Узбекистон Республикаси Халк таълими вазирлиги

Ish rasmiylashtirishga doir tavsiyalar:Reflektor yoyini ketma-ket tartibda Laboratoriya daftaringizga yozing? Mavzuga oid rasmlarni chizib oling?

Laboratoriya № 25

Mavzu: Bosh miyaning tuzilishi, uning bo`limlari (uzunchok, miya, miya kuprigi, miyacha, turt tepalik, oralik miya).
Darsning maksadi.Bosh miya va uning bo`limlari haqida tolalar ongida aniq bilim va kunikmalar hosil qilish.
Bosh miya (cncephalon) nima suyagi bo`shligiga joylashgan. Uning ustki-yon yoki dorsa-loteryal yuzasi kovarik bulsa, ustki yuzasi gumbazsimon, ventral yuzasi-bosh miya asosi-yo`g`onlashgan va gadir-budir.
Kerakli asboblar: mulyaj, maket,planshet, plakat, tablica, qog`oz, qalam, chizg`ich, o`chirg`ich.
Ishning borishi: Darsni mavzuga oid barcha ma’lumotlarni berishdan boshlanib, talabalarga bosh miya va uning bo`limlari birin-ketin tushintiriladi.
Bosh miya (encephalon) dan uning asosi soxasida 12 juft bosh miya nervlari chikadi. Bosh miyada kata yarim sharlar va miya stvoli Bilan miyaga tafovut qilinadi Kata yoshdagi odam miyasining ogirligi erkaklarda 1375 gr, ayollarda 1245 gr ga teng.Bosh miya bo`limlari xar biri aloxida pufakchalardan hosil bo`ladi: uzunchok miya, ortki miya, o`rta miya, oralik miya va oxirgi miya
Uzunchok miya – Bilan orqa miya o`rtasidagi chegara birinchi bo`yin orqa miya nervlari ildizlarning chikish joyidir. Yukori tomonda uzunchok miya miya kuprigiga aylanib ketadi, uning yon bo`limlari miyaning pastki Oyoqchalari bo`lib davom etadi. Uzunchok miya ham xudi orqa miya singari, ikkita vazifani-reflektor va utkazuvchi vazifani bajaradi. Uzunchok miya v amiya kuprigidan sakkiz juft bosh miya nervlari chikadi.
Ortki miyaga miya kuprigi Bilan miyacha kiradi. Ortki miya turtinchi miya pufagidan rivojlanadi.
Kuprik (pons) past tomonda uzunchok miya Bilan chegaralanadi, yukori tomonda miya Oyoqchalariga aylanadi, uning yon bo`limlari miyachani o`rta Oyoqchalarini hosil qiladi.
Uzunchok miya Bilan kupincha yadrosi xazm qilish, nafas olishni, yurakning faoliyati va boshqa jarayonlarni bajaradi, shuning uchun uzunchok miya Bilan kuprikcha shikastlanishi xayot uchun xavfli.
Bevosita uzunchok miya ustida (mulra) joylashgan. Miyacha xarakatlanishni boshqaradi.Miyachani normal faoliyati buzilsa, odam muvofiklashgan aniq xarakatlanish, tanasining muvozanatini saklash kobiliyatini yo`qotadi.
O`rta miyada yadrolar bo`lib, ular skelet muskul lariga doim nerv impul’slarini yuborib turadi, bu impul’slar ularning tarangligini –yunisini saklab turadi. O`rta mildan kuri shva tovush ta’sirlariga orientrlash reflekislarining reflektor yoyi o`tadi. Orientirlash reflekislari bosh va tana ta’sirlovchi tomonga Karaganda na’moyon bo`ladi.
Uzunchok miya, kuprikcha va o`rta miya birgalikda miya sonini hosil qiladi. Undan 12 juft kala suyagi – miya nervlvri chikadi. Nervlar miyani boshda joylashgan sezgi organlari, muskul lar va bezlar bilan boglaydi. Nervlarning bir jufti-adashgan nerv miyani ichki organlar: yurak, upka, oshkozon ichaklar bilan boglaydi.
Barcha retseptorlardan chikadigan impul’slar oralik miya orqali utib, katta yarim sharlar pustlogiga keladi. Yurish, suzish kabi murakkab xarakatlar reflekslarining kupi oralik miyaga boglik. Uning yadrosi turli ichki organlar ishni muvofiklashtiradi. Oralik miya moddalar almashinuvi, ozik moddalar va suv istemol qilishni, tana temperaturasi doimiy bulishini boshqaradi. Oralik miya ayrim yadrolarning ne’ronlari biologik aktiv moddalar ishlab chikarib, gumoral boshqaruvni amalga oshiradi.
Oralik miya kadoksimon tana bilan gumbaz ostiga joylashgan bo`lib, ikki yon tomonda kata yarim sharlar bilan kushilib ketgan.
Shunday qilib, bosh miyaga ta’lukli barcha ma’lumotlar bilan tanishib chikildi. Talabalar bosh miya bo`limlarini ketma-ket shaklda Laboratoriya daftarlariga yozadilar.
Ishni rasmiylashtirishga doir tavsiyalar: Mavzuga oid rasmlar al’bomingizga chizing? Bosh miyaning xar bir bo`limlarini mulyaj, planshet, maketlardan joylashgan o`rnini hamda kurinishlarini tushintirib kursating va chizib oling?

Laboratoriya № 26