3.
Matnli
masalalar
yechish
jarayonini
m odellashtirish
deganda nimani tushunasiz?
11.2. M atnli masalalarni yechish m etodlari
M atnli m asalalarni yechish metodlari.
M asalalar yechish
boshlangMch matematika kursining
muhim tarkibiy qism laridan
biridir. M asalalar yechish orqali o‘quvchilar arifm etik am allar
komponentlari va natijalari orasidagi bogManish, sonlar o ‘rtasi-
dagi turli munosabatlar
geometrik tushunchalar mazmuni, miq
dorlar, ularning oMchovlari, miqdorlar orasidagi bog‘ lanishlar
bilan tanishadilar.
M asalani yechish uchun masalani tinglash va mustaqil o ‘qib
tushinish kerak.
M asalani o4qish maboynida u dastlabki analiz qilish amalga
oshadi:
nimalar maMum va nima nomaMum, m a’lum sonlar
nimani bildiradi va ular oczaro qanday bogMangan,
maMum sonlar
bilan izlanayotgan kattalik qanday bogManishga ega?, degan
savollarga javob izlanadi.
Ayrim turdagi masalalarni yechishda yechish usulini umum-
lashtirish ustida ishlashni eslab qolish
ishi bilan almashtirish
kerak emas, chunki bu holda o‘quvchi tanish turdagi masalani
taniy biladi va uni yechishdagi amallarni bajarish tartibini eslaydi,
avval qocshaman so‘ngra boMaman... va hokazo. O 'quvchining
butun harakati berilgan sonlar va
izlanayotgan son orasidagi
tegishli bogManishlarni ochib berishga qaratilgan boMishi kerak,
uning asosida u tegishli arifmetik amalni tanlaydi. Bolalarga
umumlashtirish uchun yordam beradigan usullarni ochib beramiz.
MaMum turdagi masalalarni yechish usullarini to ‘g ‘ri umum
lashtirish uchun, masalalarni tanlash
va joylashtirish sistemasi
katta ahamiyatga ega. Sistema maMum talablarni qanoatlantirishi
lozim. Eng avvalo masalalar asta-sekin murakkablashib borishi
kerak. Murakkab las htirish masala yechiladigan amallarning sonini
orttirish yoMi bilan berilgan son
va izlanayotgan son orasida
yangi, bogManishlarni kiritish yoMi bilan olib borishi mumkin.
414
Masalan, baho, narx, m iqdor kabi kattaliklar bilan 4-propor-
sionalni topishga doir masala bilan tanishgandan so‘ng ikkitadan
ortiq amal bilan yechiladigan masalalar kiritiladi.
M a’lum turdagi masalalarni yechish usullarini tocg ‘ri umum-
lashtirishda harfiy m a’Iumotli masalalar yordam beradi.
Yangi turdagi masalani
yechish uquvini hosil