Xələfli A. A

Nüvə-fiziki üsulun təhlili.
Bu üsul radioaktiv olmayan faydalı 
qazıntıların öyrənilməsində və nümunələrin elementlərə görə 
təhlilində istifadə olunur. Kimya üsulu ilə müqayisədə nüvə-fiziki 
təhlil üsulu nümunələri öyrənməkdə bir çox üstünlüyə malikdir. Bu 
üsul yüksək məhsuldarlığı ilə fərqlənir. Çəkilib götürülmüş eyni bir 
nümunə bir neçə elementin zənginliyini təyin etmək üçün istifadə 
olunur. Həmin nümunə təkrar olaraq yenidən ölçülüb yoxlanıla bilər. 
Nüvəfizikası üsulu yüksək dəqiqliyə, geniş ölçmə intervalına (10
-5
- 
dən 100% qədər) malikdir. Laboratoriyada nüvə fizikası üsulu ilə 
ölçmədə qamma və neytron üsulundan istifadə edilir. Elementin 
aktivliyini (zənginliyini) bir tipli nümunənin nəticələrini müqayisə 
etməklə təyin edirlər. Ölçmə zamanı adətən iki etalondan istifadə 
olunur: biri fonu təyin etmək üçün təhlil olunan məlum elementin 
izotopu olmalıdır. Fon etalonunu tədqiq olunan süxurun tərkibinə 
uyğun düzəldirlər, burada təyin olunan elementin izotopu 
olmamalıdır. 
Laboratoriya işində geniş istifadə olunan aşağıdakı nüvə fizikası 
üsullarıdır. 
Rentgen radiometrik üsul
uran və uran-tori filizindən olan 
nümunələri öyrənmək üçün istifadə edilir, xüsusilə də nümunədə 
uranla tori arasında tarazlıq olmadıqda. Bu üsulun radiometrik 
üsuldan üstünlüyü ondan ibarətdir ki, bu üsul birbaşa uran, tori və 
kaliumun miqdarını nümunədə təyin etməyə imkan verir, yüksək 
məhsudarlığa, az xərcə malikdir. Rentgen radiometrik üsulun 
dəqiqliyi müxtəlif elementlər üçün 10
-3
-10
-1 
%-ə qədərdir, dəqiqliyin 
yuxarı hüdudu təyin olunan zənginlik üçün məhdudiyyət yoxdur. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

300 
Qamma-neytron üsulu
kül kimi nümunələrdə berillium ini 
təyin etmək üçün istifadə olunur. Berilliumun nümunədə miqdarını 
təyin etmək üçün hesablanan impulsların sayını etalondakı 
impulsların sayı ilə müqayisə etməklə tapırlar. Üsulun dəqiqliyi 
0,007% BeO.