Xələfli A. A

 
§92. RADİOAKTİV ŞÜALANMA VAHİDLƏRİ 
Radioaktiv mənbədə atomun nüvəsinin (nuklid) aktivliyi 
parçalanmış atomun sayının 

bu parçalanmaya sərf olunan 

t 
zamana nisbətinə deyilir, A hərfi ilə işarə olunur A=

/

t 
BS vahidlər sistemindəki aktivliyin vahidi bekkerddir(Bk). Bir 
saniydə bir parçalanma baş verirsə, belə izotopun aktivliyi 1Bk-dir 
bərabərdir. Sistemdəki kənar vahidi isə 1Ki=3,7

10
-10
Bk. 
Süxurların radioaktivliyini öyrənən zaman çox hallarda xüsusi 
radioaktivlikdən istifadə edirlər. Bu, aktivlik vahid kütləyə, həcmə,
sahəyə və şüalanma baş verən səthin nisbətinə aiddir. Bk/kq, Bk/m
3
, 
Bk/m
2
. Sistemdən kənar vahidi 1mKu/q və emandır. Uyğun olaraq 
3,7

10
7 
Bk/kq, və 3,7

10
3
Bk/m
3
-a bərabərdir. 
Nüvə fizikasında şüalanma enerjisinə bərabər vahid kütlədə 
udulan enerjinin qiyməti götürülür. Buna şüalanmanın udulan dozası 
deyilir (şüalanma dərəcəsi) Bu beynəlxalq vahidlər sistemində 
qreyax (Qr-lə ölçülür; 1 Qr elə şüalanma dozasıdır ki, 1 kq kütləli 
maddə enerji udaraq 1Dc ionlaşdırıcı şüa buraxsın.1Qr=1Dc/kq= 
10
7
erq/kq =10
2
rad (praktikada istifadə olunur). Adətən şüalanma 
dozasının qiyməti vahid zamanda qəbul olunan şüalanmadır, buna 
qəbul olunan dozanın gücü deyilir. Bunun vahidi olaraq bir saiyədə 
qrey qəbul olunub (Qr/s). 
 
downloaded from KitabYurdu.org

---

279 
§93. RADİOAKTİV ELEMENLƏR AİLƏSİ
Kimyəvi lərdən eləsinə radioaktiv deyilir ki, həmin lərin bütün 
izotopları radioaktiv olsun. Bunlar həm təbii, həm də süni olur. Təbii 
radioaktiv lərə polonium (Po), astat (As), rodon (Rn), fransium (Fr), 
radium (Ra), uran (U) plutonium (Pu), aktinium (Ac), toriym Th), 
protaktinium (Pa) aiddir. 
Radoaktiv izotop ardıcıl olaraq parçalanma məhsuludir. Uranın 
(U ) bir neçə radioaktiv ailəsi məlumdur. (
235
U) və torium (
232
Th). Bu 
əcdad ailə lər üçün yarı parçalanma dövrü yerdəki lərin yaşları ilə 
müqayisə oluna bilən (təxminən 10 ildir), ara üzvlər üçün bu 2,5 10
5
ildən çox deyil. Aralıq izotopların yerdə olması daimi olaraq ilkin 
izotopdan çevrilmələr (parçalaimalar) nəticəsində əmələ gəlir, bunlar 
uran və torinin törəmələridir, bunları kimyəvi təmizləmə yolu ilə 
uran və tori filizlərindən alırlar. Radium uran (
238
U) sırasına daxildir. 
Zəncirin ortasında radioaktiv çevrilmələr zamanı qaz əmələ gəlir Rn 
(T=3,82 sutka), Tn (T=54,4s) və An (T=3,92s). Radioaktiv 
çevrilmələr zamanı hər üçü radioaktiv ailə üçün parçalanma 
radioaktiv olmayan qurğuşun (Pb) inin yaranması ilə başa çatır. Təbii 
radioaktiv lərin izotopunu süni yolla da almaq olar.
Uran və plutoni inin vacib həyati əhəmiyyəti nüvə enerjisi almaq 
və ondan cəmiyyət üçün istifadə etməkdir. 
Bir neçə kimyəvi mövcuddur ki, (kalium, rubidium, indium, 
lantan və s. bunlar radioaktiv sıraya daxil deyillər, ancaq sabit 
izotoplarla yanaşı 
40
K, 
87
Rb, 
115
In, 
138,1
La, və s. təbii radioaktiv 
izotopludurlar.