Узбекистон Республикаси Халк таълими вазирлиги

Kerakli asboblar: mulyaj, maket, planshet, tablica, plakat, qalam , chizg`ich, o`chirg`ich, kley.
Ishning borishi: Dars ayirish sistemasini tashqil kiluvchi organlarni plakat’, mulyaj, planshet, maketlardan foydalanilagn holda olib boriladi.
Ayrim organlarga Birma-bir tushuntirib utiladi.
Bo`yrak( rem, nephros) – bir juft loviya shaklida, oldindan orqaga tomon yassilangan, o`rta yoshdagi odamlarda 140-15 gr. Bo`yraklar I,II dek umurtqalari tanasining ikki yon tomonida, korin bo`shligining orqa tomonida muskul va diafragmaga tegib turadi. Korin parda bo`yraklarini fakat old tomondan bekitadi. Ikki pallaga ajratilgan bo`yrakda uning tashqi tomonida joylashgan jigar changli, kalinligi 4-5 ml keladigan bo`yrak pusti moddasini va ichki tomonda aloxida – aloxida tudalanib peramida shaklida joylashgan miya (ok) moddasini kurish mumkin.
Peramidalarning keng tomoni bo`yrak pusti tomoniga, surgich shaklidagi uchi bo`yrak bo`shligiga karab urnashgan. Peramida taxminan 1mln mayda kanalchalar (nefronlar) dan tuzilgan. Kanalchalarning oxirgi uchi kovuzgok shaklidagi Shumlyanskiy-Boumen kansulasi bo`yrak pusti moddasida joylashgan.
Kapsulaning ichkarisini arteriya qon tomiri kaplyar koptokchasi tuldirib turadi. Anashu joyda kaplyardan qondagi suyuklik (suv va mineral) tuzlar ajraladi. Bu suyuklik ( birlamchi siydik) kapsuladan ketuvchi yukoridagi ilon izi shaklidagi birlamchi burama naychaga, undan tugri naychaga, o`tadi. Tugrii naycha buqilib, Yana yukoriga kutarilib, ikkinchi burama naychaga, undan kushuvchi naycha orqali siydik yiguvchi, sungra tugri naychagao`tadi. Bir kancha ( 15-20 ta) tugri naychalar kushilib,surgich yuli orqali richamida uchiga ochiladi. Shumlyanskiy-Boumen kapsulasi, birlamchi burama naycha, ikkilamchi burama naycha va kushuvchi naycha birgalikda bo`yrak asosi – nefronni hosil qiladi.Suv va mineral tuzlar, boshqa kerakli moddalar birlamchi va ikkilamchi buralma naychalardan uta turib, organizimga kaytadan shimiladi, natijada xakikiy siydik hosil bo`ladi.Siydik piramida surgichidan uni urab kichik kosachalarga o`tadi. Kichik kosachalar 8-9 ta bo`lib, 2-3 ta kosacha kushilishi natijasida ikki-uchta kata kosacha hosil bo`ladi. Jam bo`yrak darvozasidan chikish Bilan siydik yuli nomi Bilan davom etib kovukka ochiladi.
Siydik yuli – uzunligi 30 sm bo`lib, bo`yrak jomidan kovukka utkazadi. Bu nayni korin parda fakat old tomondan koplaydi. Siydik yuli joylashishiga kura korin va chanok qismidan iborat. Siydik yuli boshlanish qismidan, chanokka utish chegarasida va kovga kirish oldida birmuncha torayadi. Siydik yulining kovuk devori ichidagi qismiga yashiringan qism deyiladi.
Kovuk yoki siydik pufagi ( vesica urinaria) – kichik chanok bo`shligida joylashgan. Xajmi 500-700 ml bo`lib, ichida siydik bor yo`qligiga karab, shakli uzgarib turadi. Kovukning pastdagi qismi – kovuk tubi, yukori toraygan uchi – chukki va bu ikki qism oraligi – kovuk tanasi tafovut qilinadi.
Sungra talabalar ayirish sistemasini tashqil kiluvchi organlar Bilan tanishganlaridan sung Ushbu organlar ketma-ketligi va ichki tuzilishi haqida Laboratoriya daftarlarigayozadilar.