Xələfli A. A

Təbii suların 
xüsusi müqaviməti
təbii sular öz tərkibinə görə çox müxtəlifdirlər. 
Bütün məhlulların ehtimal olunan tərkibi natrium xlordur, bəzən
duzlar və turşulardan ibarət olur. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

31 
Təbii sularda duzun miqdarı geniş diapazonda 0,1 mq/l-dən 10 
q/l və bundan çox olur. Duzlu çöküntülər üzərində səthi sularda 
duzların zənginliyi lay sularına nisbətən azdır. Təbii suların elektrik 
müqaviməti bunun tərkibində həll olunan duzun zənginliyindən 
asılıdır. Kimyəvi tərkibin məhlulun xüsusi müqavimətinə təsiri çox 
deyildir. Çünki təbii suda olan ionların mütəhərrikliyi bir-birindən az 
fərqlənir. Dağlıq ərazilərdə sular az duzlaşırlar və xüsusi müqaviməti 
böyük olur. Ən böyük müqavimətə təzə distillə olunmuş su malikdir 
10
7
Om

sm. 
 
Böyük müqavimətli sıx süxurlar
. Vulkanik, metamorfik və sıx 
çökmə süxurlarında nəmlik 3%-dən çox olmur. Çox halda 1%-dən az 
olur. Ancaq nəmliyin bu miqdarı müqavimətin qiymətini kəskin 
dəyişdirir (Cədvəl 2).
Müxtəlif nəmliyə malik olan süxurların xüsusi müqaviməti
2 
Süxurlar 
Nəmlik 
% 
Xüsusi 
muqavimət 
Om

sm 
Süxurla
r 
Nəmlik 
% 
Xüsusi mu 
qavimət 
Om

sm 
Alevrolit 
0,54 
0,5 
0,44 
0,38 
1,5

10
6 
7,3

10
6
8,4

10
6
5,6

10
6
Diorit 
0,02 
0 
5,7

10
7 
8
İri dənəli 
qum
daşları 
0,34 
0,18 
9,6

10
7 
10
10
Peridoti
t 
0.03 
0,016 
0 
2,2

10
6
1,1

10
8
1,8

10
9
Kiçik 
dənəli qum 
daşları 
1 
1,67 
0,1 
4,2

10
5
3,18

10
8
1,4

10
10
Olvinli 
pirokse
nit 
0,028 
0,014 
0 
0,7

10
7
0,39

10
8
0,56

10
10
Pirofillit 
0,76 
0,72 
0,7 
0 
6,1

10
8
4,9

10
9
2,1

10
10
~ 10
13
Bazalt 
0,95 
0.49 
0,26 
0 
4,1

10
6
9,0

10
7
3,1

10
9
1.26

10
10
Qranit 
0,31 
0,19 
0,06 
0 
4,4

10
5
1,8

10
8
1,3

10
10
10
12
Peridoti
t 
0,1 
0,003 
0 
3,07

10
5
4,0

10
5
6,5

10
5
downloaded from KitabYurdu.org

---

32 
Buradan görünür ki, nəmliyin onda bir faizlərlə azalması xüsusi 
müqaviməti bir və daha çox tərtibdə artırır. Nəmliyin az olmasına 
baxmayaraq, bunun cüzi dəyişməsi müqavimətin kəskin dəyişməsinə 
gətirir. Nəmliyin azalması ilə müqavimətin kəskin dəyişməsi ən çox 
qranitdə az dərəcədə isə dolomitdə, bazaltda müşahidə olunur.