Vİlayət bağçası beşİncİ cİld

Quruluşun İslam legitimliyi¹⁷

Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim.

Çox şirin, mənalı və məzmunlu bir məclisdir. Harada mömin və şövqlü gənclər toplaşsalar, qəti ümidvar olmaq olar ki, orada Allahın rəhmət və hidayət qapıları açılmışdır.
Universitet inamları

Mən görürəm ki, gənclər arasında yayılmasını və inam halına düşməsini arzu etdiyimiz anlayışların çoxu bu gün onların özləri tərəfindən deyilir. Siz gənclər, həmçinin müəllimlər və möhtərəm rektorlar elm istehsalından, Proqramlaşdırma hərəkatından, universitetlə sənayenin birləşdirilməsindən və ölkəmizin izdihamlı gənc təbəqəsində yatmış çoxlu ümidlərdən danışırsınız. Bunlar mənim ümid və arzularımdır. Bunları universitetlərdə deyəndə özüm də ümidvar idim. Lakin çoxları deyirdilər ki, faydası yoxdur. Mən üç-dörd il bundan qabaq Tehran universitetlərinin birində dedim ki, ölkənin elm və tədqiqat büdcəsini tənzimləmək mənim əlimdə olsaydı, məsləhət olduğu kimi edərdim, lakin bu imkan mövcud deyil. Müxtəlif sahələrdə məsuliyyət daşıyan şəxslərin qanuna müvafiq səlahiyyətləri var, onları yerinə yetirməlidirlər. Dedim ki, universitetdə ənənəyə çevrilməsi üçün çox əhəmiyyətli olan elm istehsalı və Proqramlaşdırma hərəkatı cəbhəsində sərhədi keçmək məsələlərini ortaya qoyuram. Bu, baş tutsa, daha narahatlıq olmayacaq; çünki on minlərlə, yüz minlərlə etiqadlı və müştaq qəlb, gənc və yorulmaz beyin və cisim bu işə qoşulacaq. Mən ölkənin bu ümid və müjdə carçılarını bu gün görürəm. Həmişə özümə və dinləyicilərimə demişəm ki, üfüq aydındır. Bu gün də təkidlə bildirirəm ki, üfüq çox aydın və parlaqdır və iş siz gənclərin əlindədir.

Sizin burada dedikləriniz kompüterdə yığılacaq, bir-bir baxılacaq, lazım olanı tövsiyə edəcək, tapşırmalı olanı tapşıracağıq. İnşallah, bu məsələlər ölkənin imkanı həddində həyata keçəcək.
Əlillər - cihad universitetinin dəyərli ehtiyatları

"Mən şəhidlik universitetindən kəsilmişəm" - deyən bu əziz qardaşımıza, müharibə əlilinə bir cümlə deyirəm. Siz əsla kəsilməmisiniz. Siz əlillər Cihad universitetlərinin dəyərli məzunlarısınız. Cihad zəruri olaraq şəhadətlə yanaşı olmur, lakin onda mücahidlik və Allaha yaxınlıq dərəcəsi mütləq olur. Cihad da hər yerdə var; ölkənin həm hərbi müdafiəsində, həm siyasi və heysiyyət müdafiəsində, həm ölkəni və xalqı inkişaf etdirmək üçün çalışmaqda. Siz bu gün bu səngərdə çalışırsınız. Bunların hamısı mübarizədir, hamımız mübarizə aparmalıyıq. Sizin bir elmi məqaləniz, fəaliyyətiniz, yaxud düzgün siyasi hərəkətiniz mübarizədir.

Böyük və qlobal fəsad cəbhəsi ilə mübarizə

Mən dəfələrlə dostlarıma demişəm ki, bu gün böyük və qlobal fəsad cəbhəsi qarşısında keçirdiyim hiss zalım şah rejiminin repressiya dövründəki hissimlə əsla fərqlənməmişdir. O zaman da mübarizə aparmalı olduğumuzu düşünürdük, bu gün də. Biz mübarizə üçünük, lakin bu mübarizənin forması, yeri və cəhətləri fərqlənmiş, mübarizə daha mürəkkəb və daha çətin olmuşdur. Bu mübarizə zalım şah dövründəki mübarizədən daha şətindir. İndi bizim tərəf-müqabilimiz müstəmləkə və zülm quruluşu, yolunu azmış bir insanda mövcud olan ən çirkin xislətlərin təbəssümlü, odekolonlu və qalstuk taxmış görkəm altında gizlənmiş sahibləridir. Biz indi belə bir düşmənlə mübarizə aparmaqdayıq. Əgər bir xalq öz amalı yolunda mübarizədən əl çəksə və doğru bildiyini bir an unutsa, əsrlər boyu İslam dünyasının, İslam ümmətinin və bu regionun xalqlarının başına gələn bəla onun da başına gələcək. Ən çox təbii sərvət burada, bizdə idi. Dünyanın ən mühüm strateji zonaları bizim əlimizdə idi. Modern, mütərəqqi və sənaye dünyasının həyat amili olan neft İslam ümmətinin ixtiyarında idi. Amma bu gün onun siyasi və elmi vəziyyətinə baxın. Bu, yuxuya getməkdən və mübarizəni unutmaqdan yarandı. Mübarizənin çətinliklərinə dözmək lazımdır ki, şərəfli və əziz olan insan məqamına çatmaq, həm də özündən sonrakı gələcək nəsilləri çatdırmaq mümkün olsun. Bu mübarizədə Allaha arxalanmaq lazımdır.

Əli ibn Əbu Talibin gənclərə müraciəti

Mən söhbətimin əvvəlində iki qısa hədis demək istəyirəm. Biri Əmirəlmömininin sizə ünvanladığı sözdür. Əli ibn Əbu Talibin gənclərə müraciəti siysətbaz bir müraciət deyil. Həkimcəsinə və ata kimi bir baxış və müraciətdir. O özünün iqtisadi, yaxud siyasi bazarını rövnəqləndirmək üçün gəncdən istifadə etmir. O istəyir ki, gənci, tərənnümü onun özü olan tərəqqi, hidayət və islah yoluna yönəltsin. O, gənclərə müraciətlə bu iki cümləni buyurur: "Ey gənclər! Öz heysiyyətinizi ədəblə və dininizi elmlə qoruyun".¹⁸ Özünüzün insani şərəfinizi və heysiyyətinizi ədəb-ərkanla, öz dininizi isə elmlə qoruyun. Çox əhəmiyyətli bir sözdür. Elm dini qoruyur. Bu, İslamın məntiqidir. Qoy İslamla düşmən olan boşboğazlar həmişə İslamın elmlə uyğun olmaması barədə danışmaqlarında olsunlar.

Ağıllılığın dəyəri

O biri hədis İslamın əziz elçisi həzrət Peyğəmbərdəndir: "Allah bəndələrinə ağıldan daha üstün bir şey paylamamışdır". Allah-Taala Öz bəndələrinə ağıllılıqdan daha dəyərli bir şey verməmişdir. Allah öz bəndələri arasında ruzini bölmüşdür: hava, su, ömür və ləzzətləri. Bütün nemətlər Allahdandır. İslam peyğəmbərinin sözünə əsasən, bütün bu müxtəlif və rəngarəng nemətlər arasında ağıl qədər dəyərli bir nemət bölünməmişdir. Sonra bəzi cümlələr buyurur, uzun olduğundan onları oxumuram. Sonda belə deyir: "Allah bütün peyğəmbər və elçiləri yalnız ağlı təkmilləşdirməkdən ötrü göndərmişdir".¹⁹ Allah-Taala tarix boyu xalqın arasına göndərdiyi hər bir peyğəmbəri onlardakı ağlı kamilləşdirməkdən ötrü göndərmişdir. Nəhcül-bəlağənin bir xütbəsində də var ki, Allah-Taala peyğəmbəri, ağıl xəzinələrini xalqda oyatmaq üçün göndərdi.²⁰ Bu ağıl nə üçündür? Bu ağıl həyat yolunu tapmaq üçündür. Fikirləşmək və ağılla həyatın yolunu tapmaq lazımdır. Mənim siz əziz övladlarıma ən mühüm tövsiyəm budur və mən bir neçə ildir təkrarlayıram ki, təcrübə və tərcümə sahəsində, tərcümə elmində, hətta tərcümə fikrində, tərcümə ideyasında, məktəbində, ideologiyasında, iqtisadiyyatında və siyasətində həmişəlik qalmamalıyıq. Bu şüar ondan ötrüdür ki, insanın öz ağlından, düşüncəsindən, təhlilindən istifadə etməməsi, gözünü yumması və ona sırınan təbliğat dalğalarından qorxub bir sözü qəbul etməsi ayıbdır.

Şərq və İslam xalqlarının ən böyük bəlası

Müstəmləkəçilik dövrünün 200 ilində birbaşa, yaxud dolayısı ilə Şərq xalqlarının, xüsusən də müsəlman xalqların başına gələn ən böyük bəla bu idi ki, Qərbin təbliğatı qarşısında qorxdular və geri çəkildilər. Bu qanlı və çox ağır hücumu Qərbin hegemon başçıları mədəni yollarla onlara etdilər. Onlar da dözə bilməyib geri çəkilməyə və əllərini qaldırmağa məcbur oldular. Həyatın bütün sahələrində qərblilər və avropalılar bir fikir irəli sürürdülər; kim ona qarşı çıxsaydı, onu ələ salmağa, məsxərə etməyə və aşağılamağa başlayırdılar, öz mədəniyyətlərini hakim etmək üçün təzyiq göstərirdilər. Bu mədəniyyətin yeganə üstünlüyü Avropa mədəniyyəti olması idi, başqa heç bir üstünlüyü yox idi. Düzdür, xalqların hamısının mədəniyyətləri var. Onlar bir-birindən istifadə etməklə, digərlərindən təcrübə və dərs öyrənməklə öz mədəniyyətlərini təkmilləşdirə bilərlər. Biz buna qarşı çıxmırıq, bununla müvafiqik. Lakin dünyada baş tutan bu deyildi.

Mədəni mübadilə və mədəni hücum

Mədəni hücumla mədəniyyət mübadiləsinin fərqi budur ki, mədəni mübadilədə siz sanki meyvə, yaxud yemək süfrəsinə və ya bazara gedir, ürəyiniz istədiyini, məzacınıza uyğun olanı seçir və yeyirsiniz. Mədəniyyət sahəsində də görüb bəyəndiyinizi, özünüzə uyğun bildiyinizi və nöqsan görmədiyinizi başqa bir toplumdan və xalqdan alırsınız. Bunun heç bir eybi yoxdur: "Elmi öyrənin, hətta Çində olsa da". Bunu 1400 il bundan əvvəl bizə öyrətmişlər. Lakin mədəni hücumda sizə demirlər ki, seçin. Onlar sizi yatızdırırlar, əl-ayağınızı tuturlar, nə olduğunu, sizin üçün faydalı olub-olmadığını bilmədiyiniz maddəni iynə ilə bədəninizə vururlar. Əlbəttə, Qərb dünyası bizim əl-qolumuzu bağlayıb iynə vurmasını hiss etməyimizə imkan vermədi. Məsələni elə göstərdi ki, biz elə bildik özümüz seçirik, halbuki seçmirdik, bizə sırıyırdılar. Digər tərəfdən, bunlar elə insanlardır ki, əgər özlərinin qəbul etdikləri mədəniyyətə azca irad tutulsa, səs-küy salırlar. Siz görün azadlığın beşiyi adlandırdıqları Fransada üç-dörd hicablı müsəlman qızdan ötrü nə qədər səs-küy saldılar. Buna görə deyirik ki, fikirləşməli, təhlil etməliyik. Tərcümə düşüncəsi bir xalq üçün çox pis tale yazır. Bu mənim siz əziz gənclərə həmişəlik tövsiyəmdir.

İndi seçkilərin yaxınlaşdığına görə, bununla münasib olan və əlbəttə, bizim gənc nəslimizi düşündürən iki-üç mövzü haqqında danışmaq istəyirəm.
Seçkilər və İslam demokratiyası

Bir məsələ seçkilər məsələsi və onun İslam baxımından demokratiya ilə əlaqəsidir. Qərb demokratiyasının, yəni liberal-demokratiyanın özü üçün bir məntiqi var. Bu məntiqə görə, hökumət və quruluşların legitimlik şərti xalqın səs verməsindən ibarətdir. Bu təfəkkürün əsası da liberalizm düşüncəsidir: heç bir əxlaq sərhədi olmayan, yalnız digərlərinin azadlığına zərər yetirməklə sərhədlənən fərdi azadlıq düşüncəsi. Qərbin liberalizm təfəkkürü budur: bütün sahələrdə insanın mütləq şəkildə fərdi azadlığı. Bu, ölkənin siyasi quruluşunda da özünü göstərir. Çünki cəmiyyətdə azlıq və çoxluq var. Çıxış yolu budur ki, azlıq çoxluğun iradəsinə tabe olsun. Qərb demokratiyasının təməli budur. Hansı quruluşda bu olsa, liberal-demokratiya baxımından legitimdir, hansında olmasa, legitim deyil. Bu, liberal-demokratiya nəzəriyyəsidir. Halbuki Qərb demokratlarının işi bununla tamamilə fərqlidir və bu gün Qərb demokratiyalarında olan bu deyil.

ABŞ-ın qeyri-legitim hökuməti

Əgər legitimliyin meyarı xalqın əksəriyyətinin səsindən, yəni səs sahiblərinin əksəriyyətinin iradəsindən ibarətdirsə, deməli, ABŞ hökuməti və onun indiki prezidenti legitim deyil. Çünki əksəriyyət yoxdur. Səsvermə hüququ olanların 35, 38, yaxud 40 faizi seçkilərdə iştirak edib, onların da, misal üçün, 21 faizi ona səs verib. Heç belə də olmayıb. Bilirsiniz ki, o, Ağ evə Napoleon kimi getdi. Hakimin hökmü ilə və zorla onu Ağ evə itələdilər, yəqin ki, yadınızdadır. Bu qədər səsin onun legitimliyinə kifayət etdiyini fərz etsək də, buna əsasən, ABŞ-ın indiki hökuməti legitim deyil. Bizim ABŞ hökumətinin qeyri-legitim olmasına dair çoxlu dəlillərimiz var. İndi onların öz məntiqi ilə söhbət edirik. Qərb demokratiyasının sinəsini qabağa vermiş nümayəndələrinin çoxunda sizin İran İslam Respublikasında müşahidə etdiyiniz 60-65, 70 faizlik seçki keçirilmir, bundan çox azdır. Düzdür, bəzən 60 faiz və ondan bir qədər artıq olur, lakin çox zaman 40-dan bir qədər artıq, 50, 38 və sair belə rəqəmlərdir.

Hegemon düşərgənin sözündə və əməlində paradoks

Qərbin hegemon düşərgəsinin, xüsusən də ABŞ-ın - bu gün işimiz ABŞ-ladir - söz və əməlindəki paradoks daha böyükdür. Bunlar qeyri-demokratik olan, ölkələrində bir dəfə də seçki qutusu qoymayan, heç kimdən səs almayan nə qədər hökuməti qəbul etmiş, onlarla demokratik bir hökumət kimi rəftar etmişlər və nə qədər demokratik quruluşları hərbi çevrilişlə devirmişlər. İnşallah, ömrünüz o qədər uzun olar ki, 10 ildən sonra ABŞ Dövlət Departamentinin arxivindən Latın Amerikasındakı 20-30 il qabaqkı çevrilişlər barədə üzə çıxan sənədləri görərsiniz. Onların bəzisi indi də üzə çıxmışdır, bəzisini də biz özümüz bilirik. Bəlkə də bütün Latın Amerikasında elə bir ölkə yoxdur ki, orada azad seçki keçirilib xalqın istədiyi prezident seçilsin, amma ABŞ-ın CİA təşkilatı işə girişib çevriliş etməsin, əngəl törətməsin, xalqın demokratiyasını viran qoymasın. İndi Çili məşhurdur və o ölkənin macərasını hamı bilir. Afrikada, Asiyada və digər müxtəlif yerlərdə də bu işi gördülər. ABŞ-ın köməyilə nə qədər avtoritar rejimlər quruldu. Bir ölkədə bir rejimi qeyd-şərtsiz olaraq müdafiə etdilər, onlar da ürəklənib öldürdülər, vurdular, apardılar və iyirmi il hökmranlıq etdilər. Bizim öz ölkəmizdə, tariximizdə bənzəri az görünən Rza xan dövrünün qara diktaturasını və tağut rejimini ingilislər iş başına gətirdilər. Sonra Məhəmmədrzanı gətirdilər. Doktor Müsəddiqin milli hərəkatla iş başına gəldiyi qısa müddətdən sonra bir-ikiillik birtəhər dözdülər. Sonra səbirləri tükəndi, ABŞ və İngiltərə birləşib 28 mordad (19 avqust) çevrilişini etdilər, General Zahidinin çevrilişi əsasında İranda iyirmi beşillik qara diktatura hökm sürdü.

İslamda legitimlik

İslamda xalq legitimliyin bir şərtidir, bütün şərti deyil. İslamda siyasi quruluş xalqın səsindən əlavə, təqva və ədalətdən ibarət başqa bir əsaslı amillə də şərtlənmişdir. Əgər seçilmiş şəxsdə təqva və ədalət olmasa, bütün xalq onu istəsə də, İslam baxımından legitim deyil; hələ xalqın əksəriyyəti bir yana qalsın. İmam Hüseyni (ə) tarixin ölməz sənədlərindən olan məktublarla Küfəyə dəvət etdikdə belə yazırdılar: "İmam yalnız ədalətli hakim olandır". Yəni İslam cəmiyyətində hakim və hökumət yalnız ədalətlə çalışan, hökm verən ola bilər. Əgər ədalətlə hökm verməsə, onu kim təyin etsə və kim seçsə də, qeyri-legitimdir. Bu məsələ bütün hakimiyyət iyerarxiyasına aiddir, təkcə quruluşun rəhbərinə məxsus deyil. Təbii ki, rəhbərin vəzifəsi daha ağırdır. Rəhbərdə lazım olan ədalət və təqva, misal üçün, deputatda lazım deyil, amma bu da o demək deyil ki, deputat təqva və ədalət olmadan parlamentə gedə bilər. Xeyr, onun üçün də təqva və ədalət lazımdır. Nə üçün? Çünki o da hakimdir və hakimiyyət orqanındandır. Necə ki, hökumət və Ali Məhkəmə də hakimdir. Bunlar öz hakimiyyətləri altında olanların can və mallarına hakimiyyət edirlər.

“İmam” sözünün mənası

İmam Allah dininin yolu ilə getməlidir. Quranda Allah-Taalanın İbrahimə (ə) müraciətində çox əhəmiyyətli olan bu məqam gəlmişdir. Allah İbarhimi (ə) çoxlu imtahanlara çəkdikdən və o, müxtəlif sınaqlardan çıxıb daha da saflaşdıqdan sonra buyurdu: "Mən səni insanlara imam təyin edirəm". İmam təkcə dini rəhbərlik, pak-murdar, qüsl, dəstəmaz və namaz məsələlərində deyil. İmam xalqı islaha və yaxşılığa tərəf aparan din və dünya rəhbərliyi mənasındadır. Bu, əvvəldən bu günə qədər din məntiqində imamın mənasıdır. Sonra İbrahim (ə) dedi: "Və mənim övladlarımdan?" Mənim övladlarımın və zürriyyələrimin də bu imamətdə payları varmı? Allah buyurmadı ki, var, yoxsa yox. Söhbət övlad söhbəti deyil, O, ümumi qayda göstərdi: Mənim tərəfimdən imamət fərmanı, əmri və hökmü zalımlara çatmaz; yəni imam mütləq ədalətli olmalıdır.

Hakimiyyət nə üçündür?

Osmanın qətlindən sonra dünya ədalətlilərinin imamı, təqva və ədalət tərənnümü olan Əmirəlmöminini xilafət başına gətirmək üçün onun evinə toplaşdılar. O həzrət qəbul etmirdi, bunun üçün bəzi dəlilləri var idi. Bu, çox mühüm bir mövzudur. O, qəbul etdikdən sonra bu məzmunda bir cümlə buyurdu: "Əgər xalqın diqqəti, beyəti və istəyi ilə mənim vəzifəm zülmün qarşısında dayanmaq, ayrıseçkiliklə mübarizə aparmaq və məzlumu müdafiə etmək olmasaydı, yenə qəbul etməyəcəkdim". Yəni mən hakimiyyəti hakimiyyətdən ötrü istəmirəm. İndi bəziləri fəxrlə deyirlər ki, biz gərək hakimiyyəti ələ keçirək. Hakimiyyəti nə üçün istəyirik? Əgər hakimiyyət onun özü üçün olsa, əlavə yük, zalımla mübarizə üçün olsa, yaxşıdır. Buna əsasən, hökumətin legitimliyinin meyarı təkcə xalqın səsi deyil, əsas şərt təqva və ədalətdir. Lakin xalqın səsi və istəyi olmasa, təqva və ədalət də işə yaramaz. Bu baxımdan, xalqın səsi də lazımdır. İslam xalqın səsinə də əhəmiyyət vermişdir. Qərb demokratiyası ilə bizim dediyimiz dini demokratiya arasında fərq budur.

Qərb demokratiyası və dini demokratiya

Qərb demokratiyasının etimadlı və güclü düşüncə əsası yoxdur, lakin dini demokratiyada var. Dini demokratiyada və ilahi şəriətdə məsələ belə qoyulur ki, xalq hakimi istəməli, nəticədə o, qəbul olunmalı və hakimiyyətə haqlı olmalıdır. Ey müsəlman! Nə üçün xalqın səsi mötəbərdir? Deyir ona görə ki, müsəlmanam, İslama etiqadlıyam və İslam məntiqində insanın Allah-Taala yanındakı məqamına görə xalqın rəyi mötəbərdir. İslamda Allah-Taalanın müəyyən etmədiyi insanlara heç bir vilayət və hakimiyyət məqbul deyil.

Dini demokratiya məntiqi

Biz çoxlu fiqh məsələlərində harada hakimin, qazinin, yaxud bir möminin vilayətinə, hakimiyyət və ya qəyyumluğuna şəkk etsək, buna icazə verən şəriət dəlilinin olub-olmadığını bilməsək, deyirik ki, vilayəti yoxdur. Nə üçün? Çünki ilkin qayda hakimiyyətin olmamasıdır. Bu, İslamın məntiqidir. Hakimiyyət o zaman məqbuldur ki, şəriətlə təsbit olunsun. Şəriət isə bu səlahiyyət üçün ədalət və təqvanın olmasını və xalqın da istəməsini şərt göstərmişdir. Bu, çox möhkəm və əsaslı dini demokratiya məntiqidir. Bir mömin tam etiqadla bu məntiqi qəbul və buna əməl edə bilər, heç bir şübhəyə də yer yoxdur.

İslam Respublikası və qanun məsələsi

İslam Respublikası demokratiyanın yaxşı formalarından biri olan parlament üsulunu qəbul etmişdir. Bu qanunverici hakimiyyət xalq tərəfindən seçilən icra hakimiyyətindən və rəhbərdən başqa bir şeydir. Bu hakimiyyət birbaşa xalqın səsi ilə, bizim konstitusiyamızda və digər qanunlarda müəyyən olunmuş qaydalar əsasında və lazımi qanunların qəbul olunması məqsədilə qurulur. Qanun nədir? Qanun bir ölkənin, bir xalqın taleyi deməkdir. Çünki hamı qanuna tabe olmağa məcburdur. Hökumət də qanuna tabe olmalıdır, rəhbər də.

Fəqihin mütləq vilayətinin mənası

Bəzi insanlar elə bilirlər ki, konstitusiyada göstərilmiş “fəqihin mütləq vilayəti” o deməkdir ki, rəhbər ürəyi istəyən hər bir işi görə bilər. Xeyr, mütləq vilayətin mənası bu deyil. Rəhbər qanunların hər birini icra etməli və onlara hörmətlə yanaşmalıdır. Lakin bəzən elə olur ki, məsul şəxslər bir qanunu dəqiqliklə icra etmək istədikdə problemlə rastlaşırlar. İnsan qanunu belədir. Konstitusiya bir çıxış yolu göstərib deyir ki, müvafiq orqanlar filan vergi qanununda, xarici siyasətdə, ticarətdə, sənayedə və universitetdə çıxılmaz vəziyyətdə qalsalar və bir iş görə bilməsələr, rəhbərə müraciət etsinlər. İmam Xomeyninin vaxtında da belə idi. Çünki belə deyil ki, siz bu gün bir şeyi parlamentə aparasınız və sabah qərar çıxarıb cavab versinlər.

Mən İmam Xomeyninin vaxtında prezident idim. Çıxılmaz vəziyyətlərdə imama məktub yazırdıq və o, cavab verirdi. İmamdan sonra da qabaqkı və indiki iqtidarlar bəzən müxtəlif məsələlərlə bağlı məktub yazıb problem olduğunu bildirmiş və qanunun filan hissəsinin pozulmasına icazə istəmişlər. Rəhbər də diqqətlə araşdırıb bu işin görülməsinin labüd olduğunu duyduqda icazə verir. Ölkənin mühüm probleminə çevrilmiş məsələlər isə Quruluşun Məsləhətini Müəyyənləşdirən Quruma verilir. Mütləq vilayətin mənası budur. Rəhbər, prezident, nazirlər, deputatlar, bir sözlə, hamı qanuna tabedir və olmalıdır da.
Qanun

Qanun bizim əməllərimizə hakim olacaq qədər əhəmiyyətlidir. Bizim seçib parlamentə göndərdiyimiz şəxs üç-dörd il ölkənin taleyini müəyyən edəcək. Biz əvvəldə parlament sistemini qəbul edəndə regionun bəzi müsəlman dövlətləri etiraz etdilər ki, bu nədir. Mən indi adlarını çəkmək istəmirəm. Həmin iddiaçı dövlətlərin biri deyirdi ki, siz nə üçün parlament sistemini qəbul etdiniz? Biz dəlillə onlara sübut etdik ki, parlament sistemi düzgündür. Buna əsasən, ən mühüm əlamətlərindən biri İslami Şura Məclisinin seçkiləri olan bu dini demokratiya İslamın düşüncə və etiqad təməllərinə söykənir.

Parlament və seçkilər

İndiyədək İranda hamısı xalqın səsi ilə və güclü məntiqli əsaslara söykənən çoxlu parlamentlər olmuşdur. İndiki parlament altıncı parlamentdir. Onların hamısı legitim olmuşdur və qərarlarına hamı əməl etməlidir. Onları biz seçmişik. Mən izdihamlı seçkilər üzərində buna görə təkid göstərirəm. Bəziləri elə bilirlər ki, bizdə seçkilər izdihamlı keçsə, İslam Respublikası quruluşu legitim olacaq və əgər izdihamlı keçməsə, quruluş legitimliyini itirəcək. Bu, düzgün fikir deyil. Dünyanın demokratik sayılan quruluşları bizim seçkilərimizdəki səslərin yarısı ilə idarə olunur və qeyri-legitimlik hissi keçirmirlər. Mən xalqın iştirakına təkid göstərirəmsə, bunun bir şəriət, vicdan və ağıl vəzifəsi olduğundan ötrüdür. Çünki parlament bir qanun qəbul etdikdə hamılıqla ona tabe olmalıyıq. Deməli, siz bu qanunu qəbul edən parlamentin yaradılmasında rol ifa etməlisiniz. Əgər özünüzü kənara çəksəniz, bu, heç bir problemi həll etməyəcək, səhnəyə qoşulmaq lazımdır. Əgər səyinizi göstərsəniz, amma istədiyiniz olmasa, yenə də səyinizi göstərmiş və vəzifənizi yerinə yetirmisiniz.

Seçkilər və düşmənin təbliğatı

Mənim əzizlərim! Bunu da deyim ki, seçkilərdə iştiraka çağırmaq digərlərinin təbliğatına görə deyil. İnqilabdan qabaq kitablarda oxumuşduq, indiyə qədər də 25 ildir qlobal medianın və əsasən, sionistlərin təbliğatını təcrübə edirik. Bunlar İslam Respublikasına və dünyada razılaşmadıqları hər bir qüvvəyə qarşı danışmaqdan heç zaman əl çəkməyəcəklər. İran xalqı seçkidə izdihamlı iştirak edəndə bir formada danışırlar, etməyəndə başqa formada. Bizim sözümüz onların ağzını bağlamaqdan ötrü deyil. 1997-cı ilin 2 xordad seçkiləri çox izdihamlı keçdi. Düzdür, bu faiz əvvəllər də bəzi seçkilərdə görünmüşdü, amma hər halda, o seçkidə çox yüksək faiz iştirak etdi. Lakin əcnəbi radioları dedilər ki, İran xalqı səsvermədə iştirak edir ki, İslam Respublikasına “yox” desin. Siz Allah, baxın, xalq rəhbərin, quruluşun və məsul şəxslərin dəvəti ilə yüksək faizlə seçkilərə gedib İslam Respublikasına prezident seçir, məntəqələrdə qələbəlik yaranır, amma gör nə deyirər. Böyük şəhərlərdə, xüsusən Tehranda xalqın çox zəif iştirak etdiyi bələdiyyə seçkilərində də dedilər ki, xalq iştirak etmədi, yəni İslam Respiblikasına “yox” dedi. Yəni onların baxışına görə xalq seçkilərdə iştirak etsə də “yox” demişdir, etməsə də. Düşmənin təbliğatı belədir. Xalq nə qədər iştirak etsə, düşmənin təbliğatı yenə də olacaq. Mən o gün dedim, bu gün də deyirəm ki, xalq bələdiyyə seçkilərində iştirak etmədisə, bələdiyyənin işindən razı olmadığına görə idi. Əgər bələdiyyələr bu müddətdə yaxşı işləsələr, görəcəksiniz ki, gələn dəfə xalq bələdiyyə seçkilərində izdihamlı şəkildə iştirak edəcək. Xalq harada işin görülməsinə ümidvar olsa, gəlir. Amma bələdiyyələrin yaxşı işləmədiyini görsə, soyuyur və məyus olur. Mən təxminən ay yarım bundan əvəl Zəncanda vəzifəli şəxslərə dedim ki, xalqın seçkilərdə iştirak etməsini istəyirsinizsə, işlərinizi yaxşılaşdırın. Xalq işləri görsə, seçkilərdə iştirak etməyə həvəslənəcək. Buna əsasən, seçkilərdə iştirak etmək məsələsi vəzifə baxımından bizim üçün əhəmiyyətlidir.

Qərb demokratiyasında səlahiyyət

Qərb demokratiyasında xüsusi səlahiyyətlər nəzərdə tutulmuşdur. Bunlarda əsasən partiya mənsubiyyətləri riayət olunur. Həm namizəd olanlar, həm namizəd edənlər və həm də namizədlərə səs verənlər əslində, bu partiyaya, yaxud o partiyaya səs verirlər. ABŞ və İngiltərə kimi ikipartiyalı ölkələrdə və yaxud çoxpartiyalı ölkələrdə bu iki partiyadan, yaxud bir neçə partiyadan birinə səs verirlər. İslam Respublikası quruluşunda elmdən və siyasi bacarıqdan əlavə, əxlaqi və etiqadi bacarıq da lazımdır. Bəziləri deməsinlər ki, əxlaq və əqidə insanların şəxsi məsələsidir. Bəli, əxlaq və əqidə insanların şəxsi məsələsidir, amma məsul şəxslərin yox. Mən əgər mühüm bir postdayamsa, pis əxlaqım olsa, cəmiyyətin məsələlərini pis dərk etsəm və öz cibimi doldurmalı olduğumu düşünsəm, xalqa deyə bilmərəm ki, bu mənim şəxsi etiqadım və əxlaqımdır və heç kəsə dəxli yoxdur.

İslam Respublikasında səlahiyyət

Məsul bir şəxs üçün əqidə və əxlaq şəxsi məsələ deyil, ictimai və ümumi bir məsələdir. Parlamentə gedən, yaxud İslam Respublikası quruluşunda başqa bir məsuliyyəti qəbul edən şəxs fəsad adamı, əcnəbiyə pərəstiş edən və cəmiyyətin imkanlı təbəqəsinin maraqlarının xidmətində duran şəxs olsa, daha xalqın və məhrum təbəqələrin istədiyi rolu ifa edə bilməz. Əgər o şəxs bazarlıq edən, rüşvəti və sifarişi qəbul edən və qorxaq olsa, təbliğat hücumu və xarici siyasətlər qarşısında geri çəkilsə, daha xalqın etimadını doğruldub, orada otura, xalqın və məmləkətin vəzifəsini müəyyənləşdirə bilməz. Bu şəxsin bacarıqdan və elmdən əlavə, əxlaqi qorxmazlığa, dini və siyasi təqvaya və düzgün əqidəyə də ehtiyacı var. Əlbəttə, mənim bu sözüm əqidə təftişinə başlanmasına və bir-bir məmurlardan müxtəlif mövzular barədə fikirlərinin soruşulmasına səbəb olmamalıdır. Mən təftişlə müvafiq deyiləm. Səksəninci illərdə bəzi radikal şəxslərin tələbələrin universitetə qəbul olunması üçün qəribə məsələlər soruşmalarına da qarşı idim. Dəfələrlə buna müxalif olduğumu elan etdim. Lakin quruluşun əsaslarına müxalif olduğunu əməli formada və açıq şəkildə göstərmiş, sübut etmiş və bunda israrlı olan şəxs millətin vəkili olub quruluşun dirəyi olan İslami Şura Məclisinə gedə bilməz. Bəziləri deyirlər ki, vətəndaşın seçilmək hüququnu almaq olmaz. Seçilmək haqqı adi vətəndaş hüququ, misal üçün, işləmək, qazanmaq, şəhərdə məskunlaşmaq, küçədə yol yerimək, avtomobil almaq və sair hüquqlar kimi deyil. Bu, bəzi səlahiyyətlər tələb edən bir hüquqdur. Bununla isə həm Daxili işlər nazirliyi, həm də Nəzarət Şurası məşğul olur. Namizədlərin səlahiyyətlərinin təyin edilməsində xalqın özü ən yaxşı amildir və ən çox məsuliyyət onun üzərinə düşür. Onlar bir şəxsdə bu səlahiyyətləri görsələr, bir-birinə tanıtdırsınlar və imkanı olan şəxslər onun seçilməsinə yardım etsinlər.

Bizim parlamentimiz və Qərb parlamenti

Seçkilər barədə başqa bir məqam budur ki, bizim parlamentimizdəki demokratiya ilə Qərb demokratiyaları və parlamentləri arasında mühüm oxşarlıq var. O da budur ki, dünyanın hər bir yerində parlamentlər quruluşu qorumaq və gücləndirmək üçün yaranırlar, quruluşla mübarizə aparmaq üçün yox. Bu sözün sahibləri qulaqlarını açıb eşitsinlər, çünki parlament quruluşun bir hissəsi və onu təkmilləşdirmək üçündür. Parlament quruluşa qarşı çıxanların yeri deyil ki, bəziləri desinlər biz İslami Şura Məclisinə girib konstitusiya, yaxud İslam Respublikası quruluşu ilə mübarizə aparacağıq. Bu, dünyanın hər yerində tamamilə məntiqsiz və səhvdir. Siz dünyada elə bir yer görməzsiniz ki, parlamentdə quruluşa qarşı çıxsınlar. Düzdür, hökumətlərə qarşı çıxırlar, izah tələb edirlər, aşağı çəkirlər, yuxarı qaldırırlar. Lakin heç bir parlament siyasi quruluşa, dövlətə müxalifət etmir, çünki parlament dövlətin bir hissəsidir, müxalifət etməsinin mənası yoxdur. Düzdür, digər parlamentlər kimi İslami Şura Məclisinin daxilində də müxtəlif qruplar, öz sözləri ilə desək, fraksiyalar mövcuddur. Onların hər birinin müxtəlif proqramları vardır. Bu belə də olmalıdır və parlament dəlillə danışılan qızğın və peşəkar siyasi mübahisələr yeridir. Çox qızğın şəkildə müzakirə aparmalıdırlar, lakin öz proqramlarını tərəf-müqabillərinə dəlillə qəbul etdirməli və onları qane etməlidirlər. Mən sakit, başıaşağı və hər bir söz qarşısında başını tərpədən parlamentin tərəfdarı deyiləm. Düşünürəm ki, parlament durğun və passiv deyil, dinamik və aktiv olmalıdır. Mənim özüm də inqilabın əvvəlində, birinci çağırış parlamentin deputatı olmuşam. Parlamentin işləyən, düşünən, mübahisə edən, dəlil göstərən və məntiqli formada isbat, yaxud rədd edən fəal deputata ehtiyac var. İmam dəfələrlə bizə deyirdi ki, İslami Şura Məclisində sizin örnəyiniz hövzə tələbələrinin mübahisələri olmalıdır. Hövzə tələbələrinin mübahisəsində iki tələbə mübahisə edəndə bir-birinin sözünü rədd edirlər, bir-birinin başına çığırırlar, mübahisə bitdikdən sonra isə yenə də dostdurlar; birgə yeyirlər, dərsə gedirlər, çay hazırlayırlar. Parlament belə olmalıdır: dəlil əsasında mübahisə yeri, lakin quruluşun çərçivəsində. Parlament quruluşun daxilində fəaliyyət göstərmək, proqram hazırlamaq və inkişaf etmək yeridir, quruluş əleyhinə yox. Bu, hamının yadda saxlamalı olduğu bir məqamdır.

Rəhbərin ən mühüm vəzifəsi

Rəhbərin ən mühüm vəzifəsi ümumi siyasətləri təyin etməkdir. Bu proses ən məntiqli və ən gözəl proseslərdən biridir. Bəzilərinin ürəyi istəyir ki, həmişə yalan və böhtan təbli çalsınlar. Biz bir söz demirik, onlar da istədiklərini deyirlər. Eybi yoxdur, amma siz gənclər bilmirsinizsə, bilin ki, ümumi siyasətlərin tənzimi çox güclü və möhkəm prosesdir. Bu siyasətlər əvvəlcə dövlətin komissiyalarında qəbul olunur və sonra hökumətə çıxarılır. Hökumət onu araşdırıb qəbul edir və rəhbərə təklif edir. Rəhbər də onu Quruluşun Məsləhətini Müəyyənləşdirən Quruma verir. Bu siyasətlər həmin qurumun komisiyyalarında daimi, yaxud dəvət olunmuş müxtəlif ekspertlərin iştirakı ilə araşdırılır və təkmilləşdirilir, sonra yenidən rəhbərə verilir. Rəhbər də o siyasətləri İslam Respublikası quruluşunun dəyər təməlləri və prinsipləri ilə uyğunlaşdırır, qəbul edir, sonra o siyasətlər hökumətə qaytarılır və parlamentə göndərilir. Siyasətləri tənzim edərkən rəhbərin rolu budur ki, bu siyasətlər çərçivəsində görülməsi nəzərdə tutulan proqramların quruluşu yanlış və səhv yola aparmasından, məhrum təbəqələrin maraqlarının və xalqın hüququnun tapdanmasından, istismarçı və müdaxiləçi qüvvələrin maraqlarının təmin olunmasından ehtiyatlı olsun. Bu nəzarət rəhbərin vəzifələrindəndir. Əgər bu sahələrdə qüsur və nöqsan görünsə, rəhbərə aiddir. Bu siyasətlər göndərildikdən sonra parlament bu siyasətlər əsasında qanun qəbul etməli, hökumət də icra etməlidir. İcra, məhkəmə və qanunvericilik işləri bu çərçivədə hazırlanır. Bu orqanların hər birinin başçısı var. Rəhbər onların işlərinə müdaxilə etmir. Çox nadir hallarda və aşkar qanun pozuntusunun baş verdiyi duyulduqda bu, baş verə bilər. Parlamentin məsuliyyətləri də öz öhdəsinə düşür. Mən parlamentdə qəbul olunan qanunların çoxunu qəbul etmirəm, amma qanun olduqda mən də tabe oluram və qarşı çıxmıram. Bir çox yerlərdə hökumətin addımlarını qəbul etmirəm, amma bunu tənzim edən və qərar verən məsul şəxslər var, bu onların vəzifəsidir. Bu kimi halların xalqın ümumi yolunda çox təhlükəli əngəllər törədəcəyini duyduqda müdaxilə edirik. Təxminən iki il, iki il yarım bundan əvvəl indiki İslami Şura Məclisində Mətbuat haqqında qanun qəbul edilərkən belə bir şey qarşıya çıxdı. Hiss etdim ki, parlamentə xatırlatmaq mənim borcumdur. Ona görə bu işi gördüm. Parlament də çox razılıqla və gözəl şəkildə əməkdaşlıq etdi və komissiyada nəzərdə tutulmuş işi davam etdirmədi. Onlara təşəkkür edirik.

İyirmiillik mənzərə

Biz iyirmiillik mənzərə proqramını elan edən kimi dünyanın ziyanverici media qurumları onu ələ salmağa başladılar. Çünki bu proqram inkişaf üçün ümid, həvəs, əzmkarlıq və iradə deməkdir. Məlumdur ki, onlar bunu bəyənməzlər. Bu bəyənməmək də ən çox ABŞ-a və sionistlərə bağlı radiolar tərəfindən idi. Əlbəttə, onların daxildəki kiçik oxşarları və bala dərvişləri də ajiotaj yaratdılar. Bilmirəm dərviş şouları indi də var, yoxsa yox. Keçmişdə dərviş dayanırdı, bir bala dərviş də yanında olurdu. O deyirdi, bu təsdiq edirdi, bu deyirdi, o təsdiq edirdi. Bir-birinin ağzına söz qoyurdular. Doğrudan da insan əziyyət çəkir ki, bəziləri ölkə daxilində, İslam Respublikası quruluşunun sayəsi altında, xalqın böyük hərəkəti və fədakarlıqları hesabına tağut quruluşunun şərindən azad olub danışa bilirlər, amma danışdıqları söz xalqın düşmənlərinin dediklərinin həyasızcasına təkrarıdır. İnsan bu qədər nadanlıqdan əziyyət çəkir.

İyirmiillik mənzərə proqramı Allahın lütfü ilə hökumətin, İslami Şura Məclisinin və İran xalqının proqramlı hərəkət sənədidir. Mən siz gənclərə demək istəyirəm ki, sizlər bu mənzərənin reallaşmasında çox aktiv rol oynaya bilərsiniz. Bu əziz gənclərin dediyi sözlər, universitet müəllimlərinin və rektorlarının ortaya qoyduğu istəklər iyirmiillik mənzərə proqramına hazırlığı təmin edən məsələlərdəndir. Biz bu proqramı həyata keçirməliyik. Mənzərə zirvənin başındadır, yol da asfalt deyil ki, insan ayağını qazın üstünə qoyub oraya çatsın. Xeyr, bunun üçün hərəkət etmək, iradə göstərmək, özünü əziyyətə salmaq, adı İran xalqı olan bu böyük bədənin damarlarında qanın sürətli və sağlam cərəyan etməsi, onun qidalanması və zirvəyə sarı hərəkət etməsi lazımdır. Oraya çatdıqda daha zirvənin başındayıq. Zirvənin başına çatmaq bir xalq üçün həm şərəf və heysiyyətdir, həm də mühafizə və təhlükəsizlik. O zaman daha heş kəs İran xalqına sataşıb güc göstərə və maraqlarının qarşısını ala bilməyəcək, həm də bu iş İslam dünyası, hətta İslam dünyasından da geniş bir dünya üçün model olacaq. Bunun üçün çalışmaq lazımdır.
Amerika bir iş görə bilməyəcək!

Gənclər, elm, düşüncə və ağıl sahibləri çalışmalıdırlar. Elə bilməyin ki, düşmən bunun qarşısını ala bilər. Xeyr, bu gün xalqların qarşısında olan bu düşmənin, yəni ABŞ-ın görə biləcəyi maksimum iş budur ki, hərbi və kəşfiyyat işi ilə bədbəxt Səddam kimi birisini viranədən və çaladan tapsın, yaxud KİV və mədəni işlər vasitəsilə fəsad və pozğunluğu yaymaqla məşğul olsun. Hətta iqtisadi təzyiqlərlə də istədiyini edə bilməz. Çünki iqtisadi münasibətlər sahəsində dünyada mürəkkəb məsələlər var və belə deyil ki, istədikləri bir xalqı iqtisadi baxımdan pis vəziyyətə sala bilsinlər. Müharibə zamanı Qərb dünyası, ABŞ, Avropa və onlara bağlı olanlar və o dövrün Şərq dünyası, yəni Sovetlər bizi blokadaya saldılar, sanksiya tətbiq etdilər, silahlarımızın, təyyarələrimizin, tanklarımızın sayını da bilirdilər. Fikirləşdilər ki, altı aydan sonra bunların hamısı bitəcək. Müharibəni səkkiz il uzatdılar, amma bu səkkiz ilin sonunda bizim imkanlarımız və sursatımız əvvəldə olduğundan daha yaxşı və daha çox idi. Səddamın həm özü xəyanətkar və zəbun idi, həm də ətrafı. O, xalqına xəyanət edirdi, ətrafı da ona. Səddam kimisinə qalib gəlmək gücü göstərmir. Heç kim elə bilməsin ki, indi dünyanın böyük gücü olan bu qütb ürəyi istədiyini edə bilər. Xeyr, belə deyil ki, istədikləri hər bir qələti edə bilsinlər. Hərbi qələbəni xalqlara hücum edən Çingiz, Teymur və bunlar kimilər etdilər. Gəldilər, sonra da getdilər, məhv oldular, amma xalqlar yenidən baş qaldırdılar.

Böyük güclərin acizliyi

Xalqlar istəyib dayansalar, heç bir düşmən onların qarşısında duruş gətirə, öz hücumunu, təcavüzunu və tamahkarlığını davam etdirə bilməz. Bir zərbə vurar, bir zərbə də vurular. Səfəvi dövrünün son padşahları, xüsusən də onların sonuncusu ləyaqətsizliyi və ətrafında qarınqulu insanların toplaşması üzündən Əşrəf Əfqana məğlub olduqda Səfəvi şahzadələrinin biri özünü göstərmək istədi, amma bacarmadı. O, Qəzvinə gəldi. Qəzvin xalqına xəbər göndərdilər ki, bu Səfəvi şahzadəsi onların arasında olsa, gəlib hamınızı qətliam edəcəyik. Səfəvi şahzadəsi Qəzvində qala bilməyib getdi. İşğalçılar gələndə qəzvinlilər dedilər ki, o burada yoxdur, şəhərə girin. Qeyrətli qəzvinlilər isə xəlvətdə bir iş planlaşdırdılar, bir gecədə bu təcavüzkarların hamısını qətlə yetirdilər. Əgər qorxsaydılar, əlləri titrəsəydi, əgər “sonra nə olacaq” desəydilər, əmin olun ki, Qəzvin üçün əbədi rüsvayçılıq qalacaqdı. İran xalqının bu tip nümunələri çoxdur. Qəzvinlə bağlı bu hadisə yadıma düşdü və siz qəzvinlilərə demək istədim. Qəzvin üçün bu şərəf qaldı. Nə üçün? Çünki düşmənin təhqir və hücumuna nə dözdülər, nə də o bədbəxt fərari şahzadəyə arxalandılar. Əgər Qəzvin xalqı desəydi ki, fərari Səfəvi şahsadəzi nə desə, onu edəcəyik, yenə də rüsvayçılıq qalacaqdı. Harada xalq və onun iradəsi, əzmkarlığı və istəyi varsa, orada Allahın iradəsi, rəhməti, nəzəri və köməyi də var.

İlahi! Öz köməyini bu xalqa nazil et! Bu əziz gənclərin qəlblərini günbəgün daha şad, daha çiçəkli və daha təravətli et! İlahi! Bizim milli birliyimizi günbəgün artır! Bu xalqın düşmənlərini məğlub et! Öz lütfün və kərəminlə bütün müsəlman xalqları əcnəbilərin əlindən və müstəmləkəsindən xilas et! Bizi Öz razılığına səbəb olan işlərə yönəlt!

Allahın salamı və rəhməti olsun sizə!