Yechish jarayonini m odellashtirish

x
bet kitob o ‘qidi, akasi esa y n d a n y
bet kam o4qidi. A kasi qancha bet kitob o4qidi?’\ M asala bo 4yicha 
o 4quvchilar 
x-y
ifodani yozadilar. Qanday ifoda hosil qilindi? 
(Ayirma). 
x
harfiga qanday qiym atlar berish m um kin? 
у
harfidan 
katta yoki teng qiymatlarni. chunki kam ayuvchi ayriluvchidan 
katta yoki teng bo4 lishi kerak. Hayotda bo'ladigan qiym atlarni 
olish kerak, bir oyda 1000 yoki undan kam bet kitob o 4qish 
mumkin. Bolalar harflarga turli qiym atlar bera turib, faqat sonli 
m a’lumotlari bilan farq qiluvchi barcha masalalar bitta amal bilan 
yechilishiga 
ishonch 
hosil 
qiladilar. 
M asala 
yechilishini 
umumlashtirish shundan iborat. Bundan tashqari hosil qilingan 
sonli m a’lumotlarni taqqoslab o'quvchilar qaysi hollarda akasi 
o4qigan kitoblar soni ortishini va qaysi hollarda kamayishini 
kuzatish mumkin.
K o‘p masalalar turli usullar bilan yechilishi mumkin. T o ‘g ‘ri 
yechish yoMlarini izlash bolalarni berilgan sonlar va izlanayotgan 
son orasidagi yangi bog'lanishlar ochishga shuningdek endilikda 
bolalarga m a’lum bog4lanishlardan yangi sharoitlarda foydala- 
nishga olib keladi, bu esa yechish usulini umumlashtirishga 
keltiradi.
Masalalarni analiz va sintez metodlaridan foydalanib yechish.
BoshlangMch sinflarda masalalarni analiz va sintezdan foy­
dalanib yechiladi.
Shu o4rinda analiz va sintez metodlariga to 4xtalib o 4tsak. 
Analiz va sintez bilish jarayonlari bo4lib, aqliy faoliyat turlari 
hisoblanadi.
416

---

M ana shu jih atd an ular psixologiyaning obyektlaridir. Analiz 
va sintez fanda yangi bilimlarni hosil qilishning mantiqiy 
yoMlaridir.
M aktab o ‘quvchilarining bu yoMlarni egallashlari o ‘quv mate- 
riallarini faol o ‘zlashtirish, mantiqiy, ijodiy fikrlashni rivojlan- 
tirishning zaruriy shartidir. 0 ‘quvchilarni analiz va sintezga 
o ‘rgatish vazifasini ko‘p darajada boshlangMch sinflarda mate- 
matikanl o ‘qitishda hal etishi mumkin va hal etilishi lozim.
M atematikada analiz deyilganda, asosan isbotlanayotgan 
da’vodan rostligi ilgari isbotlangan yoki qabul qilingan d a’volarga 
olib kelinadigan fikrlar ketma-ketligi tushuniladi. Analiz isbot- 
ning tuzilishiga emas, balki faqat uning g ‘oyasiga olib keladi.
Sintez - bu topilgan isbotlash g ‘oyasi asosida rost d a’volar 
shartida berilgan maMumotlardan qanday qilib isbotlanayotgan 
da’vo hosil boMishini ko‘rsatuvchi yoMdir.
Masala mazmuni og‘zaki analiz qilingandan so‘ng uning qisqa 
yozuvi tuziladi, ya’ni masala matni matematik belgilar tiliga 
o ‘giriladi. Shuni nazarda tutish kerakki, qisqa yozuvni bajarish 
vaqtida ham masala shartining analizi davom etadi: qisqa yozuv 
masaladagi sonli m a’lumotlarni o‘zaro bogMiqligini va nomaMum