Və vasiTƏLƏRİ fənnindən mühazirələr toplusu hazirladi qaim cəFƏrov metrologiya haqqında ümumi məlumat

Şəkil 11.2. Sabit cərəyan gücləndiricisi bazasında yığılmış elektron ommetrin struktur sxemi

Şəkil 11.2 – də SCG sabit cərəyan gücləndiricisi bazasında yığılmış elektron ommetrin sxemi göstərilmişdir. Burada göstərici kimi sabit cərəyan voltmetri istifadə olunur. GQ göstərici qürğunun göstərişi R_x və R₀ – ın nisbətindən asılıdır. Düyməni basmaqla güclənmə əmsalını dəyişmək mümkündür. Elektron ommetrlər çox böyük müqavimətləri ( 10¹⁴ Oma qədər ) ölçməyə imkan verir. Kabellərin yaxud başqa qurğuların izolyasiya müqavimətinin ölçülməsində bu növ cihazlardan geniş istifadə olunur. Bu cihazlar – 40º C – dən +50º C temperaturda və +35º C tem­peratur olduqda 98% rütubətlik şəraitində ölçmə apara bilir. Elektron ommetrin ölçmə diapazonu çox genişdir.

Ölçdüyü kəmiyyətin qiymətindən asılı olaraq istehsalatda mikroommetrdən tutmuş teraom­metrə qədər növləri vardır. Ommetrlər və meqommetrlər ayrıca cihaz şəklində və yaxud ölçmə cihazının tərkibində ola bilər. Hazırda elektron ommetr çox geniş yayılmışdır. Elektron ommetrin göstərişi rəqəmli şkala və yaxud analoq cihaz ola bilər.

Müqavimət ölçən rəqəm cihazı

Şəkil 11.3 - də diskret hesablama üsulu ilə işləyən elektron ommetrin sxemi göstərilmişdir:

Şəkil 11.3. Diskret hesablama üsulu ilə işləyən elektron ommetrin sadə sxemi


Bu cihazla
R_x müqaviməti vasitəsilə
C₀ kondensatorunun
boşalması vaxt
intervalı ölçülür.
Şəkil 11.4 – də sxe-­
min elementlərinin
işinin zaman
diaqramı
göstərilmişdir.




Şəkil 11.4. Elektron ommetrin zaman diaqramı

P relesinin sol kontaktının R₁ müqavimətinə qapanması nəticəsində C₀ kon­den­satoru E₀ gərginliyinə qədər dolur. Relenin kontaktının ölçülən R_x müqavimətinə qapan­ması ilə C₀ kondensatoru boşalır ( şəkil 11.4 a t₀ momenti ). Bu zaman idarəedici qurğu impuls verir ( şəkil 11.4 b ) və triggeri bir vəziyyətinə qaytarır ( şəkil 11.4 c ). Bu andan zaman selektoru açılır və elektron sayğacın girişinə kvars gene­ratorundan müəyyən f tezlikli impulsların daxil olması təmin olunur ( şəkil 11.4 ç ). İmpulsların hesablanması müqayisə qurğusunun girişinə daxil olan U₁ və U₂ gərginliklərinin bərabər olan halına qədər davam edir. Burada U₁ = E – kondensatorun yükləndiyi gərginlikdir. Onun qiyməti τ = C₀R_x sabit zamandan asılıdır. U₂ - R₃ müqavimətin üzərindəki gərginlik düşgüsüdür. Onun qiyməti ( R₂+R₃ ) gərginlik bölücüsündən asılıdır. Əgər t₁ zaman anında U₁= U₂ olarsa, müqayisə qurğusu impuls verir ( şəkil 11.4 e ) və bu impuls triggeri sıfır vəziy­yətinə gətirir. Bu zaman kvars generatorundan daxil olan impulsların sayğacin girişinə ötürülməsi kəsilir ( şəkil 11.4 d ). t₁ – t₀ = τ zaman anında sayğac m sayda impuls sayır. Bu impulsun qiyməti  periodu ilə və τ = R_x·C₀ = mT qiyməti ilə müəyyən olur. Buradan

 ( 11.1 )
təyin olunur. K = 10ⁿ Om / impuls; n = 0; 1; 2 və s. müsbət ədəddir.
Bu cihaz vasitəsilə tutumu da ölçmək mümkündür. Bu zaman R_x əvəzinə nümunəvi R₀ müqaviməti, C₀ əvəzinə ölçüləcək C_x kondensatoru götürmək lazımdır. Tezliyin çox yüksək qiymətlərində bu cihaz vasitəsilə diskretlənmənin xətasını təyin etmək mümkündür.