Tarmoqlararo tuzilma iqtisodiyot tarmoqlarining asosiy tarmoqlari
o‘rtasida va ularni ichida investitsiyalarning taqsimlanishini foizlarda aks ettiradi.
Masalan, investitsiyalarning umumiy hajmidan sanoatni qishloq xo‘jaligi,
transport va aloqa, qurilish industriyasini rivojlantirishga yo‘naltirilgan ulushlari -
bu tarmoqlararo taqsimlanish va kapital qo‘yilmalar tuzilmasi; sanoatga
kiritilayotgan kapital qo‘yilmalarning umumiy hajmidan mashinasozlik, kimyo,
yoqilg‘i sanoati, qurilish materiallari sanoatini rivojlantirishga sarflanadigan
ulushlari – bu investitsiyalarning tarmoqlar ichidagi tuzilmasi.
Hududiy tuzilma. Investitsiyani xududiy tuzilmasi kapital qo‘yilmalarni
viloyatlar, shaharlar va respublikaning rayonlari bo‘yicha taqsimlanishini
ko‘rsatadi. U oddatda budjet imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda ishlab chiqarish
kuchlarini va rayonlarini istiqboldagi rivojlanishini hisobga olgan holda davlatning
investitsion siyosati bilan aniqlanadi. Xududlarning ixtisoslashuvi xarakteri, uning
mehnat bilan bandlilik darajasi va boshqa iqtisodiy omillar bu yerda katta o‘rin
egallaydi.
Kapital qo‘yilmalarning mulk shakliga ko‘ra tuzilmasi - bu,
investitsiyalarning davlat, aksiyadorlik, qo‘shma, ijara va boshqa turdagi jamoa
korxonalari o‘rtasida taqsimlanishidir. U kapital qo‘yilmalardan foydalanish,
shuningdek, ularning shakllanish tartibi va manbalari nuqtai nazaridan muhim
ahamiyatga ega. Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, kapital qo‘yilmalarning samarali
tuzilmasi ularni tejash, eng kam xarajatlar bilan eng ko‘p foyda olishga tengdir.
Iqtisodiyotning hamma tarmoqlarini proporsional rivojlanishini ta’minlash
va yetakchi tarmoqlarni ko‘proq rivojlantirish hamda xududlar iqtisodiyotini
yaxshilash va aholini yashash darajasini oshirish maqsadida investitsiyaviy ustunlik
ba’zasida va to‘liq rivojlanishini iqtisodiy investitsiyani optimal tuzilmasi va
taqsimlanishini maksimal darajada maqsadga muvofiqligiga erishish zarur.
|