Mavzu: Nafas olish va chikarish organlarining tuzilishi, funkciyasi.
Darsning maksadi: Nafas olishi va chikarish organlarining tuzilishi, joylashgan o`rni hamda vazifasi haqida tulik ma’lumot berish. Nafas olishi va chikarish jarayoniga izox berish.
Nafas olish organlari Bilan tashqi muxit o`rtasida gaz almashinuvidir. Nafas olishning moxiyati organizmga tashqi muxitdan kislarodning tuxtovsiz utib turishi, uni organiq moddalarni biologik oksidlanishi uchun foydalanishi va oksidlanish jarayonida hosil bulgan uglerod oksidini organizmdan chikarib tashlashdan iborat.
Nafas yullari: Burun bo`shligi, xikildok, bugiz, traxeya, bronxlardan va gaz almashinuv organi upkadan iborat. Xavo burun bo`shligidan utib, burun – tomokka, undan bugizga traxeya va bronxlar orqali upkaga o`tadi.
Kerakli asboblar: plakat, maket, planshet, mulyaj, tablica, qog`oz, qalam, chizg`ich va o`chirg`ich.
Ishning borishi: Laboratoriya darsi ma’ruza darsiga tayangan holda olib boriladi. Ya’ni nafas Oli shva chikarish organlariga avvalo Birma- bir tuxtalib, tushuntiriladi. Nafas olish organlarini yukorida aytilganidek burun bo`shligi, xikildok, bugiz, traxeya, bronxlar va bir juft upkadan iborat.
Burun bo`shligi: (larynx)-Nafas yulining ikkinchi qismi bo`lib, ovoz paydo kiluvchi a’zo vazifasini ham bajaradi. Xikildok yukorida til osti suyagiga osilib turadi, pasti esa biroz torayib, kekirdakka o`tadi. Xikildok juft va tok tog`aylarning boylamlar, muskul lar yordamida uzaro birikishdan vujudga keladi.
Kekirdak yoki traxeya (trachea)-uzunligi 9-11sm, dm 15-18 nn keladigan naydan iborat bo`lib, V bo`yin umurtqasining ruparasida bevosita xikildokdan boshlanadi, sung ko`krak nafasining yukori teshigi orqali kuks oraligigacha borib, IV-V ko`krak umurtqalarining ruparasida chap va ung bronxlarga ajraladi. Anashu joy kekirtagning asosi deb ataladi.
Bronxlar- kekirdakning IV-V ko`krak umurtqalari ruparasida ung va chap tarmokka bulinishdan vujudga keladi. Ung bronx deyarli vertikal yunalishga ega. Chap bronx ungga nisbattan torrok va uzunrok bo`lib, 9-12 ta tog`ay xalkadan tuzilgan. Chap bronx kekirdakdan burchak hosil qilib yunaladi.
