Яли Камали архивиндяки «Короьлу» дастанынын

Əski türk şerlərindən nümunələr:
Alp ər Tunğa adındə bir qəhrəmanın ölümü münasibətilə bun­dan doqquz yüz əlli yıl əvvəl tərtib edilmiş bir dastandır. Bu dastan 1073-də yazılan “Divani-lüğəti-it türk”də vardır:
Alp Ər Tunqa öldimü
İssiz atun qaldımu
Üzlən ucin aldımu
İmdi yürək yırtılur.

Üzlən qamığ kövrədi

Ərdən arığ səfrədi
Yuncıq yavuz türədi
Ərdəm bəki çərtilür.

Ökrə-yüki mindağ oq

Munda əzən bildağ oq
Ətsa atun əğrab oq
Təflər başı gərtülür.

Öpşib ərən burlayu

Yırtar yaqa urlayu
Sıqrıb onı yurlayu
Sığtıb gözi örtilür

Könlüm için örtədi

Yetmiş yaşığ qartədi
Keçmiş özün irtədi
Tün kün keçib irtilür

Bəklər atın arğurub

Qazğu anı turğurub
Mənkəzi yüzi sar ğurub
Kər kim ənkər turtılur.

Üzlən yarağ güzətti

Oğrı tuzaq üzətti
Bəklər bəkin əzitti
Qacğa qalı qurtılur

Üzlən güni səğirtür

Yelinkuq kücin kəqərtür
Ərdil ajun səfərtür
Qacsa taqı ərtilür

Atsa oqın kəp kərib

Kimtür anı yığdacı
Tağığ etib uğrasa
Özü qoyı yırtılur.

Bilna bogu yoncıdı

Atun atı yancıdı
Ərdəm atı tıncıdı
Yerna səkib sürtilür
Av ovlamaq şeri:
İğriq başı qazlayu
Sağraq tədlu gözləyü
Saqınc quzı gizləyü
Tün gün bila sefinəlim.

Yigitlərin işlətü

Yığac yemiş irğətü
Qulan keyik avlatü
Yadırım qılıb evinəlim.

Cağrı birib quşlatu

Tayğın edib tişlətü
Tikli tonquz teşlətü
Ərdəm bila ögünəlim.

Göglər qamuğ tuzuldı

İğri indiş tizildi
Sənsiz üzüm üzüldü
Gəlgil əmül oyinalım.

Tutsun minüb səgirtsin

Əsizligin əmürtsin
İtgə keyik qaytarsın
Tutmış sanı üminəlim
Bəzi pərakəndə misralar:
Tuncı yağar bulutı, altun tamar arığ
Aqsa anın aqını qandı mənim qanığ.

Urmuş atun bu suğın qılmış anı balığ

Əmsəm ənkər tilanıb sızda bulur yaqığ
Tərkən qatun qutınqa tökür məndin tuşuğ
Ayğıl sizinin tabuğçı utanür yengi tabuğ

Əlikim arığ qırcatur oq başağı

Oğıs aldığ tərnəlik uza kub qaşağı
Unkudu nələg yalvarmadının qaç qama bir dinin tavar
Qolu məliğ bulub qatındının qanın əmdi bir suvar.

Ötrü turub yağdı əngər kiş oqı çığılğar

Aydım aşığ qılğu eməs sən taqı yalğar.


Əski bir ozanin qadınlar haqqında fikirləri
Bu parça Qorqud kitabının başına qonulmuşdur: əski imlasile buraya alıyoruz:
Qərilər (qarılar) dört dürlüdür; birisi solduran soydır, birisi tolduran toydır, birisi evin tayağıdır (dayağıdır), birisi incə söy­lesən bayağıdır.
Evin tayağı oldır ki, yazıdan yəbandan (yabandan) evə bir qo­naq (qonaq) gəlsə ər adət (evin erkəgi) evdə olmasa ol ani yedirər, içirər ağır (ər ağırlar) əzizlər göndərər ol Ayişə, Fatimə sayıdır.
Gəldik olkim solduran soydır: sabah deyincə yerindən uru turar əlin yüzün yumadin (yumadan) toquz bizləməz ilen bir külük yoğırd (yoğurd) küzlər toyunca tıqə-basə (tıqa-basa) yer, əlin bögrünə urar aydır: bu evi xarab olasi (olası) arə varalıdan berü dəxi qərnım (qarnım) toymadı yüzim gülmadi, ayağım pəşmaq (başmaq) yüzim yaşmaq (yaşmaq) görmədi diyar ay öləydi bu öləydi birinə dəki varəydim umarimdən yəxşi o barıq olaydı diyar.
Gəldik olkim tolduran toydır dəprənəncə yerindən uru turdı əlin yüzin yumadan obanın ol ucından bu ucına bu ucından ol ucına çarpəşdirdi, qodu qıldı, dən dənlədi öylə dencə gəzdi əylə­dən sonra evinə gəldi gördi kim oğrı köpək yenə taqe evini bir-birinə qatmış Tavuq kümsine sığır tamınə dürşmiş qonşularınə çağırır ki, qız zəlxə (Zalixa), Zibeydə, Ürüyde, can qız, can Paşa, iynə Mələk, Qutlu Mələk ölməgə, itməgə getmişdim yatacaq yerim genə bu xarab olasıydı, noleydi, bənim evimə bir ləhzə baqaydınız, qonşu haqqı tanri haqqi deyü söylər.
Gəldik ol kim necə söylərsən bayağıdır. Evinə yazıdan yabandan bir udlu qonaq gəlse ar adam evdə olsa ona disə ki, tur ətmək gətür yiyəlim bu da yesün disə bişmiş ətməgün bəqası ol­maz yemək gərəkdir. Övrət ayıdar neyliyəlim bu yıqlacaq un yoq, ələk yoq, dəvə degirmaninden gəlmədi diyər, nə gəlürsə bənim sağrimə gəlsün deyü alin… Urar yönün ona və sağrısın ərinə döndərər. Pək söylərsək birsini qoymaz ərin sözünün qulağına qoymaz, ol növ peyğəmbərin eşşəgi əslidir».
Xanım hey Salur Qazanın evi yağmalandığı bayını bəyan edər.¹³