Vergi qanunvericiliyi

Ödəmə mənbəyində verginin tutulması qaydası


Ödəmə mənbəyində dividendlərdən vergi tutulması. VM maddə 122

 

Rezident müəssisə tərəfindən ödənilən dividenddən ödəmə mənbəyində 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.

Dividendin faktiki sahibi olan fiziki və hüquqi şəxslərdən yuxarıda qeyd edilənlərə uyğun olaraq vergi tutulmuşdursa, dividendi alan fiziki və hüquqi şəxslərin həmin gəlirindən bir daha vergi tutulmur.

Həmin gəlir yenidən dividend şəklində verilən zaman vergiyə cəlb olunmur.

Hüquqi şəxs 1 800 manat məbləğində dividendin faktiki sahibi olmuş və vergi qanunvericiliyinə əsasən 180 manat vergi tutulmuşdur. Hüquqi şəxs daha sonra həmin gəliri yenidən dividend şəklində fiziki şəxsə vermişdir. Bu hüquqi şəxsin dividend nəzərə alınmadan, ümumi gəliri 64 000 manat , gəlirdən çıxılan xərcləri isə 36 000 manat olarsa, dividend nəzərə alınmaqla, dövlət büdcəsinə ödəniləcək mənfəət vergisinin məbləği nə qədər olur?

Dividendin faktiki sahibi olmuş hüquqi şəxslərdən vergi tutulmuşdursa, dividendi alan hüquqi şəxslərin həmin gəlirindən bir daha vergi tutulmur. Həmin gəlir yenidən dividend şəklində verilən zaman vergiyə cəlb olunmur. Bu halda hüquqi şəxsin dövlət büdcəsinə ödəniləcək mənfəət vergisinin məbləği:

64 000-36 000=28 000 manat

28 000*20%= 5600 manat olacaq.

Neft-qaz ehtiyatlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü, ixrac boru kəmərləri haqqında və bu qəbildən olan digər sazişlər üzrə mənfəətin bölüşdürülməsi, habelə AR-nın Prezidenti tərəfindən müəyyən edilmiş hallarda hüquqi şəxsin tam mülkiyyətində olan törəmə müəssisələrin xalis mənfəətinin həmin hüquqi şəxsin mərkəzləşdirilmiş fondunda cəmləşdirilməsi üzrə köçürmələr və bu şəxsin həmin gəliri vergiyə cəlb olunmur.

Cəmiyyətin fəaliyyəti zamanı əldə edilmiş aktivlərin, o cümlədən pul vəsaitlərinin (təsisçiyə borcların verilməsi və ya alınmış borcların əvəzinin qaytarılması istisna olmaqla) təsərrüfat fəaliyyətinin məqsədlərindən kənar digər məqsədlər üçün təsisçiyə verilməsi, habelə təsisçinin digər şəxslərə olan borclarının əvəzinin ödənilməsi vergitutma məqsədləri üçün dividend ödəmələrinə bərabər hesab edilir və bu zaman bu Məcəllənin 122.1-ci maddəsi ilə ödəmə mənbəyində vergi tutulur.

 

 Ödəmə mənbəyində faizlərdən vergi tutulması. VM maddə 123
 - Rezident kredit təşkilatlarına və ya bank əməliyyatları aparan şəxslərə, maliyyə lizinqini həyata keçirən rezident şəxslərə və ya qeyri-rezident bankların, maliyyə lizinqini həyata keçirən qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyinə kreditlər (ssudalar), depozitlər (hesablar) üzrə ödənilən faizlər istisna olmaqla, rezident tərəfindən və ya qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyi tərəfindən, yaxud bu cür nümayəndəliyin adından ödənilən faizlərdən, o cümlədən maliyyə lizinqi əməliyyatları üzrə ödənilən ssuda faizlərindən, gəlir Azərbaycan mənbəyindən əldə edilmişdirsə, fiziki şəxslərin əmanəti üzrə ödənilən illik faiz gəlirləri üçün nəzərdə tutulmuş güzəşt nəzərə alınmaqla ödəniş mənbəyində 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.

- Faizlərin faktiki sahibi fiziki şəxsdirsə, yuxarıdakı qaydada vergi tutulmuş faizlər həmin fiziki şəxslərə ödənildikdən sonra onlardan bir daha vergi tutulmur.

- Faizlərin faktiki sahibi mənfəəti vergiyə cəlb olunan rezident müəssisədirsə və ya qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyidirsə, yuxarıdakı qaydada vergi tutulmuş faizləri alan həmin müəssisə və ya qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyi hesabladığı verginin məbləğini, ödəmə mənbəyində verginin tutulduğunu təsdiq edən sənədləri vermək şərti ilə bu mənbədə ödənilmiş verginin məbləği qədər azaldır.

Misal 1. Hüquqi şəxs vergi ili ərzində 10.000 manat faiz gəliri əldə etmiş və ona ödəmə mənbəyində 1.000 manat verginin tutulduğu barədə sənəd verilmişdir. Həmin hüquqi şəxs 10.000 manatı özünün gəlirlərinin tərkibinə daxil edir, vergiyə cəlb olunan mənfəətinin məbləğini müəyyən edir, mənfəət vergisinin məbləğini hesablayır və sonra həmin məbləği 1.000  manat azaldır.

- Həyatın yığım sığortası üzrə sığorta olunanın ödədiyi və ya onun xeyrinə ödənilən sığorta haqları ilə sığorta ödənişləri arasındakı fərq kimi alınan gəlirdən ödəniş mənbəyindən 10 faiz dərəcəsi ilə vergi tutulur.

 

Ödəmə mənbəyində icarə haqlarından və royaltidən vergi tutulması VM maddə 124

 - Daşınan və daşınmaz əmlak üçün icarə haqqından, həmçinin rezidentin və ya qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyinin ödədiyi və ya onun adından ödənilən royaltidən gəlir Vergi Məcəlləsinin 13.2.16-cı maddəsinə uyğun olaraq Azərbaycan mənbəyindən əldə edilmişdirsə, ödəmə mənbəyində 14 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.

İcarə haqqı vergi ödəyicisi kimi uçotda olmayan fiziki şəxs tərəfindən ödənildikdə, icarəyə verən bu maddəyə uyğun olaraq 14 faiz dərəcə ilə vergini özü ödəyir və gəlir əldə etmək hüququnun yarandığı gündən gec olmayaraq vergi uçotuna alınıb, illik gəlir vergisi bəyannaməsini növbəti ilin mart ayının 31-dək təqdim edir.

- İcarə haqqı və royaltidən gəlir əldə edən fiziki şəxslərdən yuxarıdakı qaydada vergi tutulmuşdursa və ya onun tərəfindən ödənilmişdirsə, həmin gəlirlərdən bir daha vergi tutulmur.

Fiziki şəxs özünə məxsus olan yaşayış evini ayda 200 manata hüquqi şəxsə icarəyə vermişdir.  Hüquqi şəxs icarə haqqından 14 faiz, yəni 28 manat ödəmə mənbəyində vergi tutur və fiziki şəxsə ayda 172 manat ödəyir. Fiziki şəxsin bu gəliri bir daha vergiyə cəlb olunmur.

Fiziki şəxs həmin evi vergi ödəyicisi olmayan şəxsə (tələbəyə, digər kirayəçiyə) 200 manata icarəyə verdikdə, ondan ödəmə mənbəyində vergi tutulmur. Yəni icarəçi vergi ödəyicisi olmadığından o, ödəmə mənbəyində icarə haqqından vergi tutmur. Bu halda icarə haqqını alan fiziki şəxs özü vergi orqanında vergi  uçotuna alınaraq əldə etdiyi gəlirinə görə hesabat ilindən sonra mart ayının 31-dək vergi bəyannaməsini vergi orqanına təqdim etməli və gəlir vergisini dövlət büdcəsinə ödəməlidir.

- Rezident müəssisələrə və ya qeyri-rezidentlərin daimi nümayəndəliklərinə Azərbaycan Respublikasında ödənilmiş məbləğlər bu maddə üzrə vergitutma obyekti deyildir.

- Azərbaycan Respublikasında daşınmaz əmlakın (sahibkarlıq fəaliyyəti məqsədləri üçün istifadə olunmayan yaşayış fondu istisna olmaqla) vergitutma məqsədləri üçün aylıq icarə haqqının məbləği bazar qiyməti nəzərə alınmaqla müəyyən edilir.

 

Qeyri-rezidentin gəlirindən ödəmə mənbəyində vergi tutulması VM maddə 125

1. Qeyri-rezidentin, Vergi Məcəlləsinin 13.2.16-cı maddəsi ilə Azərbaycan mənbəyindən əldə olunan gəliri kimi müəyyən edilən və qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasının ərazisindəki daimi nümayəndəliyinə aid olmayan ümumi gəlirindən ödəmə mənbəyində xərclər çıxılmadan aşağıdakı dərəcələrlə vergi tutulur:


dividend — 10 faiz



faizlər — 10 faiz



rezident müəssisəsinin və ya sahibkarın riskin sığortasına və ya təkrar sığortasına dair müqaviləyə uyğun olaraq sığorta ödəmələri — 4 faiz

Qeyri-rezidentin  Azərbaycan mənbəyindən Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyinə aid olmayan aşağıdakı gəlirləri olmuşdur: 6200 manat riskin sığortasına dair müqavilədən, 10600 manat beynəlxalq rabitə xidmətindən, 4000 manat dividendlərdən. Qeyri-rezidentə ödənilən məbləğdən ödəmə mənbəyində tutulmalı olan  verginin ümumi məbləğini müəyyən edin.

Riskin sığortasına dair müqavilə üzrə 4 faiz, beynəlxalq rabitə xidməti üzrə 6 faiz, dividendlər üzrə isə 10 faiz dərəcəsi ilə ödəmə mənbəyində xərclər çıxılmadan vergi tutulur. Bu halda qeyri - rezidentə ödənilən məbləğlərdən ödəmə mənbəyində tutulmalı olan  verginin ümumi məbləği aşağıdakı kimi müəyyən edilir.

6 200*4%=248 manat

10 600*6%=636 manat

4 000*10%= 400 manat

248+636+400=1284 manat.



Azərbaycan Respublikası ilə digər dövlətlər arasında beynəlxalq rabitə və ya beynəlxalq daşımalar həyata keçirilərkən rabitə və ya nəqliyyat xid-mətləri üçün rezident müəssisəsinin və ya sahibkarın ödəmələri — 6 faiz

 

Fərdi sahibkarla qeyri-rezident fiziki şəxs arasında bağlanmış müqaviləyə görə, qeyri-rezident fiziki şəxs fərdi sahibkarın malının daşınması üçün nəqliyyat xidməti göstərməlidir. Göstərilən xidmətin müqabilində fərdi sahibkarın qeyri-rezidentə 800 manat haqq ödəməsi razılaşdırılmışdır. Deməli, fərdi sahibkar qeyri-rezidentə ödədiyi məbləğdən 6 faiz dərəcəsi ilə gəlir vergisi, yəni 48 (800x6%) manat hesablamalı və həmin məbləği ondan tutaraq dövlət büdcəsinə köçürməlidir.  

Bu maddədə göstərilən digər gəlirlər istisna olmaqla, hüquqi şəxslərin və vergi ödəyicisi kimi uçota alınmış fiziki şəxslərin işlərin görülməsindən və ya xidmətlərin göstərilməsindən əldə edilən gəlirlər və Azərbaycan mənbəyindən əldə edilən digər gəlirlər üzrə ödəmələri – 10 faiz

 

Sahibkarlıq fəaliyyəti göstərən fiziki şəxs mağazanın binasını təmir etmək üçün İran İslam Respublikasının vətəndaşı olan qeyri-rezidentlə müqavilə bağlamış və müqavilə-də görüləcək işlərin müqabilində 3.000 ABŞ dolları həcmində ödəniş verilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Fərdi sahibkar ödənişi apararkən ödədiyi məbləğdən 10 % dərəcə ilə 30 (3000 x10%) ABŞ dolları məbləğində gəlir vergisini  hesablamalı və verginin tutulduğu tarixdə Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankının müəyyən etdiyi valyuta kursunun məzənnəsinə uyğun olaraq manata çevirərək dövlət büdcəsinə köçürməlidir. 

 

rezident müəssisəsinin və ya sahibkarın muzdlu işlə əlaqədar ödədiyi gəlir — bu Məcəllənin 101-ci maddəsində göstərilən dərəcələrlə;




icarə haqları və royalti — 14 faiz

Sahibkarlıq fəaliyyəti göstərən fiziki şəxs qeyri-rezidentə məxsus olan ticarət markasından istifadəyə görə qeyri-rezidentə royalti şəklində 1000 manat gəlir ödəyir. Fiziki şəxs qeyri-rezidentə ödənilən bu gəlirdən ödəmə mənbəyində 14 % dərəcəsi ilə 140 (1000 x14 %)  manat gəlir vergisini tutmağa borcludur.

idman oyunları ilə əlaqədar aparılan mərc oyunlarından, lotereyaların keçirilmə-sindən, habelə digər yarışlardan və müsabiqələrdən pul şəklində əldə edilən uduşlardan (mükafatlardan) iştirakla bağlı ödənilən pul vəsaiti (pul qoyuluşu) çıxılmaqla qalan məbləğdən – 10 faiz

 
Misal: Respublikada keçirilən lotereyada iştirak üçün lotereya biletinin alışına 10 manat sərf edən Türkiyə vətəndaşı 100 manat məbləğində uduş əldə etdikdə, ondan 9 manat məbləğində vergi tutulmalıdır ((100 manat–10 manat)*10%).

güzəştli vergi tutulan ölkələrdə təsis edilmiş (qeydiyyatdan keçmiş) subyektlərə rezidentlər və qeyri-rezidentlərin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayən-dəlikləri tərəfindən birbaşa və ya dolayısı ilə edilən ödənişlər – 10 faiz

Misal: Rezident hüquqi şəxsin tapşırığı ilə onun Gürcüstandakı nümayəndəliyi güzəştli vergi tutulan ərazi kimi təsnifləşdirilən Kayman adalarında qeydiyyata alınmış şirkətə 10.000 manat ekvivalentdə ödəniş etdikdə, ödənilən vəsaitin 1.000 manatı vergi kimi ödəmə mənbə-yində tutulmalıdır.

Azərbaycan Respublikasının rezidentləri tərəfindən qeyri-rezident şəxslərə məxsus elektron pul kisəsində yaradılan hesaba pul köçürülərkən, əməliyyatı həyata keçirən yerli bank, xarici bankın Azərbaycan Respublikasındakı filialı və ya poçt rabitəsinin milli operatoru həmin rezidentdən köçürülən məbləğin 10 faizi miqdarında ödəmə mənbəyində vergi tutur.

Misal: Respublika vətəndaşı WebMoney-də açdığı hesaba 100 manat köçürülməsi barədə banka müraciət etdikdə, ödəmə mənbəyində 10 manat vergi tutulmalı, yalnız 90 manat elektron pul kisəsindəki hesaba yönəldilməlidir.

Bu maddənin məqsədləri üçün qeyri-rezidentin AR-dakı daimi nümayəndəliyi tərəfindən və ya onun adından aparılan ödəmələr rezident müəssisənin ödəmələrinə bərabər tutulur.

Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması haqqında beynəlxalq müqavilələrdə vergilərin aşağı dərəcəsi və ya vergilərdən tam azad olunma nəzərdə tutulduğu halda, ödəmə mənbəyində artıq tutulmuş vergi məbləği Vergi Məcəlləsinin 87.4-cü maddəsində müəyyən edilmiş qaydada geri qaytarılır.

AR Prezidentinin müəyyən etdiyi qaydada Azərbaycan Futbol Federasiyaları Assosiasiyası tərəfindən verilmiş təsdiqedici sənəd əsasında Azərbaycan Respublikasında keçirilən UEFA 2019 Avropa Liqasının final oyunu ilə əlaqədar UEFA-nın, onun yaratdığı qeyri-rezident hüquqi şəxslərin və qeyri-rezident futbol klublarının dividend və faiz gəlirlərinə, habelə UEFA 2020 Futbol çempionatı ilə əlaqədar UEFA-nı təmsil edən qurumların dividend gəlirlərinə bu maddənin müddəaları tətbiq edilmir.

 

Qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyinin xalis mənfəətindən ödəmə mənbəyində vergi tutulması VM maddə 126

Qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyindən mənfəət vergisindən əlavə olaraq bu daimi nümayəndəliyin xalis mənfəətindən həmin qeyri-rezidentə köçürdüyü (verdiyi) hər hansı məbləğdən 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.

Misal 1. Qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyinin Azərbaycan Respublikasındakı fəaliyyəti ilə bağlı mənfəəti cari ildə 50.000 manat təşkil etmişdir. Qanunvericiliyə müvafiq olaraq həmin nümayəndəlik 20 faiz dərəcəsi ilə 10.000 manat mənfəət vergisini ödədikdən sonra sərəncamında qalan 40.000 manat məbləğində xalis mənfəəti öz vergi yurisdiksiyasına köçürmək istəyirsə, o, həmin məbləğdən 10 faiz, yəni 4000 manat məbləğində vergini ödədikdən sonra qalan 36.000 manatı öz vergi yurisdiksiyasına köçürə bilər.

Misal 2. Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyinin cari  il üçün ümumi gəliri 184 000 manat, ümumi xərci  157 000 manat, gəlirdən çıxılmasına yol verilən xərcləri isə 143 700 manat və bu daimi nümayəndəliyin xalis mənfəətindən həmin qeyri-rezidentə köçürdüyü məbləğ 24 000 manat olmuşdur. Daimi nümayəndəliyin cari  il üçün ödəyəcəyi məcmu vergi məbləği nə qədər olar?

Bu məsələdə əvvəlcə cari il üçün qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyinin vergiyə cəlb ediləcək mənfəəti, sonra isə həmin məbləğə (vergi tutulan mənfəətə) mənfəət vergisinin dərəcəsi tətbiq olunmaqla mənfəət vergisi hesablanılır. Bu daimi nümayəndəliyin xalis mənfəətindən həmin qeyri-rezidentə köçürdüyü məbləğdən isə 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur. Daimi nümayəndəliyin cari il üçün ödəyəcəyi məcmu vergi məbləği isə aşağıdakı kimi müəyyən olunur:

184 000-143 700= 40 300 manat

40 300*20%=8060 manat

24 000*10%=2400 manat

8 060+2 400=10460 manat

  

Xarici ölkədə ödənilən verginin nəzərə alınması VM maddə 127

 Rezidentin Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda Azərbaycan mənbəyindən olmayan gəlirindən ödənilmiş gəlir vergisinin və ya mənfəət vergisinin məbləğləri Azərbaycanda vergi ödənilərkən nəzərə alınır.

Azərbaycan Respublikasının rezidenti olan fiziki şəxs Türkiyə Respublikasında kompüterlərin təmiri ilə məşğul olmuş və 4.000 manat gəlir əldə etmişdir. Onun bu gəlirindən Türkiyədə ödəmə mənbəyində  400 manat gəlir vergisi tutulmuşdur. Azərbaycan Respublikasında onun həmin gəlirindən gəlir vergisi 560 manatdır. Həmin fiziki şəxs Türkiyədə verginin tutulduğunu təsdiq edən sənəd təqdim etməklə ödəməli olduğu verginin məbləğini 400 manat məbləğində azalda bilər. Bu halda ödənilməli olan verginin məbləği 160 (560-400) manat təşkil edəcək.

 Yuxarıda qeyd olunanlara uyğun olaraq nəzərə alınan məbləğ Azərbaycan Respublika-sında həmin gəlirdən və ya mənfəətdən müəyyən edilmiş dərəcələrlə tutulan verginin məbləğindən çox olmamalıdır.

Misal. Azərbaycanın rezidenti olan müəssisə öz daimi nümayəndəliyi vasitəsilə mənfəət vergisinin dərəcəsinin 18 faiz olduğu ölkədə kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olur. Bu müəssisə həmin ölkədəki fəaliyyətindən cari ildə 20.000 manat ekvivalentində, Azərbaycandakı fəaliyyətindən isə 100.000 manat mənfəət əldə edib. Onun daimi nümayəndəliyinin yerləşdiyi ölkədə ödədiyi mənfəət vergisinin məbləği 3.600 (20.000 x 18%)  manat təşkil etmişdir. Onun bütün mənbələrdən əldə etdiyi mənfəətin məbləgi 120.000 (100.000 + 20.000)  manat təşkil edir.  Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən bu məbləğdən ödənilməli olan mənfəət vergisinin məbləği 24.000 (120000 x 20 %) manat olacaqdır. Bu məbləğdən xaricdə ödənilmiş verginin məbləğini çıxmaqla Azərbaycanda ödənilməli olan verginin məbləğini 20.400 (24.000 –3.600) manat təşkil edəcəkdir.

 

 Güzəştli vergi tutulan ölkələrdə əldə edilən gəlir VM maddə 128

 Rezident güzəştli vergi tutulan ölkədə gəlir əldə edən qeyri-rezidentin nizamnamə fondunun 20 faizindən çoxuna bilavasitə və ya dolayısı ilə sahibdirsə, yaxud öz növbəsində onun səsvermə hüququ verən səhmlərinin 20 faizindən çoxunun sahibidirsə, rezidentin həmin gəliri onun vergi tutulan gəlirinə daxil edilir.

Güzəştli vergi tutulan xarici ölkə dedikdə, vergi dərəcəsi Vergi Məcəlləsində müəyyən edilmiş dərəcədən 2 dəfə və ya daha çox aşağı olan və (və ya) maliyyə məlumatını, yaxud əmlakın faktiki sahibi və ya gəlir (mənfəət) götürən barədə sirri qorumaq imkanı verilmiş şirkətlər haqqında məlumatın məxfiliyinə dair qanunun mövcud olduğu ölkə başa düşülür.

 Hər il üçün güzəştli vergi tutulan ölkələrin və ya ərazilərin siyahısı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən təsdiq edilir.
Vergi ili VM maddə 129

 Vergi ili təqvim ili sayılır.

 

3.