6. Suyuiqliklarning yer yuzasiga ko’tarilish nazariyasi (Quduqlarda energy balansi)
Quduqdan suyuqlik va gazlarning yer yuzasiga harakatlanishi faqat tabiiy
energiya ta’sirida (Wt =0) bo’lsa, bunday ishlatish usuli favvora usuli deb ataladi.
Suyuqlikni yer yuzasiga ko’tarish uchun har-xil mexanizm yoki quduqqa
yuqoridan siqilgan gaz yoki havo ko’rinishida kiritilgan energiya ta’sirida ishlatilishi,
mexanizasiyalashgan usuli deb ataladi. Agar quduqqa siqilgan gaz yoki havo haydab
ishlatilsa kompressor usulida ishlatish deb ataladi. Bunday deb atalishiga
haydalayotgan havo yoki gaz kompressorlar orqali haydalayotganligi uchundir.
Quduqdan suyuqlik har-xil turdagi nasoslar yordamida qazib olinsa nasos usulida
ishlatish deb ataladi. Quduqqa tushirilgan nasoslar yordamida ishlatish usuli
chuqurlik nasosi yordamida ishlatish usuli deb ataladi.
Agar quduq mahsuldor qatlamga tushirilgan bo‘lib, qatlam bosimi quduqdan
suyuqlikning yer yuzasiga oqib chiqishini ta’minlasa bunday ishlatish usulini favvora
usuli deb atashimiz mumkin. Agar neftni yuqoriga ko‘tarish uchun qatlam energiyasi
etarli bo‘lmasa, u holda tashqi energiyalardan foydalaniladi.
7. Neft va gaz quduqlari tubi tuzilishi (Maxsuldor qatlam qarshisining jixozlanishi)
Quduqdan suyuqlik va gazlarning yer yuzasiga harakatlanishi faqat tabiiy
energiya ta’sirida (Wt =0) bo’lsa, bunday ishlatish usuli favvora usuli deb ataladi.
Suyuqlikni yer yuzasiga ko’tarish uchun har-xil mexanizm yoki quduqqa
yuqoridan siqilgan gaz yoki havo ko’rinishida kiritilgan energiya ta’sirida ishlatilishi,
mexanizasiyalashgan usuli deb ataladi. Agar quduqqa siqilgan gaz yoki havo haydab
ishlatilsa kompressor usulida ishlatish deb ataladi. Bunday deb atalishiga
haydalayotgan havo yoki gaz kompressorlar orqali haydalayotganligi uchundir.
Quduqdan suyuqlik har-xil turdagi nasoslar yordamida qazib olinsa nasos usulida
ishlatish deb ataladi. Quduqqa tushirilgan nasoslar yordamida ishlatish usuli
chuqurlik nasosi yordamida ishlatish usuli deb ataladi.
Agar quduq mahsuldor qatlamga tushirilgan bo‘lib, qatlam bosimi quduqdan
suyuqlikning yer yuzasiga oqib chiqishini ta’minlasa bunday ishlatish usulini favvora
usuli deb atashimiz mumkin. Agar neftni yuqoriga ko‘tarish uchun qatlam energiyasi
etarli bo‘lmasa, u holda tashqi energiyalardan foydalaniladi. Quduqda neft va gaz oqimini yaxshilash uchun torpedalash jarayonida
zaryadlangan portlovchi torpeda quduqqa tushirilib, mahsuldor qatlam qarshisida
portlaydi. Torpeda portlash natijasida quduq diametrini kattartiruvchi g‘ovaklar hosil
bo‘ladi. Quduqdan radial yo‘nalishda yoriqlar to‘ri hosil bo‘ladi. Portlatish usulida ta’sir etish qisilgan burg‘ilash va mustahkamlovchi
quvurlarni bo‘shatishda, burg‘ilashga yo‘l qo‘ymayotgan metallarni parchalash va
quduq tubidan chetga olishda, zich qum tiqinlarini buzishda, filtrlarni tozalashda va
boshqa jarayonlarda qo‘llaniladi. Torpeda moslamasining sxemasi 9.4–rasmda keltirilgan. Torpeda trotil va
geksogenning bir–xil miqdoridagi qotishmasi bilan tayyorlanadi. Torpedani quduqqa
tushirishda mustahkamlovchi quvurlar tizmasiga zaryadni ishqalanishidan saqlash
uchun qog‘ozbakelitli silndrdan foydalaniladi. Zaryad 40 mn/m2 bosim va 750C
haroratda ishlashga mo‘ljallangan.
