Ġxtisas: MÜhasibat üÇotu fənnin adi : sahibkarliğin əsaslari fənn müƏllimii: HƏbibi həbib məMMƏd o

Tədqiqata bu cür yanaĢmanın üç əsas blokunu göstərmək olar: 
a) Məhsulun keyfiyyətinin, onun istehlakçıların tələblərinə uyğun olmasının öyrənilməsi;
b) Bazar tutumunun müəyyən edilməsi;
v) Məhsul satışı formalarının və metodlarının öyrənilməsi. 
5. 
MALIYYƏ VƏ KONSULTATIV SAHIBKARLIQ. 
 
Kommersiya bankları. 
Maliyyə sahibkarlığının fəaliyyətinin əsas sahələrini kommersiya 
bankları və fond birjaları təşkil edir. Adı çəkilən bu iqtisadi strukturlar həm də bazar 
münasibətlərinin ən mühüm atributlarındandır. 
Kommersiya bankları səhmdar tipli maliyyə-kredit idarəsi olub, kommersiya təşkilatlarını 
haqqı ödənilməklə kreditləşdirir, 
pul əmanətlərinin (depozit)
qəbulunu həyata keçirir və 
müştərilərin tapşırığı ilə digər əməliyyatlar aparır. Kommersiya banklarının gəlirlərinin əsas 
mənbəyi depozitlərin faiz dərəcələri, cəlb edilmiş vəsaitlər ilə ssuda vasitələri arasındakı fərqdən 
ibarətdir. 
Kommersiya banklannm əməliyyatları əsas etibarı ilə 3 qrupa ayrılır
: 
passiv 
(vəsaitlərin 
cəlb edilməsi); 
aktiv
(vəsaitlərin yerləşdirilməsi); 
komissiyon vasitəçilik
(müştərilərin tapşırığı 
ilə müxtəlif əməliy yatların yerinə yetirilməsi). Kommersiya banklarının fəaliyyətlərinin əsas 
xüsusiyyətləri müəssisələrin vəsaitlərinin cəlb edilməsindən ibarətdir. Bu banklar kommersiya 
xarakteri daşıyaraq kreditorlara pulları müəyyən müddətə və müəyyən faiz dərəcələri ilə verirlər. 
Kommersiya banklarının verdikləri kreditlər bu və ya digər səbəbdən vaxtında qaytarılmadıqda 
bank müəyyən ehtiyatlara malik olmalıdır. 
İstər respublikamızda və istərsə də digər keçmiş İttifaq respublikalarında kommersiya 
banklarını xarakterizə edən başlıca cəhət hazırda onların əksəriyyətinin böyük həcmdə 
uzunmüddətli kreditlər vermək imkanının olmamasıdır. Çünki, böyük həcmdə vəsait əksər 
kommersiya banklarında yoxdur. Ona görə də təsadüfi deyildir ki, kommersiya banklarının 
verdikləri uzunmüddətli kreditlər onların bütün aktivlərinin yalnız 3 faizini təşkil edir. İqtisadi 
cəhətdən inkşaf etmiş dövlətlərdə kommersiya banklarının gəlirlərinin başlıca mənbəyini 
uzunmüddətli kreditlər təşkil edir. Lakin eyni zamanda kommersiya banklarının gəlirləri sabit və 
etibarlı olmadığından onlar əksər hallarda müflisləşərək bankrot vəziyyətinə düşürlər. 
Fond birjaları.
Bazar münasibətlərinin daha bir strukturu və maliyyə sahibkarlığının ən 
mühüm elementlərindən biri fond birjalarıdır. Fond birjaları dedikdə, təşkilati cəhətdən 
qeydiyyatdan keçmiş, müntəzəm olaraq fəaliyyət göstərən qiymətli kağtzlar bazan nəzərdə 

---

tutulur. Bunlar da ilk növbədə kapitalın mobilliyyinin yüksəldilməsinə və aktivlərin real 
dəyərinin müəyyənləşdirilməsinə xidmət edir. Fond birjalarının formalaşma prinsipi tələb və 
təkliflərin operativ tənzimlənməsinə əsaslanır. 
ABŞ-ın təsərrüfat həyatında fond birjaları böyük əhəmiyyətə malikdir. Burada əmanətlərin 
əsas sahibləri ayrı-ayrı şəxslərdir. Onlar 1989-cu ildə 482 mlrd, dollar vəsait yığmış və eyni 
zamanda 284 mlrd, dollar borc vermişdir. Bu iki məbləğ arasındakı fərq (198 mlrd, dollar) 
maliyyə aktivini təşkil edir. Onun da böyük bir hissəsi dövlət tərəfindən milli borcu ödəmək 
üçün buraxılan qiymətli kağızların alınmasına sərf edilib. Xalis əmtəələrin məbləği xarici 
investisiyaların hesabına artmışdır. Onların müsbət saldosu 68 mlrd, dollar təşkil edir. 
Qiymətli kağızlar bazarının məzmunu onun əsas funksiyasına nəzər yetirdikdə aydınlaşır.