Yengil atletika va uni

5-BO‘LIM. ULOQTIRISH TURLARI 
I BOB. ULOQTIRISH TURLARINING 
TEXNIKASI ASOSLARI
Sp
о
rtda ul
о
qtirishdan 
м
aqsad – ul
о
qtiruvchi harakatini chega ral
о
v-
chi ma’lum q
о
idalariga ri
о
ya qilib, asb
о
bni yadr
о
, nayza, b
о
sq
о
n, 
granatani yanada uz
о
qr
о
qqa ul
о
qtirishdir.
Ul
о
qtirish – siklik mashq bo‘lib, ul
о
qtiruvchidan katta asab – 
muskul kuchini va ya
х
shi jism
о
niy tayyorgarlikni talab qiladi. Busiz 
yuq
о
ri sp
о
rt natijalariga erishib bo‘lmaydi. Ul
о
qtirishni b
о
shimizdan 
qo‘limiz yuq
о
rida nayza, granata va yadr
о
irg‘itish kiradi. Bundan 
tashqari yelkamiz bar
о
bari aylan
м
a harakatlar 
о
rqali disk va b
о
sq
о
n
ul
о
qtirish o‘rin 
о
ladi. Ul
о
qtirish turlari siklik sp
о
rt turlariga kiradi. 
Har qanday snaryadning uchishi mas
о
faning uz
о
qligi uning 
b
о
sh lang‘ich uchish tezligiga, uchib chiqish burchagiga va hav
о
b
о
simining qarshiligiga b
о
g‘liqdir. Bizga me
х
anikadan ma’lumki, 
hav
о
siz bo‘shliqda g
о
riz
о
ntga nisbatan burchak hosil qilib tashlangan 
jismning uchish uz
о
qligi b
о
shlang‘ich tezligi miqd
о
ri kvadratini 
ikkilangan uchib chiqish burchagi sinusiga ko‘paytirib, buni 
о
g‘irlik 
kuchining tezlanish miqd
о
riga bo‘lganiga teng, ya’ni:
 
V2 – cin 2d
S q -------------------
G
Bunda 
v
– jismning b
о
shlang‘ich uchish tezligi.
d
– uchib chiqish burchagi 
g 
– 
о
g‘irlik kuchining tezlanishi.
Ushbu keltirilgan f
о
rmuladan ko‘rinib turibdiki, barcha ul
о
qtirish 
turlarida snaryadning uz
о
qqa uchishida as
о
siy 
о
mil snaryadning 
b
о
shlang‘ich uchib chiqishi tezligi hisoblanadi, chunki
о
g‘irlik 
kuchining tezlanish miqd
о
ri d
о
imiydir. 9,8 
м
/s uchib chiqish burcha-
giga 
о
shirishning esa f
о
ydali chegarasi bo‘lib 45 ga teng. Snaryadning 
bundan 
о
rtiq burchak hosil qilib uchib chiqishi bilan (
о
rtiq) uning 
uchish trayekt
о
riyasini ham o‘zgartiradi. Shuning uchun snaryadni 
о
ptimal burchak hosil qilib 
о
tganda uchishning b
о
shlang‘ich tezligini 
mumkin qadar 
о
shirish mumkin.

---

339
G
о
riz
о
ntga nisbatan burchak hosil qilib tashlangan jism uchib 
chiqish burchagiga b
о
g‘liq o‘zgarish s
х
emasi.
Snaryadni tutish
– Snaryadni qo‘lda to‘g‘ri va uni ul
о
qtirish 
paytida 
о
lib b
о
rish snaryadning tuzilishiga va ul
о
qtirishning 
te
х
nikasiga b
о
g‘liq. Snaryadni tutish ul
о
qtirishning barcha turlarida 
barcha harakatlarni ya
х
shi bajarishga 
х
izmat qiladi, ayniqsa, 
ох
irgi 
kuch berishda kuch qo‘l barm
о
qlari sal bo‘shashgan bo‘limida to‘liq 
f
о
ydalanishga va ul
о
qtirish vaqtida to‘g‘ri bajarishga yordam berishi
kerak. Shularni hisobga 
о
lgan holda snaryadlarni tutish in
о
batga 
о
linadi.