Xalqaro moliya munosabatlarida mamlakat valyuta siyosatining o’rni va ahamiyati

 

---

1. VALYUTA SIYOSATINING MOHIYATI VA XUSUSIYATLARI 
Bozor iqtisodiyoti bilan bog’liq jarayonlarni boshqarishda, milliy 
valyutaning xalqaro mavqeini belgilashda va mamlakatning joriy hamda 
kelajakdagi iqtisodiy munosabatlari tizimida valyuta siyosati muhim rol o’ynaydi. 
U «ko’p kirrali bashorat» (iqtisodiy rivojlanish barqarorligini ta'minlash, 
ishsizlikning oldini olish va inflyatsiyani jilovlash, to’lov balansining aktivligini 
saqlab turish) muhiti hisoblangan iqtisodiy siyosatning asosini egallashda, yetakchi 
o’rin egallaydi. 
Valyuta siyosatining shakli va o’rni, mamlakatning valyuta-iqtisodiy holati, 
jahon xo’jaligining evolyutsiyasi, jahon maydonidagi o’rni bilan aniqlanadi. 
Tarixiy rivojlanishiga nazar soladigan bo’lsak, birinchi navbatda, har qanday 
valyuta siyosatining asosiy maqsadlari quyidagi shakllanib kelmoqda: valyutaviy 
inqirozni bartaraf etish va valyuta qiymatining ta'minlanganligi, valyutaviy 
cheklashlar, valyutaning erkin almashinuvi, valyuta operatsiyalarini erkinlashtirish 
va boshqalar. Mamlakatlar-aro munosabatlarda valyuta siyosatining asosiy jihati: 
hamkorlik va kelishuv, ya'ni rivojlanayotgan mamlakatlarni ichki siyosatiga 
moliyaviy va maslahat xizmatlari orqali ko’mak berish. 
Valyuta siyosati huquqiy jihatdan valyutaviy qonunlar asosida tartibga 
solinadi. Bularga huquqiy darajadagi chegaralaming umatilishi, mamlakat 
ichkarisida va mamlakat tashqarisida valyuta qimmatliklari bilan bo’ladigan 
munosabatlami tartibga solish, yana valyutaviy muammolar bo’yicha ikki 
tomonlama va ko’p tomonlama, mamlakatlararo valyutaviy kelishuvlami tuzish 
kiradi. Yamayka valyutaviy kelishuv XVF nizomining o’zgartirishi bilan, yangi 
jahon valyuta tizimi yo’nalishini aniqlab berdi. 
Valyuta siyosati amalga oshirilishining asosiy yo’llaridan biri, davlatning 
xalqaro hisob-kitoblari bajarilishini boshqarish va milliy, mamlakatlararo, 
hududlararo valyuta munosabatlarini amalga oshirishdan iborat. Valyutani tartibga 
solishning bevosita yo’li qonuniy hujjatlar va hukumatning ijro organlari orqali 
amalga oshirilishi hisoblansa, bilvosita yo’l bilan bozor agentlarining iqtisodiy 
harakatlanishiga, iqtisodiy usullar, xususan, valyuta-kredit usullari bilan ta'sir

---

etiladi. 
Xo’jalik 
aloqalari 
umumiylashtirilishi, 
davlatlararo 
valyuta 
boshqarilishining rivojlanishiga sabab bo’ldi. U quyidagi maqsadlarni o’z oldiga 
qo’yadi: ayrim mamlakatlar valyuta siyosatini muvofiqlashtirish, kelishgan holda 
valyuta inqirozini bartaraf etish, rivojlangan mamlakatlar valyuta siyosatining 
boshqa mamlakatlarga mos kelishi. Hududiy valyutaviy boshqarish iqtisodiy 
integratsiya birlashmalari chegarisida amalga oshiriladi.