YAŞar seyiDLİ, naiLƏ ƏLİyeva, xumar əHMƏDBƏYLİ Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün



Yüklə 3,69 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/20
tarix16.03.2017
ölçüsü3,69 Kb.
#11677
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   20

I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
Canlı orqanizmlərin 
qeyri-cinsi formala-
rının mahiyyət və 
əhəmiyyəti  ilə bağlı 
təqdimatları yalnız 
müəllimin köməyi 
ilə hazırlayır. 
 
Canlı orqanizmlərin 
qeyri-cinsi formala-
rının mahiyyət və 
əhəmiyyəti  ilə bağlı 
təqdimatları yoldaş-
larının köməyi ilə 
hazırlayır. 
Canlı orqanizmlərin 
qeyri-cinsi formala-
rının mahiyyət və 
əhəmiyyəti  ilə bağlı 
təqdimatları əsasən 
müstəqil hazırlayır. 
 
Canlı orqanizm-
lərin qeyri-cinsi 
formalarının ma-
hiyyət və əhəmiy-
yəti  ilə bağlı 
ətraflı təqdimatlar 
hazırlayır. 
 
 
 
Dərs 26 / Mövzu 22:
 CİNSİ HÜCEYRƏLƏRİN YARANMASI VƏ 
MAYALANMA 
  
Aşağı siniflərdə və keçən dərsdə qazanılan biliklərə əsasən qeyri-cinsi və cinsi 
çoxalmanı əks etdirən sxemlər tərtib olunur: 
 
Alt 
STANDART  
2.1.1. Bioloji proseslərin mahiyyət və məzmunu ilə bağlı 
təqdimatlar hazırlayır.  
 
 
Təlim 
NƏTİCƏLƏRİ 
  Qametogenez prosesinin  mahiyyət və məzmununu izah edir. 
  Cinsi çoxalma formaları ilə bağlı təqdimatlar hazırlayır. 
 
 
Əsas  
ANLAYIŞ VƏ 
TERMİNLƏR  
Qametogenez, yönəldici cisimcik, mayalanma, hermafrodit, 
partenogenez 

 
olu


 Q
 M
 C
Q
m
B
İk
 
T
 
 
Sonra dərslik
unan müqayisəl
 
ədqiqat sualı:
  C
 
ərsin əsas məzm
Qametlərin yara
Mayalanma. 
Cinsi  çoxalman
 
 
Təklif olunan
 
Qametogenezin 
mərhələləri 
Birinci mərhələ 
kinci mərhələ 
Tumurcuqlanma 
Sporların
gəlm
kdəki suallar mü
li cədvəl doldur
Cinsiyyət hüce
Cinsi çoxalma
munu 
anması və inkişa
nın  formaları: q
n cədvəl, sxem 
İnsan q
Bölünmə tipi 
xüsusiyyətlər
Cinsiyyət 
hüceyrələri m
yolla bölünür
İlkin cinsiyyə
hüceyrələrind
DNT-nin miq
iki dəfə artır v
onlar böyüyü
Yetkin fərd 
Vegeta
çoxalm
n əmələ
məsi 
Yeni nəsil
İnkişaf
Yetkin fərd 
99
üzakirə olunur 
rulur. 
eyrələrinin yar
anın hansı form
afı. 
qametlərin birləş
və krossvordla
qametogenezinin
və 
ri 
mitoz 

Proses ci
yetişkənl
dövründə
qədər da
ət 
də 
qdarı 
və 

Proses fa
gedir 
Bölünmə
ativ 
ma
və “Fəaliyyət”
anması prosesi
maları var? 
şməsi və parten
ar  
n xüsusiyyətləri
Hüceyrələrin qu
xüsusiyy
 
insi 
lik 
ən qocalana 
avam edir 
Pr

za
asiləsiz Pr
Erkək fərd 
Qamet 
Mayalanma 
Ziqot 
İnkişa
Yetkin fə
 
” bölməsində  tə
i necə baş verir
nogenez. 
uruluş və inkişaf 
yətləri 
 
roses yalnız dölün
ətndaxili inkişafı 
amanı gedir 
roses hər ay baş v
Dişi fərd 
Qamet 
af 
fərd 
əqdim 
r? 

verir 

 
Ü
D
m
bil

 H
El
htt
htt
Üçüncü mərhələ 
Dördüncü 
mərhələ 
 
Dərsin sonund
lərlər. 
 
 
ərsə aid layihə
Heyvanlarda par
 
lektron resursl
tp://myblog-bio
tps://www.edum
Cinsiyyət 
hüceyrələri m
yolla bölünür
 
da şagirdlər ilki
və tədqiqat işl
rtenogenez had
lar 
o.blogspot.com/2
media-sciences.c
E
M
Qam
100
meyoz 
rlər.  
Eyni cür
yaranır 
Spermato
qamçı əm
in sxemə (cinsi 
ləri üçün mövz
isəsi.  
2013/02/blog-p
com/ru/media/5
Erkək fərd 
Qamet 
Mayalanma 
Ziqot 
İnkişaf 
Yetkin fərd
Qa
metogenez
P
r 4 hüceyrə 
İk

(y
ya

ik
Y
ki
ci

m
to

m

yu
çe
ozoidlərdə 
mələ gəlir 
çoxalma) qayıd
 
zu   
ost_19.html 
546 
Dişi fərd 
Qamet

ametogenez
artenogenez
ki qeyri-bərabə
öyük və kiçik hüc
yönəldici cisim
aranır. İkinci bölü
üceyrələr yen
kiyə 
bölünü
önəldici cisimci
çik yönə
simcik alınır. 
üceyrə: 1 iri (ç
miqdarda sa
planmış) və 1 
önəldici cisi
meydana gəlir. 
öyük hüc
umurta hücey
evrilir. 
 

daraq əlavələr e
ər - 
ceyrə 
mcik) 
ünmə  
nidən 
ürlər. 
ik: 2 
əldici 
İri 
çoxlu 
arılıq 
kiçik 
imcik 
Bu 
ceyrə 
yrəyə 
edə 

 
101
 
Qiymətləndirmə meyarları: izahetmə, təqdimat hazırlama 
I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
Qametogenez 
prosesinin  mahiyyət 
və məzmununu 
çətinliklə izah edir. 
 
Qametogenez 
prosesinin  
mahiyyət və 
məzmununu izah 
edərkən səhvlərə yol 
verir. 
Qametogenez 
prosesinin  
mahiyyət və 
məzmununu əsasən 
izah edir. 
 
Qametogenez 
prosesinin  
mahiyyət və 
məzmununu 
düzgün izah edir. 
 
Cinsi çoxalma 
formaları ilə bağlı  
təqdimatları yalnız 
müəllimin köməyi 
ilə hazırlayır. 
Cinsi çoxalma 
formaları ilə bağlı  
tamamlanmamış 
təqdimatlar 
hazırlayır. 
Cinsi çoxalma 
formaları ilə bağlı  
təqdimatlar 
hazırlayır. 
Cinsi çoxalma 
formaları ilə bağlı  
dolğun 
təqdimatlar 
hazırlayır. 
 
 
Dərs 27 / Mövzu 23:
 BİTKİLƏRDƏ CİNSİ ÇOXALMA 
 
Aşağı siniflərdə qazanılan biliklərə əsaslanaraq şagirdlər A blokundakı sualları 
müzakirə edir. 
 
Tədqiqat sualı:
  Bitkilərdə cinsi çoxalma prosesi necə baş verir? 
 
B blokunda verilmiş fəaliyyət yerinə yetirilir.  
Paraqrafın “Fəaliyyət” blokunda verilmiş  nəzəri materialla tanışlıq “Fasiləli 
oxu”, “İnsert”, yaxud hər hansı digər üsul  ilə aparıla bilər. Tədqiqat zamanı 
şagirdlərə  əlavə  mətn, foto və videomateriallar təqdim etmək məqsədəuyğundur. 
Tədricən təklif olunan sxem, yaxud  cədvəllər doldurulur. 
 
Dərsin əsas məzmunu 
 Bitkilərdə cinsi çoxalma formaları. 
 Ali bitkilərdə nəsil növbələşməsi. 
 Örtülütoxumlularda ikiqat mayalanma prosesi. 
 
Alt 
STANDART  
2.1.1. Bioloji proseslərin mahiyyət və məzmunu ilə bağlı 
təqdimatlar hazırlayır.  
 
 
Təlim 
NƏTİCƏLƏRİ 
  Bitkilərdə nəsil növbələşməsinin mahiyyətini şərh edir. 
  Örtülütoxumlu bitkilərdə ikiqat mayalanma prosesinin mahiyyət 
və məzmununu  ilə bağlı təqdimatlar hazırlayır.  
 
 
Əsas  
ANLAYIŞ VƏ 
TERMİNLƏR  
İkiqat mayalanma, qametofit, sporofit 

 
Təklif olunan
 
Sporlu b
 
 
Ali b
növb
n cədvəl və sxe
bitkilərin ümu
bitkilərdə nəsil 
bələşməsi 
 
102
mlər  
umi həyat tsikli
 
 
 
Erk
i (mamırlar, qı
kək və dişi qame
ıjıkimilər və s.)
 
etofitin yaranma

 
ası
  
 

 
103
Örtülütoxumluların ümumi həyat tsikli 
 
 
 
 
 
Elektron resurslar 
http://biology-online.ru/video/dvoinoe-oplodotvorenie-u-cvetkovyh-rastenii-
uchebnyi-rolik.html 
http://myblog-bio.blogspot.com/2013/03/blog-post_5.html 
 
Qiymətləndirmə meyarları: şərhetmə,     təqdimat hazırlama 
I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
Bitkilərdə 
nəsil 
növbələşməsinin 
mahiyyətini 
çətinliklə şərh edir. 
 
Bitkilərdə nəsil növ-
bələşməsinin mahiy-
yətini müəllimin su-
alları  əsasında  şərh 
edir. 
Bitkilərdə nəsil növ-
bələşməsinin mahiy-
yətini əsasən şərh 
edir. 
Bitkilərdə 
nəsil 
növbələşməsinin 
mahiyyətini ətraflı 
şərh edir. 
 
Örtülütoxumlu 
bitkilərdə ikiqat 
mayalanma 
prosesinin mahiyyət 
və məzmunu  ilə 
bağlı təqdimatları 
yoldaşlarının və 
müəllimin köməyi 
ilə hazırlayır.  
Örtülütoxumlu 
bitkilərdə ikiqat 
mayalanma 
prosesinin mahiyyət 
və məzmunu  ilə 
bağlı təqdimatları 
yoldaşlarının 
köməyi ilə 
hazırlayır.  
Örtülütoxumlu 
bitkilərdə ikiqat 
mayalanma 
prosesinin mahiyyət 
və məzmunu  ilə 
bağlı təqdimatlar 
hazırlayır.  
Örtülütoxumlu 
bitkilərdə ikiqat 
mayalanma 
prosesinin 
mahiyyət və 
məzmunu  ilə 
bağlı dolğun 
təqdimatlar 
hazırlayır.  
 
 
Dərs 28 / Mövzu 24: 
ORQANİZMLƏRİN FƏRDİ İNKİŞAFI 
Alt 
STANDART 
2.1.1. Bioloji proseslərin mahiyyət və  məzmunu ilə bağlı 
təqdimatlar hazırlayır.  
 
 
Təlim 
NƏTİCƏLƏRİ 
  Canlı orqanizmlərin inkişaf tiplərini təsvir edir, orqanizmlərin 
fərdi inkişafı ilə bağlı  təqdimatlar hazırlayır.  
 
 
Əsas  
ANLAYIŞ VƏ 
TERMİNLƏR  
Ontogenez,  bətndaxili inkişaf,  düzünə inkişaf,  dolayı  inkişaf,  
embrional və postembrional dövrlər, blastomer, embrion 
Yumurtalıq 
Yumurtacıq 
Yumurtahüceyrə 
Mayalanma 
Ziqot 
Endosperm 
Mərkəzi 
hüceyrə 
Tozluq 
Tozcuq 
I spermi 
II spermi 
Rüşeym 

 
  
lan
 


 O
 H
 O

 

 
 
 
Pos
tembrional
Mövzu ilə tan
naraq sualları m
ədqiqat sualı:
 
ərsin əsas məzm
Ontogenez – orq
Heyvanlarda ink
Ontogenezin dö
üsusiyyətləri. 
əklif olunan cəd
 
 
Zi
orqa
qişa
Ziq
Pos
tembrional
 
dövrün
 inki
şaf
 t
ipl
ə
ri 
nışlıq məqsədilə
müzakirə edir. 

Canlı orq
xüsusiyyətlə
munu 
qanizmin mayal
kişaf tipləri.  Dü
vrləri və mərhə
dvəl, sxem və k
Ont
Embriona
iqotun bölünməsində
anizmin yumurta və y
asından çıxmasına qə
dövr
qot →blastomerlər→e
104
ə şagirdlər aşağ
qanizmlərin i
ərinə görə fərq
lanmadan ölənə
üzünə və dolayı
ələləri. Embrion
krossvordlar 
togenezin dö
l
n yeni 
a rüşeym 
dər olan 
embrion
Doğ
Form
ğı siniflərdə qaz
nkişaf tipləri
qlənir? 
ə qədər olan  fər
ı inkişaf tiplərin
nal və postembri
övrləri 
Postembrion
ğumdan sonrakı və ya
qabığından çıxan d
malaşma və böyümə→
→ölüm
zanılan biliklərə
i hansı  səci
rdi inkişaf  dövr
nin xüsusiyyətlə
ional dövrlərin 
 
 
nal
a rüşeymin 
dövr
→ yetkinlik
ə əsas-
iyyəvi 
rüdür. 
əri.  

 
105
Dərsə aid layihə və tədqiqat işləri üçün mövzular  
 Müxtəlif taksonomik qrupların ontogenezinin xüsusiyyətləri (suda-quruda 
yaşayanlar, sürünənlər, quşlar və ya məməlilər) 
 
Elektron resurs  
https://www.youtube.com/watch?v=3gkcxdvKlVg 
 
Qiymətləndirmə meyarları: təsviretmə, təqdimat hazırlama 
I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
Canlı orqanizmlərin 
inkişaf tiplərini 
yalnız müəllimin 
köməyi ilə təsvir 
edir. 
Canlı orqanizmlərin 
inkişaf tiplərini 
təsvir edərkən tez-
tez səhvlər buraxır. 
Canlı orqanizmlərin 
inkişaf tiplərini 
əsasən təsvir edir. 
Canlı 
orqanizmlərin 
inkişaf tiplərini 
düzgün təsvir edir. 
Orqanizmlərin fərdi 
inkişafı ilə bağlı  
təqdimatları yalnız 
yoldaşlarının  kö-
məyi ilə hazırlayır.  
Orqanizmlərin fərdi 
inkişafı ilə bağlı  
təqdimatları 
hazırlayarkən 
çətinlik çəkir.  
Orqanizmlərin fərdi 
inkişafı ilə bağlı  
təqdimatlar 
hazırlayır.  
Orqanizmlərin 
fərdi inkişafı ilə 
bağlı dolğun 
təqdimatlar 
hazırlayır.  
 
 

 
106
III FƏSİL ÜZRƏ KİÇİK SUMMATİV QİYMƏTLƏNDİRMƏ NÜMUNƏSİ 
 
1.  Sxemi tamamlayın: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.  Düzgün variantı  müəyyən edin: 
  Qeyri-cinsi çoxalmada cinsiyyət hüceyrələri – qametlər yaranmır / 
yaranır
  Malyariya paraziti bir hüceyrənin  iki  / çoxlu hüceyrəyə bölünməsi 
yolu ilə çoxalır. 
  Bədən hissələri ilə vegetativ çoxalma fraqmentasiya / meyoz adlanır. 
  İnciçiçəyi kökümsov / soğanaq vasitəsilə çoxalır.  
  Toxum / spor qalın qılafla örtülmüş tək hüceyrədən ibarətdir. 
  Cinsi çoxalmada adətən bir / iki valideyn iştirak edir. 
  Maya göbələkləri tumurcuqlanma / ikiyə bölünmə yolu ilə çoxalır. 
 
3.  Uyğunluğu müəyyən edin: 
 
a) 
Meyoz 
b) 
Mayalanma  
c) 
Qametogenez 
d) 
Hermafrodit 
e) 
Partenogenez 
f) 
Mitoz 
 
   
 
 
1.  Erkək və dişi qametin birləşməsi prosesi.  
2.  İnkişafının birinci mərhələsində ilkin cinsiyyət  
      hüceyrələrinin  bölünmə yolu. 
3.  Hər iki cinsiyyət orqanı olan orqanizm. 
4.  Qametlərin yaranması prosesi. 
5.  Yetişmə mərhələsində cinsiyyət hüceyrələrinin  
      bölünmə yolu. 
6.  Mayalanma getmədən qametdən yeni orqanizmin  
     yaranması.

 
107
4.  Cinsi və ya qeyri-cinsi çoxalmaya aid olan prosesləri cədvəlin müvafiq 
sütunlarında qeyd edin: 
1. Arılarda partenogenez. 2. Maya göbələyində tumurcuqlanma. 3. Ziqotun əmələ 
gəlməsi. 4. Soğanaqlarla çoxalma. 5. Mamırlarda sporəmələgəlmə. 6. Quşlarda 
yumurtaqoyma. 7. İrsi məlumat mübadiləsi. 8. Meyoz zamanı məməlilərin cinsiyyət 
hüceyrələrinin yaranması. 9. İnfuzor-tərliyin ikiyə bölünməsi. 10. Spermatozoidlə-
rin əmələ gəlməsi. 11. Vegetativ çoxalma.  
Qeyri cinsi çoxalma 
Cinsi çoxalma 
 
 
 
5.  İkiqat mayalanmanı əks etdirən sxemdə 1–9 rəqəmləri ilə nə işarə olunmuşdur? 
 
 
6.  Düzgün (+) və yanlış  (–) ifadələri qeyd edin: 
 
  Avtotroflara xlorofilsiz bitkiləri aid edirlər.   
  Şərait əlverişsiz olduqda birhüceyrəlilərin əksəriyyəti qalın qabıqla ör-
tülərək spor əmələ gətirir. 
  Birhüceyrəli heyvanlara xlamidomonada və amöb aiddir. 
  Formalaşma və böyümə, yetkinlik və qocalıq postembrional dövrün 
mərhələləridir.  
  Orqanizmlər arasında hüceyrə quruluşu olmayan həyat formalarına – 
viruslara rast gəlinir. 
  Cinsi yolla çoxalan orqanizmlərdə fərdi inkişaf mayalanmadan sonra 
ziqotun bölünməsi ilə başlayır.  
  Postembrional dövr ziqotun bölünməsindən yeni orqanizmin yumurta və ya 
rüşeym qişasından çıxmasına qədər olan dövrü əhatə edir.  
  Bakteriyalar prokariot orqanizmlərdir. 
 
 
1....................................... 
2....................................... 
3....................................... 
4...................................... 
5...................................... 
6..................................... 
7.................................... 
8..................................... 
9..................................... 



 
108
7.  Cədvəli tamamlayın. 
Orqanizmlər Üzvi 
maddələrin 
alınması üsulu 
Nümayəndələri 
Avtotroflar  
 
Heterotroflar  
 
Miksotroflar  
 
 
8.  Orqanizmlərin adlarını sxemin müvafiq yerində yerləşdirin: 
 
 
 
 
 
9.  Düzgün cavabı qeyd edin: 
• Heyvanları eukariotlara aid edirlər, çünki onların hüceyrəsində: 
А) xloroplastlar; B) plazmatik membran; C) qılaf; D) formalaşmış nüvə;   
E) mitoxondri  ... var. 
• Üzvi qalıqlarla qidalanan bakteriyalar: 
А) parazitlər;  В) saprofitlər; С) simbiontlar;  D) miksotroflar;  Е) avtotroflar. 
• Qidalanma üsuluna görə vərəm çöpü  hansı qrupa aid edilir? 
А) saprofitlər;   В) parazitlər; С) simbiontlara;  D) miksotroflar; Е) avtotroflar. 
 
10.  Birhüceyrəli orqanizmlərdə cinsiyyətsiz çoxalmanın növlərini sadalayın. 
Misallar göstərin.      
               
 
_________________________________________________________ 
_________________________________________________________ 
İnkişaf tipləri 
düzünə  
dolayı 
 
 

 
109
BÖLMƏ 2. ÜZVİ ALƏMİN TƏKAMÜLÜ 
 
 
 
 
 
 
 
 
TƏDRİS VAHİDİ ÜZRƏ  
REALLAŞDIRILACAQ ALT STANDARTLAR 
 
 
 
TƏDRİS VAHİDİ ÜZRƏ ÜMUMİ SAATLARIN MİQDARI:  
8 saat 
KİÇİK SUMMATİV QİYMƏTLƏNDİRMƏ: 
 
 
      1 saat
 
 
 
 
Dərs 34 / Mövzu 25:
 NÖV VƏ ONUN KRİTERİLƏRİ 
 
Mətnlə tanış olmazdan əvvəl  şagirdlər qazanılmış biliklərə  əsaslanaraq 
aşağıdakı sualları müzakirə edə bilərlər:  
– Növ nədir? 
– Müxtəlif növlərin fərdləri bir-birindən nə ilə fərqlənir?  
Müzakirə zamanı müəllim şagirdlərin cavabları əsasında ümumi nəticə çıxarır: 
1.  Növ – bioloji təsnifatın əsas kateqoriyasıdır. 
2.  Oxşar növlər bir cinsdə birləşir. 
Alt 
STANDART  
1.1.4. Mikrotəkamülü  izah edir və ona dair təqdimatlar hazırlayır. 
 
 
Təlim 
NƏTİCƏLƏRİ 
  “Növ”, “növün kriteriləri” anlayışlarını izah edir. 
   
 
 
Əsas  
ANLAYIŞ VƏ 
TERMİNLƏR  
Morfoloji, genetik, fizioloji, coğrafi, ekoloji və biokimyəvi kriteri
əkiz növlər, kosmopolit 
 
1.1.4. Mikrotəkamülü  izah edir və ona dair təqdimatlar hazırlayır. 
2.1.3. Bioloji proseslərin mahiyyəti və  məzmununu, baş verən dəyişiklikləri riyazi 
üsullarla əsaslandırır. 
3.1.1.  İnsanın formalaşmasında sosial amillərin rolu və  əhəmiyyətinə dair təqdimatlar 
hazırlayır.  
4.1.1. Ekoloji amillərin canlıların həyatında rolunu şərh edir, təqdimatlar hazırlayır.  
FƏSİL –
4
POPULYASİYA. NÖV
 

 
110
3.  Növü latınca adlandırmaq üçün əvvəlcə növün aid olduğu cinsin adı, sonra 
isə növ adı göstərilən binar nomenklaturadan istifadə olunur.  
4.  Müxtəlif növlərə aid olan fərdlər bir-birindən xarici əlamətlərinə, yaşayış 
yerlərinə və s. xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir. 
Sonra müəllim şagirdlərdən evlərinin, məktəbin yaxınlığında rast gələn bitki və 
heyvan növlərinin adlarını sadalamağı xahiş edir. Tədqiqat sualı formalaşdırılır. 
 
Tədqiqat sualı:
  Hər bir növ  hansı əlamət və xüsusiyyətlərinə görə digərindən 
fərqlənir? 
 
Paraqrafın nəzəri materialı ilə tanışlıq “Kiçik qruplarda müzakirə”, “Ziqzaq”   
(6 qrup üzrə) üsulları ilə aparıla bilər.  
 
Dərsin əsas məzmunu 
• “Növ” anlayışının təyini. Növ – tam bir sistemdir. 
• Növün kriteriləri: morfoloji, genetik, fizioloji, coğrafi, ekoloji, biokimyəvi.
 
 
Təklif olunan cədvəl, sxem və krossvordlar  
Kriterinin adı Hansı xüsusiyyətlərə əsaslanır? 
İstisnalar 
Morfoloji 
kriteri 
Növlərin xarici və daxili 
quruluşlarında olan fərqlərə görə 
müəyyən olunur. 
qara siçovulun iki əkiz növü 
məlumdur 
Genetik kriteri 
Növlərin xromosom yığımında 
olan fərqlərə görə müəyyən 
edilir. 
sağlam insanda 46 xromosom 
olduğu halda, Daun xəstəliyi olan 
insanlarda 47 xromosom olur.  
Fizioloji kriteri 
Növlər arasında olan  həyat 
proseslərində, xüsusən 
çoxalmada olan fizioloji fərqlərə 
görə müəyyən edilir. 
təbiətdə bəzən ayrı-ayrı növlərə 
mənsub fərdlər (sarı bülbül, 
alacəhrə, qovaq və söyüdün bəzi 
növləri) çarpazlaşır və  döllü nəsil 
verir.  
Coğrafi kriteri 
Hər bir növün müəyyən coğrafi 
ərazidə yaşaması və coğrafi areal 
tutmasına əsaslanır. 
bəzən kosmopolit (hər yerdə 
yayılan) növlərə (məsələn, dam 
sərçəsi, boz siçovul) də rast 
gəlinir.   
Ekoloji kriteri 
Növün müəyyən ekoloji mühit 
şəraitində yaşamasına əsaslanır. 
insanlarla birgə yaşayan 
tarakanlar, milçəklər, siçanlar və 
ev heyvanları, bəzi alaq otları 
dəqiq ekoloji uyğunlaşmaya  
malik deyil. 
Biokimyəvi 
kriteri 
Növləri zülal və nuklein 
turşularının tərkibi və quruluşuna 
görə fərqləndirməyə imkan verir. 
bəzən növ daxilində baş verən 
mutasiyalar nukleotidlərin 
zəncirdən düşməsinə səbəb olur 
və bu, yeni əlamətin yaranmasına 
gətirib çıxarır. 

 
111
Yüklə 3,69 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin