Фирузя мяммядли

atasını 
qəbirdən çıxartdırram, 
məni tanıyır; -Mən 
Naxçıvana gedirəm, Kəlbəli qudurub, məni 
tanımaq istəmir, onun 
burnunu ovmaq 
lazımdır; 
İbrahim xan bunu şərəfinə sığışdıra bilməyib 
Kəlbəliyə 
cəza 
verməyə 
t
ələsirdi. 
(Y.V.Çəmənzəminli. "Qan içində")

---

312 
Фирузя Мяммядли 
Bu misalların ikisi (birinci və ikinci) eyni 
mənanı daha kəskin və daha emosional tərzdə 
ifadəsi ilə seçilib, İbrahim xanın nitqi kimi 
verilmişdir. Üçüncü cümlədəki (cəza vermək) 
nümunə müəllif dilində işlədilmişdir. "Atasını 
qəbirdən çıxartmaq" və "burnunu ovmaq" ayrı-
ayrılıqda "cəza vermək" mürəkkəb felinə 
ekvivalent olmaqla, həm də bu cəzanın tərzini, də-
rəcəsini, səviyyəsini ifadə edir. Bu cəhətdən 
"atasını qəbirdən çıxarmaq" və "burnunu ovmaq" 
frazeoloci birləşmələri öz aralarında sinonim 
münasibətdədir. Lakin ayrı-ayrılıqda hər iki 
frazeoloci 
birləşmə 
"cəza 
vermək" 
felinə 
ekvivalentdir.
Yazıçı öz mükaliməsində bu mənanı neytral 
mövqedən təqdim edirsə, İbrahim xan obrazının 
dilində emosional mövqedən, ekspressiv vahid kimi 
işlədir. Peşəkar və istedadlı qələm sahibləri dil 
vahidlərinin məzmun planındakı belə incə çalar-
lıqlardan 
uğurla 
istifadə 
etmiş 
və 
Y.V.Çəmənzəminli 
də 
belə 
istedadlı 
sənətkarlarımızdan idi.
Öz aralarında sinonim olan sözə ekvivalent 
frazeoloji vahidlər mənanı emosional boyalarla əks 
etdirdiyindən işlənmə dairəsi və üslubi rəngi etibarı 
ilə də bir-brindən fərqlənir. Məsələn: 
Şahnisə 
xanım: «-Axı