak etmək imkanları- na malik olmalıdırlar. Konvensiyanın 41 mühüm maddəsindən dördünə xüsusi diqqət yetirilmişdir, çünki onlar əhatə olunan bütün hüquqların icrası üçün ilkin he- sab edilir. Konvensiyanın «ümumi prinsipləri» kimi tanınmaqla, bu maddələr aşağıdakılardan ibarətdir: • Maddə 2: Konvensiya ilə zəmanət verilən bütün hüquqlar hər hansı növə ayrı-seçkilik qoyulma- dan bütün uşaqlara verilməlidir. • Maddə 3: Uşağın ən yaxşı maraqları uşaqlarla bağlı bütün tədbirlərdə başlıca olaraq nəzərdən keçirilməlidir. • Maddə 6: Hər uşaq həyatda qalmaq, yaşamaq və inkişaf etmək hüququna malikdir. • Maddə 12: Uşağın fikri ona təsir edən bütün məsələlərdə nəzərdən keçirilməli və nəzərə alınmalıdır. Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiyanın iki Fakültətiv Protokolu yaxın illərdə yaradılmışdır: • Uşaqların satışı, uşaq fahişəliyi və uşaq por- noqrafiyasına dair Fakültətiv Protokol, 18 yan- var 2002-ci il tarixli (A/RES/54/263, 25 may 2000-ci il tarixli) • Silahlı toqquşmaya uşaqların cəlb olunması- na dair Fakültətiv Protokol. Qəbul edilmişdir (A/ RES/54/263, 25 may 2000-ci il tarixli) Konvensiya uşağın və uşaqlığın yeni görü- nüşünü əks etdirir. Uşaqlar nə öz valideynlərinin mülkiyyəti, nə də ki köməksiz mərhəmət obyektləri hesab olunurlar. Onlar insan varlıqlarıdır və öz məxsusi hüquqlarının predmetidirlər. Konvensi- ya uşağın yaşına və inkişaf mərhələsinə uyğun hü- quqlar və öhdəliklər ilə güclü, səriştəli fərd kimi və ailənin və icmanın üzvü kimi uşaq təsəvvürünü canlandırır. Bu yolla uşaqların hüquqlarının tanın- ması ilə konvensiya qəti surətdə bütövlükdə uşaq üzərində cəmləşir.
Konvensiyanı ratifikasiya edən hökumətlər dövlətlərin konvensiyanı necə həyata keçirdiyinin monitorinq edilməsinə məsul olan ekspertlərdən ibarət bir quruma, Uşaq Hüquqları Komitəsinə (UHK) müntəzəm surətdə hesabat verməlidirlər. Bu hesabatlar ölkədə uşaqların vəziyyətini təsvir edir və uşaqların hüquqlarının reallaşdırılması sahəsində dövlətin yerinə yetirdiyi tədbirləri izah edir. Dövlətlərin hesabatlarının təhlilində UHK si- yasi kursun müəyyən olunmasında və icrasında bir təlimat kimi hökumətin bütün səviyyəli orqanla- rını konvensiyadan istifadə etməyə sövq edir. İn- san haqlarının qorunması xarakterinə görə sonsuz bir proses olduğundan, təkmilləşdirmə üçün həmişə imkan vardır. Uşaqlar üzrə hüquqlara cavabdeh qurumun ya- radılması və uşaqların hüquqlarının real olaraq nəyi kəsb etdiyi və necə reallaşa biləcəyinə dair məsələ mübahisə doğurmaqda davam edir. Uşaq- ların hüquqlarının təmin olunması qismən belə bir faktın qəbul edilməsinə əsaslanır ki, uşaqla- rın həssaslığı barədə məlumatlılıq və bununla xü- susi müdafiəyə olan tələbat onların ətrafındakı yaş- lı nəsil tərəfindən qəbul edilən qərarlar nəticəsində əziyyət çəkməsinin qarşısını almamışdır. Uşaqların çətin vəziyyətində dərdinə şərik olma öz gücü və köməyi, öz tələbatları və hüquqları ilə fərdi şəxslərə nisbətən onların tez-tez kollektiv şəkildə nəzərdən keçirilməsinə və mərhəmət obyektləri kimi davranıl- masına gətirib çıxarmışdır. Nəticə etibarilə, uşaqları əhatə edən məsələlər çox vaxt qeyri-siyasi olaraq hesab edilmiş və həll olunmamışdır. Uşaq hüquqlarının əsas prinsi- pi ondan ibarətdir ki, cəmiyyət uşaqların köklü eh- tiyaclarının yerinə yetirilməsini və uşaqların fərdi xüsusiyyətlərinin, istedadlarının və bacarıqlarının inkişaf etdirilməsinə dəstək verilməsini öz üzərinə götürmüşdür. Uşaq Hüquqları haqqında Konven- siyanın yaradılması hüquqlar barədə məlumatlılıq ilə müqayisədə daha geniş tərzdə ümumi qəbul olunmuş qaydanı və uşaqların qorunması üçün daha çox şansın olduğunu əks etdirir. Uşaq Hü- quqları haqqında Konvensiya vasitəsilə uşağın in- san hüquqları aydın, ardıcıl və müfəssəl şəkildə səciyyələndirilir. Onlara hörmət göstərilməsi və dəstək verilməsi üçün ilkin şərait vardır. Qiymətləndirmə təlimatı BMT-nin Uşaq Hüquqları Komitəsinə və onun hesabatlara dair icmalına nəzərən ölkənizin mil- li hesabatlarını hazırlayın və BMTUHK və onun yerli səviyyədə təsiri üzrə monitorinq mexanizmini müzakirə edin. Sonrakı şərh və resurslar BMT Uşaq Fondu: Uşaq Hüquqları haqqında Kon- vensiya: http://www.unicef.org/crc/index_index.html Uşaqların Hüquqları üzrə İnformasiya Şəbəkəsi (UHİŞ):
http://www.crin.com/resources/treaties/CRC.asp? catName=International+Treaties&flag=legal&ID=6 Uşaqların Hüquqları Birliyi http://www.childrensrights.ie/convention.php BÖLMƏ 1: Uşaqların Hüquqlarının Təqdimatı 12 Oslo Çağırışı 1999-cu ilin noyabr ayında media layihələrinə cəlb olunan gənclər, media peşəkarları və uşaq hüquqları sahəsində çalışan mütəxəssislər beş sərlövhə altında bütün dünyadakı uşaqların hü- quqlarının inkişaf etdirilməsində medianın oynaya biləcək rolunu müzakirə etmək məqsədilə Norveçin paytaxtı Osloda toplaşdılar: • uşaqların mediadan, o cümlədən yeni media- dan istifadə etmək hüququ • uşaqların media maarifləndirməsinə və savadı- na malik olmaq hüququ • uşaqların mediada iştirak etmək hüququ • mediada uşaqların zərərdən müdafiə olunmaq hüququ və zorakılığın ekranda göstərilməsi • uşaqların hüquqlarının qorunmasında və gücləndirilməsində medianın rolu. Onların müzakirələrindən «Oslo Çağırışı» mey- dana gəldi. Bununla qəbul edilmişdir ki, «uşaq/me- dia bağlılığı uşaqların geniş və çoxsahəli aləminə doğru giriş mərhələsidir və onların hüquqları- nın – təhsil, fikir azadlığı, oynamaq, şəxsiyyət kimi formalaşmaq, səhiyyə, ləyaqət və özünə hörmət, müdafiə – və uşaq hüquqlarının hər bir aspektində, uşaq həyatının hər bir elementində uşaqlar ilə me- dia arasındakı əlaqə özünəməxsus rol oynayır». Oslo Çağırışı tədbirə doğru bir səda olmuş- dur. Bu, uşaqlar ilə media arasındakı kompleks əlaqənin öyrənilməsi, inkişaf etdirilməsi, monito- rinq edilməsi və həmin əlaqədə iştirak edilməsi ilə məşğul olan hər kəsə qarşı yönəlmişdir. Buna hökumətlər və təşkilatlar və uşaqlarla işləyən fərdi şəxslər, kütləvi informasiya vasitələrinin bütün səviyyələrində və bütövlükdə media peşəkarları və özəl sektor, o cümlədən media sahibləri, uşaqlar və gənclər, valideynlər, müəllimlər və tədqiqatçılar daxildir. (BMT Uşaq Fondunun Sehrli vebsaytı bu çağırışa bir cavabdır və digər kanallar və məlumatlar ilə yanaşı bütün dünyadakı uşaqlar tərəfindən, ilə və üçün media layihələrini nümayiş etdirir.) UHK-nın ayrı-ayrı əsas maddələri media və uşaqlardan bəhs edir. Uşaq Hüquqları Komitəsi nəzərdən keçirilməsi üçün üç başlıca sahəni müəyyənləşdirmişdir: • media reportajı vasitəsilə uşaq obrazının təkmilləşdirilməsi yolları • mediada uşaqların fəal iştirakının stimullaşdırılması • mediada uşaqların zərərli təsirlərdən qorunması Maddə 17 məlumatın yayılmasında media- nın mühüm rolunu müfəssəl izah edir ki, bu da üzv dövlətlərə spesifik tapşırışlar verməklə daha geniş mənada uşağın rifahını yüksəldir. Bu, onu şərtləndirir ki, dövlət «kütləvi media tərəfindən yerinə yetirilən vacib funksiyanı qəbul etməli» və «xüsusən uşağın sosial, ruhi və mənəvi rifa- hı və fiziki və əqli sağlamlığının gücləndirilməsinə yönəlmiş müxtəlif milli və beynəlxalq mənbələrdən məlumat və material əldə etdiyinə təminat verməlidir». Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiyanın 12-ci Maddəsi uşaqlara toxunan məsələlərdə öz fikirlərini ifadə etmək üçün uşaqların hüququnu tanıyır. Maddə 13 fikir azadlığı hüququnu qoruyur: «Bu hü- quq incəsənət formasında və ya uşağın seçiminə dair hər hansı vasitə ilə şifahi, yazılı və çap olun- muş səviyyələrdən asılı olmayaraq, bütün növ məlumatları və ideyaları axtarmaq, əldə etmək və vermək sərbəstliyini ehtiva edir» Bu maddələr nəinki yaxşı məlumatlandırılmış vətəndaşların inkişaf etdirilməsinə, kütləvi infor- masiya vasitəsilə gənclərin fikirlərinin daha yax- şı dinlənilməsinə töhfə verməlidir. Bu, uşaqların məlumat dövriyyəsinin iştirakçılarından və benefisi- arlarından ibarət olması barədə açıq bir mesajdır. Son iki onillikdə xüsusən yeni medianın artımı və internetin yaranması ilə uşaqlar və gənclər üçün media qlobal gündəlikdə getdikcə inkişaf etmişdir. Bəzi vasitəçilər media ilə uşaqların hüquqlarını re- allaşdırmağa başlamışlar – məsələn, gənc audito- ЯСАС АРАШДЫРМА ПРЕДМЕТЛЯРИ • Медианын эянъляря тясирляри • Ушагларын медиада ишыгландырылмасы • Ушагларын медиада иштиракы 3. UŞAQLARIN HÜQUQLARI VƏ MEDİA Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi 13 riyanın yüksək keyfiyyətli media tərkibindən istifadə etdiyinə təminat verməklə, gənclərin fikirlərinin dinlənilməsinə imkanlar yaratmaqla və uşaqlara nəzərən etik davranışların işıqlandırılmasını tələb etməklə. Medianın gənclərə təsirləri Medianın təsirləri – xüsusən uşaqlarla bağ- lı mediada zorakılıq barədə çoxsaylı tədqiqatlar yerinə yetirilmişdir. Miçiqan Universitetinin pro- fessoru L. Rauvel Hyusman (2000) kimi bəzi ekspertlərin mühakiməsinə görə, əlli illik dəlil onu göstərir ki, «media zorakılığına qarşı müdafiə olunmama uşaqların daha aqressiv rəftar etməsinə və sonrakı illərlə yaşlılar kimi onlara təsir göstərməsinə səbəb olur». Hər halda, Toronto Universitetinin professoru Conatan Fridman kimi digərlərinin qənaətinə görə, «elmi dəlil zorakılı- ğın müşahidə edilməsinin insanlarda zorakılıq do- ğurduğunu və ya ona qarşı həssaslığı azaltdığını sadəcə göstərmir». Medianın yayılması və qloballaşması hazır- da müasir gənclik mədəniyyətinin xüsusiyyətlərini müəyyən edən amillər arasında yer tutur. Bir çox ölkələrdə gənclər əvvəlki ənənəvi, peyk və kabel televiziyası kanalları, radiostansiya- lar, qəzetlər və jurnallar internet, kompüter və video oyunlara nisbətən çoxsaylı multimedia seçimlərindən istifadə edirlər. Hazırda dünyanın əksər bölgələrində xarici proqramlaşdırma və me- dia üçün geniş imkanlar, eləcə də daha az sen- zura və nəzarət mövcuddur. Məlumatlar, e-mail və kadrlar əvvəlkilərlə müqayisədə dünyada daha tez və daha sərbəst yayılır. Müdafiə, habelə iştirak məsələləri nəzərdən keçirilməlidir.
Uşaqların mediada işıqlandırılması uşaqlara və uşaqlığa olan münasibətlərə dərin təsir edir və yaşlıların uşaqlara qarşı davranışına mühüm nü- fuz edir. Media təsvirləri gənclərin münasibətlərinə və ümidlərinə təsir göstərərək onlar üçün təqlidi modelləri təmin edir. Medianın təcəssüm etdirdiyi və ya hətta diqqət göstərmədiyi üsulla uşaqlar on- ların adından qəbul edilən qərarlara və cəmiyyətin qalan təbəqəsinin onlarla necə hesablaşdığına təsir edə bilərlər. Media tez-tez uşaqları sakit «qurban- lar» kimi təsvir edir. Uşaqları və gəncləri özləri üçün danışmaq im- kanları ilə təmin etməklə – öz ümidləri və qorxu- ları, nailiyyətləri və yaşlıların davranışının onların həyatına təsiri barədə – media peşəkarları uşaqla- rın fərdi insan varlıqları kimi hörmət göstərilməsinə layiq olduğunu ictimaiyyətə xatırlatmalıdır. Beynəlxalq Jurnalistlər Federasiyasına əsasən, uşaqların mediada işıqlandırılması əfsanələr toplu- sunu daimiləşdirir: • İnkişaf etməkdə olan ailələr, yoxsulluq şəraitində yaşayan uşaqlar və müharibə və fəlakət qurbanları öz fərdiyyətini və in- sanlığını itirirlər. Onlar çox vaxt hərəkət etmək, düşünmək və ya özləri üçün da- nışmaq qabiliyyətində olmayan köməksiz zərərçəkmişlər kimi təsvir edilir. • Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiyada təsvir olunduğu kimi, uşaqlarla toqquşan məsələlərin geniş kütləsini nəzərə almayaraq uşaqla- ra dair məsələlərin işıqlandırılması sensasiya üzərində cəmləşir. • Uşaqlar haqqında media hesabatları çox vaxt kiçik təhlil və ya heç bir təhlil və ya müşahidə olmadan birdəfəlik əhvalatlaran ibarətdir. • Uşaqların məxfiliyinə həmişə hörmət göstərilmir.
• Uşaqlar xəbərlərdə aktual mövzuya çevrildikdə, onlar tez-tez «Afrikada aclıq çəkən uşaqlar» və «məsuliyyətsiz yeniyetmələr» ola- raq stereotiplər kimi canlandırılır. Uşaqların hüquqları, o cümlədən oynamaq, əyləncə/istirahət və idman hüququna dair ge- niş məsələlərin çox vaxt xəbər üçün maraqlı ola- raq hesab edilmədiyinə baxmayaraq, uşaq zorakı- lığı, cinayətə cəlb olunan uşaqlar və küçə uşaqla- rı haqqında əhvalatlar üstünlük təşkil etməyə meyl göstərir. Nəticə isə «uşaqların qurbanlar kimi» ta- razlaşdırılmamış təəssüratına gətirib çıxarır. Media istehsalında uşaqları və gəncləri əhatə edən Uşaqların Fikri adlı Britaniya təşkilatı onla- rın özləri üçün qəzet materiallarının yazılması və redaktə edilməsi ilə 1998-ci ildə bir həftə üzrə mil- li qəzet buraxılışını monitorinq etdi. Tədqiqatçılar «yeddi ölümcül stereotipi» aşkar etmişlər. Dövrilik qaydasında onlar belə olmuşdur:
• ‘Körpələr qurbanlar kimi’: 31,5% • ‘Ağıllı körpələr’ (sərbəst obrazlar): 26,7% • ‘ Balaca şeytanlar’ (‘şeytanlaşan’ uşaqlar): 10,8% •
• ‘ Körpələr ləvazimatlar kimi’ (yəni, valideynlərin mülkiyyəti): 8,4% • ‘ Körpələr hazırkı günlərdir!’ (yaşlıların keçmiş həsrəti): 7,5% • ‘Balaca mələklər’ (səhv edə bilməyənlər): 5,4% Stereotipin sübutu 2004-cü ildə Britaniya- nın Müasir Gənclər jurnalı üçün Beynəlxalq Ba- zar və Rəy Tədqiqatı (BBRT) tərəfindən aparı- lan araşdırmada göstərilir. Araşdırmada qeyd edil- BÖLMƏ 1: Uşaqların Hüquqlarının Təqdimatı 14 mişdir: «Bu qruplar [gənclər] mətbuatdakı mənfi stereotipləri qavrayırlar və hiss edirlər ki, onlar öz dostları ilə ictimai yerlərdə olduqda yaşlıların on- lara necə münasibət bəsləməsi baxımından bu, gündəlik həyat tərzinə təsir edir. Həmçinin on- lar inanırlar ki, jurnalistlər gənclərin davranışları- nın qiymətləndirilməsi baxımından yüksək mənəvi əsaslanmaya malik olmaqda çevikdirlər.» Onlar buna riyakar mövqe kimi baxmışlar, nəzərə ala- raq ki, onların inandıqları jurnalistlər qəzetləri sat- maq və pul qazanmaq üçün məlumatı həddindən artıq şişirtməyə meyl etmişlər: «Əgər onların yaz- mağa bir mövzusu olmasa, təqdim edilməsi üçün nəsə tapacaqlar. Bunun kimsənin nüfuzuna xələl gətirdiyinin onlar üçün heç bir fərqi yoxdur.» Sözü gedən araşdırma əvvəlki BBRT tədqiqatına (2003) uyğundur ki, bu da 11-18 yaşlı 914 nəfərin üçdə iki- sinin (64%) həqiqəti onlara söyləmək üçün heç bir jurnalistə inanmayacaqlarını bildirdiyini aşkar et- mişdir. Beləliklə, uşaqların hüquqları barədə ictimai məlumatlılığın artırılmasında medianın mühüm rol oynamasına baxmayaraq, onlar qeyri-müəyyən tərəfdaş ola bilərlər.
Başqa bir həlledici məsələ xüsusən pop musi- qisinin və modanın işıqlandırılması vasitəsilə me- dianın uşaqları vaxtından əvvəl cinsi fəal olmağa və ya cinsi fəal kimi görünməyə stimullaşdırıb- stimullaşdırmamasından ibarətdir. Bir tərəfdən, kütləvi informasiya vasitələri qəzet məlumatları, fotoşəkillər, sənədli filmlər və dram əsərləri ilə zorlanan və zorlayanın əhvalatlarını açıqlayır. Digər tərəfdən, onlar xəbərlər və reklam ilə uşaqların cinsi təhrikedici obrazlarının yaradıl- ması ilə özləri istismarçıya çevrilə bilərlər. Media peşəkarları uşaqların hüquqlarının müdafiəsinə yönələn səyləri diqqətlə nəzərdən keçirərək və uşaqların qarşısında öz öhdəliklərini yerinə yetirməyənləri tənqid edərək, bu hüquqla- rın xəbərlərin gündəliyində saxlanılmasına hazır ol- duqlarını bildirmişlər. Lakin kommersiya təzyiqləri bu məsuliyyətdən yayınmaq üçün mediaya təsir edə bilər. Etika kodeksi kommersiya öhdəliklərinə qurban verildikdə, maraqların qeyri-münasib taraz- lığı üstünlük təşkil edir. Mediada uşaqların iştirakı Xüsusən gənclərin onlara toxunan məsələlər barədə tam mənada öz fikirlərini ifadə etmək imkanı olduqda, gənclərin mediada iştirakı- nın nümunələri onların ətraf mühitindəki maraq- larına dəlalət edir. Maraq qruplarının və media təşkilatlarının artan sayı gənclərə mediada iştirak etmək üçün geniş imkanlar yaradır. Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|