Vİlayət bağçası beşİncİ cİld

Müsəlman gənc və özünəinam²⁵

Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim.

Özünəinamın əhəmiyyəti

Mənim əzizlərim! Sizə deyim ki, bu ölkədə elm və tədqiqat prosesini zəiflədən və sonra tamamilə saxlayan şəxslərin ilk siyasəti iranlıda özünəinam hissini məhv etmək idi. Yəni iranlı düşünsün ki, elmdə, düşüncədə, həyat yollarını tapmaqda, hətta öz məqsədini ifadə etmək üçün lazımi sözlər axtarmaqda da özünün bir şeyi yoxdur. Bu, bir xalqı qara günə qoyur; özünəinamı olmayan xalqı. Mən sevinirəm ki, bu il siz gənclərdə bu ruhiyyəni görürəm. Gənclərlə olan digər toplantılarda da xoşbəxtlikdən, bu ruhiyyənin günbəgün inkişaf halında olduğunu görürəm. Əlbəttə, burada mövcud olan incə məqam budur ki, bu özünəinam və insanın düşüncələrini ifadə etmək hissi dava-dalaş deyil. Davakarlıq gəncin xislətində var, məqsədim bu deyil. Mən görürəm ki, siz və bu bir neçə ildə rastlaşdığım digər gənclər məntiqli, əsaslı və elmi etiraz ruhiyyəsindən istifadə edirsiniz. Bu mənim üçün çox dəyərlidir. Dediyiniz sözlər çox yaxşı və diqqətəlayiq sözlərdir. Mən indi qısa qeydlər götürmüşəm, lakin sizin sözlərinizin hamısı kompüterdə yığılacaq və baxılacaq.

Ümidsizlikdən ehtiyatlı olmaq

Sizin qeyd etdiyiniz bu problemlərin bəzisi qısa müddətdə, bəzisi uzun müddətdə tamamilə həll olunasıdır. Bu problemləri deməyin heç bir eybi yoxdur; xüsusən də çox səmimi və mehriban şəraitdə təşkil olunmuş belə bir məclisdə. Mən bunu normal qarşılayıram. Lakin diqqət yetirin ki, demək tərzi məyusedici olmasın, ümidsizlik yaranmasın. Mənim əzizlərim! Hər bir şey ümidə bağlıdır. Yəni siz, ölkə universitetlərinin məsul şəxsləri, müxtəlif dövlət məmurları, hər hansı bir sahədə, o cümlədən sizin dediyiniz bu sahələrdə fəaliyyət göstərməli olan sizlər ümidvar olsalar, ideal nöqtəyə çata bilərlər. Heç bir yerdə ümidsizlik və məyusluq yoxdur. Bu baxımdan, mənim fikrimcə, ümidsizlik mesajı da yersizdir.

Avropada elm; elmin dinlə ziddiyyəti

Qərbdə və Avropada vəziyyət fərqli idi. Məsihi Avropasında elmi hərəkətin başlanması dini maarifin bitməsi ilə bir oldu, yəni bu mərhələnin başlanması o mərhələnin sonu sayıldı. Bəlkə elə belə də olmalı idi, çünki məsihi aləmində dini maarif xurafatçı, təəssübkeş və tamamilə elm əleyhinə idi. Avropada elmi kəşf etdiyinə görə alimləri ya həbsxanaya salır, ya qamçılayır və ya odlayırdılar. Uzun əsrlər boyu alimi cadugər adlandırıb yandırırdılar. Siz Qərbin ədəbi əsərlərində və elm tarixində bu məsələni aydın görə bilərsiniz. Cəmiyyətin dini çevrəsinin, dini rəhbərlərin və yüksək mövqe sahiblərinin elmlə belə rəftar etdiyi bir ictimai şəraitdə elm özünə yer açsa, təbii ki, dini və dini inancları bədbəxt günə qoyar və bitirər. Bu, aydın məsələdir.

İslam, elm və ağıl

İslamda isə vəziyyət tam başqadır. İslamda dinin elm və ağılla ziddiyyət məsələsi ümumiyyətlə, mənasızdır. İslamda dinin ideoloji prinsiplərini və praktik məsələlərini əldə etmək üçün əsas qaynaqlardan biri ağıldır. Etiqad prinsiplərini ağılla qavramaq lazımdır. Lakin hüquqi-praktik hökmlərdə də ağıl əsas dəlillərdən biridir. Əgər siz bizim hədis kitablarımıza baxsanız, misal üçün, min il bundan öncə yazılmış əl-Kafi kitabına baxsanız, görərsiniz ki, onun birinci fəsli “Ağıl və cəhalət” adlanır. Bu fəsil ağıl, onun dəyəri və əhəmiyyəti, bilginin və ağlın əhəmiyyəti barədədir. İslam həmçinin elmə dair ən mühüm hərəkəti etmiş və ən güclü həvəs yaratmışdır. İslam sivilizasiyası İslamda ilk gündən başlayan elmi hərəkətin hesabına yarandı. Hələ İslamın doğmasından iki əsr ötməmişdi ki, elə bir mühitdə İslamın güclü elm hərəkatı başlandı. Onu bu günlə müqayisə etmək üçün gərək dünyanın bugünkü elmi avanqardlarını təsəvvür edib, sonra dünyanın ucqar bir nöqtəsində yerləşən bir ölkəni nəzərə alasınız. Hər növ mədəniyyətdən uzaq olan bu ölkədə birdən-birə sivilizasiya yaranmağa başlayır və misal üçün, 100, yaxud 150 ilə elmi baxımdan hamıya üstün gəlir. Bu, bir möcüzədir, ümumiyyətlə, təsəvvürediləsi deyil. Əgər İslam elmə, elm öyrənməyə, öyrətməyə və alim yaşamağa həvəsləndirməsəydi, bu baş verməzdi. Görün dillər əzbəri olan, lakin bəzən dərinliyinə diqqət yetirilməyən bəzi hədislərdə nə qədər mühüm məqamlar var: "İnsanlar üç qisimdir: alim, nicat yolunda olan öyrənci və su üzündəki çör-çöp".²⁶ Ümumiyyətlə, insanlar üç qisimdir: alim insanlar, öyrənənlər və digərləri, yəni sərgərdan, dəyərsiz və çəkisiz insanlar. Görürsünüz ki, İslam elm məsələsində birinci növbədə dəyəri elmin üzərinə aparır; istər elmə malik olmaq və onu digərlərinə öyrətmək, istərsə də öyrənmək. İslam belə bir dindir.

Gənc, elm, əxlaq və fəzilət

Siz əziz gənclər bilin ki, hansı elm olursa-olsun, istər humanitar elmlərə, istər Quran elmlərinə, istər təbii elmlərə, istər bu gün çalışdığınız müxtəlif elmlərə girişmək və tədqiqat aparmaq sizi dini sahədə inkişafdan, əxlaqi çalışmadan saxlamasın. Bunların hamısına birgə malik olmalısınız. Əziz qardaşımızın məclisin əvvəlində oxuduğu ayədə deyilir ki, Allah-Taala Peyğəmbəri insanları öyrətmək və mənən paklamaq üçün göndərdi. Buna əsasən, təlim və paklamaq bir-biri ilə yanaşıdır. Bunları bir-birindən ayırmayın. “Elmi işlərə qoşulan şəxs təbii olaraq mənəviyyat və əxlaqdan kənarlaşmalıdır” fikri tamamilə səhv və idxal edilmiş bir fikirdir, məsihi Avropasında mövcud olan keçmişə əsaslanır, İslam cəmiyyəti və İslam təlimləri ilə əsla əlaqəsi yoxdur. Alim fəzilətli və əxlaqlı olsa, hansı fəndə olursa-olsun, bəşəriyyətin və öz ölkəsinin yüksəlişi üçün ona ümid bəsləmək olar. Bu alimin məqsədləri dəyərli məqsədlər, hərəkəti insaniyyətin, ədalətin, fəzilətin xeyrinə və bu gün dünyada mövcud olan neqativ hallara qarşı olar. Çalışın gələcəkdə belə alimlərdən olun, bu işləri özünüzə məqsəd seçin, dünyanın çarxını düzgün istiqamətə yönəldən insanlardan olun. Bunu özünüzə məqsəd seçin. Bu mümkündür və təbii ki, buna nail olmaq üçün çox çalışmaq lazımdır.

Elmi nümunələr

Sizin elmi nümunələr barədə dedikləriniz mənim düşündüyüm sözlərdir: elmi nümunə yetişdirmək üçün şərait yaratmaq, nümunəvi istedadları tapmaq, elm və tədqiqat zirvələrinə doğru getməkdə onlara kömək etmək. Bunların hamısı çox mühüm işlərdir. Əlbəttə, bu işlər ölkəmizdə başlanmışdır. Keçmişdə, yəni inqilabdan öncə ölkədə əsla belə bir şey mövcud deyildi, hətta onun əksinə işlər görülürdü, yəni əslində, elmi nümunələri məhv edir, gənclərdə ümidi öldürməyə çalışırdılar. Elə adamı məşhurlaşdırmağa çalışırdılar ki, Qərb variantını tam şəkildə oxuyub, icra edib, ona inansın, özü nəsə nəzəriyyə irəli sürməsin, kəşf və ya ixtira etməsin. Bunun mənası odur ki, ölkəmiz və xalqımız həmişə başqalarına tüfeyli və davamçı olsun. Bəllidir ki, belə bir ölkə inkişaf etməz. Keçmişdə vəziyyətimiz belə idi, amma inqilab ruhiyyələri və vəziyyəti dəyişdirdi. İndi bir neçə ildir Allahın lütfü ilə elmi nümunələrə, tələbə və alimlərə diqqət cari proqramlarda yer alır. Lakin indiyədək edilənlər kifayət deyil. Hər halda, dostların dediklərinin çoxu diqqət mərkəzində olan məsələlərdir. Bunlar üçün bəzi işlər görülüb, fəaliyyətlər göstərilib, inkişaflar əldə olunub və inşallah, daha artıq olunmalıdır.

Elmi nümunələrin xaric olması məsələsi

Bəzən bu gün mövcud olan istedadlar elə işlərə sərf olunur ki, o işlər ölkəyə çox da lazım deyil; misal üçün, elmi nümunələrin ölkədən getmə məsələsi. Mən bir neçə dəfə demişəm ki, elmi nümunələrin ölkədən çıxması mütləq şəkildə mənfi bir məsələ deyil. Çünki ola bilsin, bir elmi nümunə ölkədən getsin, bəzi ixtisaslara yiyələnib yenidən qayıtsın və ölkəyə xidmət etsin. Əlbəttə, daha yaxşı olar ki, istedadın çiçəklənməsi üçün lazım olan şərait ölkənin özündə yaradılsın, laboratoriyalar, elm və tədqiqat mərkəzləri olsun. Daha yaxşısı budur. Əgər yoxdursa, elmi nümunələr getsinlər; dünya genişdir. Lakin onların getməsi proqramlı şəkildə olmalıdır; yəni gedən bilsin ki, nə üçün gedir, nə etmək istəyir, lazım olanı öyrənəndən sonra ondan necə istifadə edəcək. O elmdən ölkənin inkişafı, xalqının tərəqqisi, ölkəsinin digər elm adamlarına kömək etmək üçün istifadə etmək istəyir, yoxsa onu bir kanadalı, amerikalı, yaxud avropalı biznesmenin şirkətində işlətmək istəyir?! Bu, elmi baxımdan görkəmli bir insan üçün ən böyük təhqirdir: çalışsın, zəhmət çəksin, işləsin, ölkəsinin bütün imkanları bu gənc alimin ərsəyə gəlməsi ilə nəticələnsin, amma o, dünyanın hansısa nöqtəsində olan, heç nə anlamayan, heç nə bilməyən, insanlıq düşməni olan hansısa zavod, yaxud kompaniya sahibinin xidmətində dursun və ondan alət kimi istifadə etsinlər. Bir elmi nümunə o zaman başıuca və şərəflidir ki, öz ölkəsinin, evinin və xalqının vəziyyətinin yaxşılaşmasında, boynunda haqqı olan insanların həyatının, gələcəyinin və tarixinin parlamasında rol oynasın. Siz yalnız ölkənizdə çalışdığınızda parlaq simaya malik olarsınız. Heç bir iş görməyən minlərlə ali təhsilli gəncin arasında fizika, tibb, yaxud İran ədəbiyyatı sahəsində çalışıb ölkədə ölməz bir şəxsiyyətə çevrilən bir gənci fərz edin. Ölməz şəxsiyyətlər bunlardır. Ölkədə bizim tibb, fizika, ədəbiyyat, fəlsəfə və bəzi humanitar elmlərdə görkəmli şəxsiyyətlərimiz var. Ölkə bunlarla fəxr edir. Ölkə gedib hansısa topluma, yaxud şəxsə aid bir biznes təşkilatına üzv olan mühəndislə, həkimlə, yaxud ali təhsilli bir şəxs və alimlə fəxr etmir. O gedib bir insanın uşaqları, qızları, oğlanları, itləri və xidmətçiləri üçün pul istehsal etmişdir. Bunda fəxr etməli bir şey yoxdur. Fəxr odur ki, insan öz ölkəsi daxilində, öz ölkəsi üçün tərəqqi, inkişaf və hörmət yarada, gerilikləri aradan qaldıra bilsin. Bu baxımdan, kimsə bu niyyətlə istər burada, istər xaricdə hər hansı dərsi oxusa, hansısa sahədə işləsə, dəyərli olar. Hər halda, belə məsələlərin məqsəd və siyasətlərinin təyin və onları icra etmək işi Elmi Nümunələr Fondunda həyata keçə bilər.

Müqəddəs müdafiə

Bəzi dostlar yaşadığımız müqəddəs müdafiə həftəsinə toxundular. Mən çox sevindim. Mənim əziz övladlarım! Ehtiyatlı olun, bu ölkədə baş verən müqəddəs müdafiə məsələsinə diqqətsiz olmayın. Böyük bir iş baş verdi. O gənclər də sizin kimi idilər. Müharibədə mühüm rol ifa edən bu gənclərin əksəriyyəti tələbələr və çoxları da elmi nümunələr idilər. 22-23 yaşlı bir gənc bir diviziyanın komandiri olurdu. O, diviziyanı elə idarə edir, indiyə qədər görmədiyi bir iş olan əməliyyat planlarını elə hazırlayırdı ki, təkcə qarşımızdakı düşmənləri, yəni İraqın Bəs işğalçılarını yox, hətta düşmənlərin peyklərini də heyrətə salırdı. Bizdə görüləsi və inanılası olmayan Vəlfəcr 8 əməliyyatı oldu. Yəqin ki, bunu eşitmisiniz və bilirsiniz ki, Amerika peykləri İraqa kömək edir, məlumat ötürürdülər. Bəs rejiminin müharibə qərargahları daimi olaraq ABŞ-ın informasiya aparatları və peykləri ilə əlaqədə idilər. O peyklər bizim qüvvələrimizin daşınmasını və yaxud haradasa toplaşmasını qeyd edir və dərhal onlara ötürürdülər. Mütləq bilirsiniz ki, müharibədə informasiya çox mühüm və fövqəladə rola malikdir. Lakin bu peyklərin nəzarəti altında on minlərlə canlı qüvvəni Ərvəndruda qədər apardılar, amma düşmən anlamadı. Çox qəribə üsullarla iş gördülər. Bilirəm ki, siz bunları bilmirsiniz. Düzdür, o zaman bizə bəlli idi, sonra isə xalqa da aşkar oldu. Lakin təəssüf ki, müharibənin məlumatları geniş yayılmır. Bizim işimizin problemlərindən biri budur. Buna görə də xəbəriniz yoxdur. Onlar yük maşınları ilə müxtəlif formalarda, sanki qarpız daşıyırmışlar kimi on minlərlə canlı qüvvəni qəribə geyimlərdə, ayın belə görünmədiyi qaranlıq gecələrdə Ərvəndrudun sahilinə apara bildilər. Sonra bu böyük qüvvələri, bəzi yerlərdə eni 2-3 kilometr uzunluğunda olan Ərvəndrud çayından o tərəfə keçirdilər; suyun altı ilə və Ərvəndin qəribə vəziyyətinə rəğmən. Sizlər bəlkə bunu da bilməzsiniz: Ərvəndin iki axını var: Bir axını şimaldan cənuba doğrudur. Bu, onun əsas axınıdır. Dəclə və Fərat çayları da bu istqamətdə Ərvəndlə birləşir və birgə Fars körfəzinə axırlar. Başqa axını isə bunun əksinədir. Bu mövqelərdə dənizin suyu təxminən 2-3, yaxud 4 diametrlə dəniz tərəfdən, yəni cənubdan şimala tərəf gəlir, yəni dəniz yuxarıdan çaya tökülür. Bu hesabla, Ərvəndin bir-birinə 180 dərəcə əks olan iki axını var. Hər halda, belə bir mürəkkəb vəziyyətdə o zaman biz işin xırdalıqlarından xəbərdar idik. İslam döyüşçüləri bu şəkildə oraya gedib bir bölgəni qaytara bildilər və heyrətamiz bir iş bacardılar. Bu iş Bəsic və korpusda olan tələbələrin, gənclərin və elmi nümunələrin işi idi. Çox həssas bir dönəmdə o işi görən bir qrup mömin gənclər idilər. Əgər o işi görməsəydilər, ölkənizin bir hissəsi getmişdi. İran dövləti də məğlub edilmiş, təhqir edilmiş, zəif və rəzil bir dövlət olacaqdı. Digərləri, təkcə dünyanın böyükləri yox, hətta ətrafdakı tör-töküntülər də nə desəydilər, qəbul etməyə məcbur olacaqdı. Amma bu gün sizin qüdrətli ölkəniz, bu ölkənizdə başıuca bir xalq və iqtidarlı dövlət var. Dünyanın qərar mərkəzləri, mühüm və həssas qlobal məsələlərdə İslam Respublikasının fikrini öyrənməyə və nəzərə almağa məcburdurlar. Bunu etiraf da edirlər. Bu, həmin gənclərin göstərdiyi fədakarlıqlara görədir. O gəncləri unutmayın.

Mən burada bəzi məsələləri qeyd etmişdim. Sizin də çoxlu sözləriniz deyilməmiş qaldı. Bizim də deyilməmiş sözlərimiz olsun, eybi yoxdur.

Hər halda, bunu sizə deyim, mənim əzizlərim! Sizlər elmi nümunə, bizim əzizimiz və gözümüzün işığısınız. Amma yadınızda olsun ki, nə qədər alim və elmi nümunə olsanız, bir o qədər təvazökar olun. Bunu yaddan çıxarmayın. Məbada elmi nümunə olmaq, Allah eləməmiş, sizdə qürur yaratsın! Elmi nümunə olmaq zəruri olaraq məğrur olmaq demək deyil. Əlbəttə, mən bunu sizdə görmürəm, sizin nurlu simalarınız belə göstərmir, amma hər halda, ehtiyatlı olun. Ölkədə elmi nümunə mühiti təkəbbürdən tam uzaq olmalıdır. Sizin elmi uğurlarınız nə qədər çox olsa, harada yeni bir tədqiqata nail olsanız və daha artıq müvəffəqiyyət əldə etsəniz, daha təvazökar və xalqa daha yaxın olun. Bu sizin naliyyətlərinizi artıra bilər.

Ümidvarıq Allah sizi qorusun, ata-analarınıza, ailələrinizə və ölkənizə bağışlasın! Hamınız gələcəkdə xalqınızın və ölkənizin gözünün işıqlanmasına səbəb olasınız!

Allahın salamı və rəhməti olsun sizə!