Yechish jarayonini m odellashtirish
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
kattaliklar qaysilar,
ular nimaga bogMiq holda topilishini ko'rsatadi. Shundan soMig aniqlangan bogManishlarga ko‘ra sodda masalani yechish amali tanlanadi va asoslanadi, murakkab masala esa bir necha sodda masalalarga ajratiladi. Masalaning sintetik tahlili deganda miilohazalarning shunday rivoji tushiniladiki, bunda ikkita sonli m a’lumotni birlashtirish orqali bu maMumotlardan nimalarni bilish mumkinligi aniqlanadi, shundan keyin yangi topilgan m a’lumot bilan boshqa m a’lumot birlashmasiga oMiladi va masala savoliga javob topilguncha shu ish davom ettrilaveradi. Masalalar tahlilining analitik usuli shunday mulohazalar zanjiridan iboratki, bu zanjir boshida masalada berilgan savol turadi. Masala savoliga javob topish uchun zarur kattaliklar aniqlanadi, bu kattaliklar esa, masalada berilgan kattaliklar orqali topiladi. 417 Umuman olganda, analiz sintez bilan uzluksiz bogMiq. Murakkab masalani sodda m asalalarga ajratish mumkin boMgan faqat bitta operatsiya mavjud va bu operatsiya ikki y o ‘nalishda bajarilishi mumkin, y a ’ni berilganlardan nom a’lumga yoki noma’lumdan berilganlatga. Shunday qilib, m asala tahlili analitik- sintetik metod bilan amalga oshiriladi, chunki m asala yechuvchining fikri hamma vaqt berilganlardan izlanayotganlarga va izlanayotgan lardan berilganlarga borishi kerak. M asala tahlilini uning savolidan ham va berilganlaridan ham boshlash mumkin. Shunisi muhimki, yechish yoMlarini izlash m aqsadga yo‘nal- tirilgan mazmunda boMishi kerak, berilgan maMumotlar bo ‘yicha topish mumkin boMgan kattaliklar ycchimga yordam beradimi va aksincha, masala savoliga javob berish uchun nimani bilish kerak degan savollar berilib boradi. Quyidagi masala tahlilini ko‘raylik: ”Ustaxonada ko‘ylaklar va ko‘ylaklar qancha boMsa, shuncha kostyum tikildi. Har bir ko‘ylakka 3 metr, har bir kostyumga boMsa, 4 metr material ketdi. K o‘ylaklar uchun 24 metr material ketgan boMsa, kostyumlar uchun qancha material ketgan?” M asala qisqa yozuvi jadvalga yozilishi mumkin: 1 ta kiyim uchun Kiyimlar soni Material jami Ko‘ylak 3 m Bir xil 24 m Kostyum 4 m ? - M asalaning analitik tahlili masala savolidan sonli m a’lumotlarga qarab boradi. - Masalada nimani bilish talab qilinadi? - Kostyumlarga qancha material ketgani. - Buni birdaniga bilib boMadimi? - Y o‘q. - Nima uchun? - Kostyumlar sonini bilmaymiz. - Kostyumlar ko‘ylaklar nechta boMsa, shuncha. K o‘ylaklar sonini bilish mumkin. Chunki bitta ko‘ylakka 3 metr, hammasiga 24 metr material ketgan. 418 - Ko'ylaklar soni qanday topiladi? - 24 ni 3 ga boMamiz: 24 :3 =8 (ta) kostyumlar soni. - Endi nimani topamiz? - Hamma kostyumga ketgan materialni 8 ni 4 ga ko‘paytirib topamiz: 8 4 =32(m) -ham m a kostyumga ketgan material miqdori. -M asala yechimining umumiy ifodasi qanday boMadi? - 4 (24:3) Ko‘rinib turibdiki, masala tahlili, yechish rejasi va yechim bir vaqtda amalga oshirilmoqda. Xuddi shu masalaning sintetik tahlili, ya’ni sonli ma’lu- motlardan masala savoliga boradigan yoMi quyidagicha boMadi: - Jadvalga qaraymiz va berilgan maMumotlarga ko‘ra nimani topish mumkinligini aniqlaymiz. Jadvalning birinchi qatoridan nimani topish mumkin? - Bitta ko4ylak uchun 3 metr va hamma ko‘ylak uchun 24 metr material sarflanadigan ko‘ylaklar sonini topish mumkin. - Buni qanday topamiz? Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|