Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

Cədvəl 2.2. AEM-in vacib xüsusiyyətləri
Seçimlər
Status
Güc
Kiçik hidro
Kiçikdən böyük başlı 
turbinlərə və dam-
balara Çay məcrası
Praktiki olaraq 
hamısı mənfəətlidir
Nominal 
yüklənmədən asılı 
olaraq fasilə ilə
Külək
Şaquli və üfüqioxlu 
külək turbinləri
Külək nasosları
Mənfəətlidir
Yeni modellər 
hazırlanma 
mərhələsindədir
Dəyişkən, 20%-dən 
40%-ə kimi
Günəş
Fotovoltaik 
Aktiv termik 
(qızdırma və elektrik 
enerjisi üçün aşağı 
temperaturdan 
yuxarı temperatura) 
Passiv termik
Çox mənfəətlidir
Bəziləri 
hazırlanma və ya 
təkmilləşdirilmə 
mərhələsindədir
Saxlanmadan:
<25%, fasilə ilə
Termal saxlanma ilə:
40%-dən 60%-ə kimi, 
orta
Geotermal 
Dövrələr:
Qızdırılmış buxar,
Alışma, 
İkili rejim
Mənfəətlidir
Tədqiqat  və qazma 
göstəricilərinin 
yaxşılaşdırılması 
həyata keçmə 
mərhələsindədir
Yüksək, nominal 
yüklənmə
Bioenerji
Yanma
Fermentasiya
Üzvi tullantıların 
bioqaza çevrilməsi 
(40-75% metan və 
karbon dioksidi 
əsasında)
Qazlaşdırma
Mayeləşdirmə
Çox mənfəətlidir
Daha çox 
hazırlanma və ya 
təkmilləşdirilmə 
mərhələsindədir
ABŞ taxta-şalban 
zavodlarının 
ortalaması 95+%
Orta, maksimum 
nəticədə mümkündür
Mənbə: 
US/ECRE, http://www.oas.org/dsd/publications/Unit/oea79e/ch05.htm
Müxtəlif sənayeləşmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, düzgün siyasi-hü-
quqi bazanın və səmərəli idarəetmə sisteminin yaradılması AEM-in inkişa-

---

- 63 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
fında və bu sahəyə böyük sərmayələrin cəlb olunmasında əvəzsiz rol oyna-
yır. Bu baxımdan,müstəqil enerji istehsalçıları üçün sabit tariflərin, habelə 
açıq və şəffaf şəbəkəyə qoşulmanı təmin edən hüquqi çərçivənin yaradılma-
sı uğur üçün əsas faktorlardandır. Bundan əlavə, uzunmüddətli EESM-lər 
əsasında təyin edilmiş şəffaf və normal qiymətlər investorların cəlb olunma-
sı üçün ən mühüm amildir
15
.
AEM-in səmərəli inkişafı üçün dəstək proqramları olduqca vacibdir. 
Dəstək proqramları birbaşa dəstək və dolayı dəstək kimi amilləri özündə 
cəmləşdirir: birbaşa dəstək (yaşıl tarif (feed-in tariff), kvota sistemi, maliyyə 
yardımı, yüngül kreditlər və fiskal stimullar); ənənəvi enerji mənbələrindən 
istifadənin azaldılmasına yönəldilmiş tədbirlər vasitəsilə - dolayı dəstək 
(təşviq proqramları çərçivəsində informasiyanın yayılması, ictimaiyyətə bu 
cür mənbələrdən istifadənin əhəmiyyətinin izahı və təmiz enerji texnolo-
giyalarının müsbət imicinin formalaşdırılması). Əlverişli normativ-hüquqi 
bazanın yaradılması - səmərəli hüquqi baza olmadan bu sahənin inkişafı və 
rəqabətli bazarın yaradılması mümkünsüzdür
16
. Hər bir ölkə özünə uyğun 
olan səmərəli normativ-hüquqi baza formalaşdırmalıdır. Bütün qanunlar və 
qərarlar sadə olmaqla yanaşı, bu sahəyə aid bütün məsələləri əks etdirməlidir. 
Məsələn, bərpa olunan enerji mənbələri texnologiyalarının qurulması və 
işlədilməsi üçün lisenziyaların verilməsi.