Xələfli A. A

Neytron üsulları
Metodun çox tərəfliliyi onunla izah olunur ki, 
müxtəlif enerjili neytronlarla şüalandırıldıqda müxtəlif əks təsir 
downloaded from KitabYurdu.org

---

297 
reaksiyası baş verir, təsirin davam etmə müddəti müxtəlif olur, yeni 
yaranan radioaktivlik müxtəlif parametrə malik olur. 
Neytron aktivləşmə üsulu
süxurların neytron seli ilə 
şüalanmasına əsaslanıb. Bu halda neytron seli şüalanan süxurun 
atomlarının nüvəsi həyəcanlanır, İkinci süalanma baş verir, Süxura 
daxil olan elementin aktivləşmə qabiliyyəti aktivləşmənin en 
kəsiyinin qiymətindən asılıdr (§ 78 bax). Şüalanan mühitdə 
fəallaşmış nüvələrin sayı N, neytron selinin sıxlığı F, şüalanma 
müddəti t, yeni yaranmış izotopun parçalanma sabiti 

n2/T

2
və 
aktivləşən nüvənin sayı N
0
-la mütənasibdir: 
N=N
0

a
F/ (1-e
-

t
) 
N
0
qiyməti tədqiq olunan süxurla elementin miqdarı və yeni
yaranan radioaktiv izotopun zənginliyi ilə mütənasibdir. Zamana 
görə yeni yaranan radioaktivliyin intensivliyi aşağıdakı qanun üzrə 
dəyişir. 
I
) (
t
n

=I
0
e
-

t 
I
0
şüalaimanın sonunda yeni yaranan radioaktivliyin intensivliyidir. 
N
n

(t) şualanmanın sonundan müəyyən vaxt keçdikdən sonra 
radioaktivliyin intensivliyidir. 
 Müxtəlif zamanlarda ölcülən I
n

 ücün yarı loqarifmik miqyasda 
qurulan qrafik düz xətt verir, meyllik bucağı parcalanma sabitinə 
bərabərdir, bu, müəyyən i təsvir edir, t=0 olan halda I
n

oxunu kəsən 
parça bizə yeni əmələ gələn radioaktivliyin intensivliyini I
0
 
verəcəkdir. Bunun köməyi ilə süxurun tərkibində olan elementlərin 
miqdarını hesablamaq olar. 
Çoxkomponentli mühit üçün I
n

=f(t) qrafiki daha mürəkkəb 
şəklə malik olur və süxurun tərkibində elementləri keyfiyyətcə 
səciyyələndirir. Sürətli neytron mənbəyindən mühitə daxil olan 
neytronların mühitdən keçdikdən sonra alınan yavaşıyan neytronlar 
selinin qeyd olunmasına əsaslanan üsula neytron-neytron üsulu 
deyilir (NNÜ). Neytronların istilik enerjisinə çevrilməsinə qədər 
yavaşıması süxurun tərkibində olan hidrogen birləşmələrindən və 
downloaded from KitabYurdu.org

---

298 
neytronları tuta bilən böyük en kəsiyinə malik olan elementlərin 
olmasından asılıdır. Buna görə də bu üsuldan torpağın süxurların 
nəmliyini, məsaməliyini, yüksək en kəsikli istilik neytronlarını 
zəbtetmə qabiliyyətli elementləri təyin etmək üçün istifadə olunur.