Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
Yüklə 7,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 30
oğlunun prezidentlik əsarətindən azad olunması üçün gecə-gündüz Allaha yalvarmaqdan bezdiyi üçün prezident sarayında yaşamağın çətinliklərindən şikayətlənirdi: «Elə bil gecə-gündüz projektorların altındayam, senyor!» O, bu sözləri mili bayram günündə, əlində boş şüşələrlə dolu səbət, fəxri qarovulu itələyib özünü prezident limuzininə dürtüşdürəndə dediyi kimi, elə-beləcə də demişdi. Camaat əl çalır, təntənəli musiqi səslənir, yollara güllər səpilir, limuzin fəxri paradı açmağa hazırlaşır, Bendisyon Alvarado isə şüşə dolu səbətini maşina soxuşdurub: «Onsuz da dükana tərəf gedirsən, oğul, bu şüşələri də qaytar!» - deyirdi. Yazıq ana… Axı o, nə biləydi ki, tarixi an nə deyilən şeydi?! Bu qadında zərrə qədər də olsun, siyasi həssaslıq yox idi. Bu çatışmazlıq, ələlxüsus, admiral Xiqqinsin rəhbərlik etdiyi Amerika hərbi donanmasının yerləşdirilməsi şərəfinə verilən banketdə özünü büruzə verdi. Banketdə, oğlunu ilk dəfə parad geyimində – döşü qızılı orden-medallarla bəzədilmiş formada, ipək əlcəklərdə görən Bendisyon Alvarado, içinə sığmayan analıq qürurunu gizlədə bilməyib, diplomatik korpus boyunca bərkdən-bərkdən: «Bilsəydim balam bu boyda ölkənin prezidenti olacaq, heç olmasa onu oxudardım!» - dedi. Bu, misli görünməmiş fəlakət idi… Prezident biabır olmuşdu... Buna görə Bendisyon Alvarado təcili surətdə saraydan birbaşa şəhər kənarındakı on bir otaqlı malikanəyə köçürüldü. Bu malikəni oğlu, həmin o tarixi gecə – qaçaq düşmüş konservatorların dəbdəbəli evləri qumara qoyulan gecə, qələbə çaldığı Federasiya tərəfdarlarının başçılarından udmuşdu. Lakin bu imperiya vaxtından qalan qədim ev qətiyyən Bendisyon Alvaradonun ürəyinə yatmırdı: «Buralara baxanda, senyor, elə bilirəm, Roma papasının arvadıyam». Odur ki, qadın evin, ağalar yaşayan hissəsində yox, altı nəfər sədaqətli, ayağıyalın qulluqçularıyla birlikdə xidmətçilərin otağında yaşayır, vaxtının çox hissəsini həyətin kənarındakı sərin otaqda - quş qəfəslərinin və tikiş maşınının önündə keçirirdi. Bu yarıqaranlıq zirzəmiyə bənzər otağa, demək olar, heç vaxt isti toxunmurdu, axşamlar ağcaqanadlar da burda bir elə zəhlə tökmürdü. Bendisyon Alvarado burda, kimsəsiz həyətdən içəri sızan zəif işığın altında sakitcə öz işləri ilə məşğul olur, tikiş tikir, quşları, hər biri qu quşuna çönənəcən, akvarel rəngləri ilə rəngləyir, tamarinlərin təmiz havasını ciyərlərinə çəkə-çəkə öz-özünə: «Yazıq balam, bu nə zülümdü çəkir?!... Andıra qalmış o dəniz ordusu onu saray dustağı eləyib. Yanında ana yox, qədirbilən arvad yox. Ayda aldığı ütük üç yüz pesoya görə canını əldən salıb. Yorulub əldən düşəndə, ağrısı kürəyindən çıxanda, kim onun başına sığal çəkəcək?!.. Yazıq balam!..» - deyə deyinirdi. Ana bu sözləri elə-belə demirdi. Axı, oğlu, demək olar, günaşırı - bütün şəhər siesta saatlarında bürküdən boğulanda anasına baş çəkməyə gəlir, onun xoşladığı şirniyyatlardan gətirir, dəniz piyadalarının əldəqayırma başçısı qismində payına düşən miskin qazancından, gətirdiyi bu şirniyyatı, təsadüfən nahar süfrəsinin üstünə atdığı salfetin altından çırpışdırdığından, xərclədiyi hər qəpiyin, yeməyinin qalığının belə, lənətə gəlmiş qrinqoçuların öz hesab kitabçalarına qeyd etməsindən gileyli-gileyli danışır, qeybət qırıb ürəyini boşaldırdı. Bu yaxınlarda isə, deyirdi, zirehli gəminin komandiri, başa düşmək olmurdu, astronomlar idi, ya xəritəçilər idi, kimlər idisə, sürüyüb özüylə saraya gətirmişdi. Onlar ona Allahın salamını belə verməmiş, onu adam yerinə qoymadan, dinməz-söyləməz, yerölçənlərlə otaqları eninə-uzununa ölçə-ölçə, ağızlarının içində nə isə hesablaya-hesablaya, onun üstünə tərcüməçi vasitəsi ilə: «Çəkil burdan! İşıqdan keç! Mane olma!» - deyə çımxırmışdılar. O da deyilənlərə sakitcə əməl edib, «çəkil» deyəndə, çəkilmiş, işığın qabağını kəsməmək, əl-ayağa dolaşıb mane olmamaq üçün az qala küncə qısılmışdı. O birilər isə elə hey ölçüb-biçir, onu burdan-ora, ordan-bura qova-qova, hər bir şeyi, hətta eyvanların hər pəncərəsindən içəri dolan işığın düşmə dərəcəsini belə hesablayırdılar. «Hələ bu harasıdır, ana!» Sonra məlum oldu ki, onun iki aşnasını da saraydan qovub çölə atıblar, çünki admiral Qrinqonun fikrincə, «bu əyrimçə qızlar prezidentə layiq deyilmişlər…» Bu səbəbdən prezident elə vəziyyətdəydi ki, anasıyla xudahafizləşib evdən çıxanda, oğlunun, çönüb özünü boş otaqlara salmasını, orda qabağına keçən qulluqçularla gizlənpaç oynamasını hiss eləyəndə, quşlarını didişdirib qarmaqarışıqlıq saldı ki, yarıqaranlıq otaqlardan eşidilən biabırçı səslər – oğlunun yalvarışları, qulluqçunun boğuq səslə: «Əl çəkin, yoxsa ananıza deyərəm!» - “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 31
deməsi, quşların cikkiltiləri, qanad şıppıltıları içində əriyib itsin və qonşular bu işdən xəbər tutmasın. Bendisyon Alvarado, qanadlı sakinlərinin halına acımadan, bədbəxt quşları elə hey çimdikləyirdi ki, səslərini kəsməsinlər, bircə heç kim oğlunun qaynar nəfəsini - qadınları soyundurmadan, özü də soyunmadan, küçük zingiltisiylə zingildəyib, acı tənhalıq yaşı yanağını islada-islada, özünü ayaqüstü rahatlayan bu kəmhövsələ, zəif kişinin səsini eşitməsin. Bütün bu vay-həşirdən hürkən toyuqlar otaqlara doluşub özlərini sərin künclərə soxdular. Hava isə sərinləmək bilmirdi ki, bilmirdi. Hava, elə bil ərinmiş şüşə idi. «Can bala, avqustun bu cəhənnəm istisində, günorta saat üçdə bu nə sevgibazlıqdı?!» Xarici dövlətlərin qoşunları ölkədən çıxıb gedənəcən prezident çox kasıb idi, ixtiyarı da öz əlində deyildi. Qoşun isə ölkəni çox tez bir zamanda, müqavilə müddəti başa çatmamış tərk etdi. Səbəbi çox sadə idi: ölkəni taun bürümüşdü. Taundan qorxuya düşmüş qoşun, zabitlər yaşayan kottecləri hissə-hissə söküb yük maşınlarına yığır, çəmənliyə sərdikləri sintetik, mavi gölməçələri xalça kimi bürmələyib döşəmələrdən qoparır, bizim çayların bulanıq suyundan istifadə eləməmək üçün, özləriylə gətirib gəldikləri su sisternlərini boşaldıb zirzəmilərə yığır, tikib ucaltdıqları hərbi qospitalların ağ binalarını, kazarmaları partladırdılar ki, heç kim onların inşaat sirrlərini öyrənə bilməsin. Bircə, isti iyun gecələri, tez-tez admiralın qorxunc ruhu görünən limanda yırğalanan qədim, zirehli gəmiyə toxunmadılar. Hərbi donanmadan onlara yadigar qalan bircə bu zirehli gəmi oldu. Qalan nə vardısa, hamısını yığışdırıb öz yel qatarlarında apardılar. İstirahət avadanlıqlarını, xırda müharibələr üçün gətirdikləri ləvazimatları da yığışdırıb özləriylə apardılar. Bütün bunları aparmazdan əvvəl öz vicdan borclarını yerinə yetirməyi də unutmadılar – ölkə rəhbərini qarşılıqlı mehriban münasibətlərinə görə medalla təltif etdilər, sonra isə: - «Vəssalam! İndi bu murdar məmləkətdə tək qal! Görərik bizsiz neyləyəcəksən!» - deyib elə çığırdılar ki, səsləri ölkəni başına götürdü. Və getdilər. «Getdilər, ana, cəhənnəm oldular axır!» Və nəhayət ki, o, pilləkənlərlə ilk dəfə, daha naxıra girən öküz kimi yox, ağa kimi qalxa-qalxa, heç kimdən qorxmadan, heç nədən çəkinmədən, ucadan əmrlər verməyə, bütün təklif və xahişlərə şəxsən özü nəzarət eləməyə başladı: «Xoruz döyüşlərinə icazə vermək olar?» - «Mən razı!» «Çərpələng necə, göyə çərpələng buraxmaq olar?» - «Olar!» O, qəsbkarların qadağan etdiyi bütün əyləncələri yenidən bərpa etdi və qadağaları ləğv etdikcə, öz hökmranlığının əzəmətini duydu, sonradan görəndə ki, onun bir sözünü iki eləyən yoxdu, hakimiyyəti doğrudan- doğruya təkbaşına, şəxsən özü idarə eləməyə - ilk növbədə milli bayrağın zolaqlarının yerini dəyişib yuxarı zolağı aşağıda, aşağı zolağı yuxarıda yerləşdirdi, dövlət gerbindəki firqə qapağını, başıaşağı çevrilmiş əjdahayla əvəz eləməyi əmr etdi. Ona görə ki, biz artıq xaltasızıq, ana! «Yaşasın taun!» Xarici qəsbkarlar ölkədən çıxıb gedənəcən keçirdikləri miskin həyat - biabırçı asılılıq və kasıbçılıq, hətta arada bir dilənçi vəziyyətinə düşməkləri Bendisyon Alvaradonun heç cür yadından çıxmır, Patrisio Araqonesin ölümüylə qurulan tamaşadan sonra da, oğlu tabutdan xortlayıb üsyanı yatırdandan sonra da, bolluq və müvəffəqiyyət dənizində üzəndə də Bendisyon Alvarado yenə ehtiyac içində yaşadıqlarından danışıb şikayətlənirdi. O günlər, əvvəl-əvvəl heç nədən xəbəri olmayan Bendisyon Alvarado, onu dinləməyə hövsələsi çatanlara, prezidentin anası ola-ola, bu cındır tikiş maşınından savayı heç nəyi olmadığından, oğlunun müflis vəziyyətindən şikayətlənirdi: «Siz onu faytonda görürsünüz, senyor, onu məşəllərlə müşayiət edirlər, amma, yazıq balamın qəbristanlıqda ovuc boyda yeri belə yoxdur. Ayağını uzadıb ölməyə özü üçün bir qarış torpaq belə almayıb, balam. Bu da işdi, senyor?.. Bu qədər əlləş-vuruş, bu da axırı...» Bir qədərdən sonra isə arvad daha oğlunun dərdlərindən söz açmırdı, çünki oğlu daha öz dərdlərini anasıyla bölüşmürdü, ona heç nə barədə danışmırdı, həmişə elədiyi kimi, arada bir vaxt tapanda yanına qaçıb dövlət işlərində qurduğu kilkəli torlardan, gizli sirlərindən söz açmırdı. Ümumiyyətlə, qəsbkarlar ölkədən çıxıb gedəndən sonra oğlu çox dəyişmişdi, hərdən Bendisyon Alvaradoya elə gəlirdi ki, oğlu ondan da qocadır, ona elə gəlirdi ki, oğlu, hansı möcüzəyləsə, vaxtı da qabaqlayırd. Axır vaxtlar anası hiss eləməyə başlamışdı ki, oğlunun nitqi də get-gedə anlaşılmaz, qocasayağı əlaqəsiz olub, o, sözlərdə büdrəyir, fikirləri, sapı qırılmış muncuq kimi pərən-pərən düşür, hərdən bir də ağzının suyu axır... Onda Bendisyon Alvaradonun ürəyi əzilirdi,
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 32
ananın oğula yox, qızın ataya yazığı gələn kimi, ürəyinin başı sökülürdü. Ürəyi ən çox da, bir dəfə oğlu, qucağı hədiyyələrlə, paketlərlə, karton bağlamalarla dolu içəri girib, bağlamaların hamısını birdən açmaq istəyəndə və Bendisyon Alvarado qayçını axtarıb tapanacan, bağlamaların ipini dişiylə didişdirib, dırnaqlarını karton qutuların künclərində sındıranda, sonra hövsələsi daralıb, hər şeyi stolun üstünə səpələyərək, təntənənin həyacanından boğulan nəfəsi təngiyə-təngiyə: «Bir bax, burda nələr var, ana! Görürsən? Bu akvariumdakı – diri su pərisidi, bu, oyuncaq mələkdi, doğurçu mələk boydadı, ora-bura uçub zəng çalacaq; bax bu, okean balıqqulağıdır, görürsən nə boydadı?.. Bunu qulağına tutsan, ordan adi balıqqulaqları kimi, okeanın səsi yox, bizim milli himni eşidəcəksən! Əla şeylərdi, düzdü, ana?.. Görürsən, dövlətli olmaq necə şeydi?!...» - deyəndə ağrımışdı. Oğlunun bu əcayib sevinci onda Bendisyonu açmamışdı və o, dinməz-söyləməz, quşları rənglədiyi fırçasının quyruğunu çeynəyə-çeynəyə, oğluna baxa-baxa qalmışdı, uzaq keçmişi, oğlunun hakimiyyətdə nəyin bahasına qalmasını xatırlamışdı… bütün o məşəqqətlərin nəticəsi indi göz qabağındaydı... «O vaxt, indiki vaxtlar kimi deyildi, senyor, hakimiyyətin möhkəmliyini budu bax, ovcunun içi kimi hiss edəsən. O vaxt hakimiyyət, balamın sözü olmasın, ovcunun içində o yan-bu yana diyirlənən şüşə kürəcik kimi bir şey idi, sabalo balığı kimi sürüşüb, Allahın nəzərindən qaçıb, bu qarmaqarışıq sarayın içində sülənə-sülənə sivişib aradan çıxmaq istəyirdi elə bil. Bütün bu qarmaqarışıqlıqda, onu Federasiya uğrunda döyüşdə qalib gələn bir sürü tamahkar - bir vaxtlar, şair-general Lautaro Munyos kimi diktatoru yıxmaqda ona kömək eləyənlər izləyir, ona, sarayın divarlarından kənara çıxmağa imkan vermirdilər. Bu xidmətlərinə görə keçmiş həmfikirləri, feodalların ölkəsindən sürüb gətirdikləri mal-qaranı və bir sıra torpaqları tələb edirlər, ölkəni də onlar bir neçə muxtar vilayətə bölüb, hərəsi birinin başında oturdu və belə ərz elədilər ki, uğrunda qanlarını tökdükləri Federasiya elə bu deməkdi. «Qanımız və canımızla, mənim generalım!» Sonra da bu vilayətlərdə otura-otura özlərindən monarx düzəltdilər, öz qanunlarını yaratdılar, ad günlərini milli bayram elan elədilər, şəxsi imzalarıyla pul əskinazları buraxdılar, qızıl və gümüşlə işlənmiş parad mundirlərində gəzməyə başlaldılar, qılıncların qınını qızıldan düzəltdirdilər, üstünə briliyantlar düzdürdülər, başlarına, tovuz quşunun lələklərindən düzəldilmiş üçkünc papaqlar taxdılar. Məlum məsələydi ki, bütün bunları onlar, vitse-kral dövrünün qədim litoqrafiyalarından baxıb götürürdülər. Onlar kəndçi idilər, senyor, yöndəmsiz, yonulmamış kəndçi, saraya da dəvətsiz-filansız gəlib soxulurdular, özlərini də heç sındırmırdılar: «Dövlət – bizik, mənim generalım, ölkə bizim hamımıza mənsubdur. - deyirdilər. - Ölkə də, uğrunda ölümə getdiyimiz bu saray da, elə deyil?» Onlar tək gəlmirdilər, özləriylə arvadlarını da – bir sürü arvad gətirib gəlirdilər. Çəkməsiz-filansız, iyli corablarda gəzən bu bir yığın qulduru, sözün əsl mənasında vəhşiləri şəxsi qarovul müşayiət eləyirdi. Xristian dilində demək olar, danışa bilmirdilər, amma aşıq-aşıq, kart və digər oyunları fırıldaqla aparmağın, istənilən silahla davranmağın ustasıydılar. Ardı-arası kəsilməyən, çağrılmayan bu yöndəmsiz qonaqlara görə prezident sarayı qaraçı köçünü xatırladırdı, senyor. Burda bir iy vardı, elə bil çaylar bütün üfunətli sularını axıdıb buralara tökmüşdü. General ştabının zabitləri sarayın bütün mebelini öz evlərinə daşıyıb aparmışdılar. Axı bu, respublikanın əmlakı idi, senyor!» Onlar hökumət imtiyazlarını dominoda - gecə-gündüz bu xarabada səliqə-səhman yaratmaqdan ötrü əldən-dildən düşə-düşə, azca da olsa, ortanın zir-zibilini təmizləməyə çalışan Bendisyon Alvaradonun deyintisini qulaqardına vura-vura bölüşdürdülər. Federalçıların liberal hərəkatının, getdikcə eybəcər bir şeyə çevrildiyini, hər şeyin dağılıb məhv olduğunu görən yeganə adam Bendisyon Alvarado idi… Federalçıların bu bayram əhvalından, yüksək dövlət vəzifələrini kartda bölüşdürmələrindən, fahişələri royalın dilləri üstə uzatmaqlarından əsəbiləşən Bendisyon Alvarado, onları süpürgəylə də qovub saray otaqlarından çıxara bilmirdi. Albastr amforlarına çölə çıxdıqlarını görəndə isə: «Yox, senyor, bu, sizin üçün unitaz da deyil, qarşok da deyil… bu, amfordur, onu dənizin dibindən tapıb çıxarırlar…» - deyəndə belə, onlar elə hırıldayır, yenə öz işlərinə davam edir, bu nadir amforları bulayıb eybəcər vəziyyətə salırdılar: «Ağzı üstə yerə yıxdığımız xozeynlərin acığına, senyora! Qoy özlərindən amfor-mamfor düzəltməsinlər!» Onları heç cür saxlamaq
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 33
olmurdu. General Adriano Tusmanı Allah saxlaya bilmədiyi kimi. Prezidentliyinin onilliyi günü, generalın içib nə hoqqalar çıxardığı çox adamın yadındadı. «Bizim heç ağlımıza belə gəlməzdi ki, o, nə hoqqa çıxara bilər!» O, yüngül parçadan qar kimi ağappaq formada, mənə söz verdiyi kimi, silahsız-filansız gəlmişdi. Onu, adi vətəndaş geyimi geymiş fransız mühafizəçiləri – xarici legiondan çırpışdırdığı əsgərlər müşayiət edirdi. Qucağı da, generalın Kayennadan, nazirlər və saray arvadları üçün gətizdirdiyi hədiyyələrlə dolu idi. Tusman özü isə bir-bir hər qadının ərinin qabağında əzilib büzülə-büzülə, hədiyyəni təqdim eləmək üçün icazə istəyə-istəyə verirdi. Bu ədanı da ona fransızlar öyrətmişdi, guya fransız saraylarında belə eləyirdilər. Qadınların hədiyyələri paylanandan sonra Adriano Tusman zalın küncündəki mizin arxasında əyləşib rəqslərə tamaşa eləyə-eləyə, başını yelləyə-yelləyə zövq almağa, bu rəqslərdən xoşlandığından və ümumiyyətlə, bu avropalıların rəqsindən çox xoşu gəldiyindən danışmağa başladı. İlk baxışda elə bil o sakit idi, dinməz-söyləməz bir tərəfdə oturub rəqsə tamaşa edirdi, amma mən gördüm ki, onun cangüdənlərindən biri altdan-altdan elə hey onun badəsini şampanla doldurur. Bir də gördüm, Tusman bu qazlı içkidən qızarıb elə kökə düşdü ki, ağ kitelinin düymələrini bir- bir açmağa sonra hıçqırmağa, arada bir gəyirməyə başladı, sonra başını lap itirdi. Bir də gördüm, rəqslər arada kəsilmişdi, yerindən durub şalvarının qabağını açdı və budu ha, hamını, hər yeri «sulamağa» başladı. Bu qoca əyyaş qadınların ipək paltarlarını, tovuz lələyindən yelpiklərini, çəkmələrini də islatdı! Məlum məsələdi ki, aləm bir-birinə dəydi, bir haray-həşir qopdu ki, gəl görəsən. Tusmanınsa heç nə vecinə deyildi, camaatın üst-başını islada-islada, özü üçün oxuyurdu: «Bu mənəm, üzü dönük sevgilim, qoy bağçanın güllərinə su səpim... Ah gözəl güllər!» Heç kim də onun yaxasından tutub qırağa çəkməyə ürək eləmirdi. «Elə mən özüm də ürək eləmirdim. Hərçənd ki, mənim gücüm o biri generallara çatardı, amma ikisi birləşsəydi, ağlım kəsmir ki, əlimdən bir iş gələrdi.» Hə, belə-belə işlər, hələ onda heç kim prezidentin qranit kimi möhkəm olduğunu, hər şeyin mahiyyətini dəqiq gördüyünü, hamının qarnının altındakını bildiyini, beşcə dəqiqədən sonra nə edə biləcəyini, səbrinin və qəddarlığının həddini, dahiyanə pusub gözləmək və vaxtı çatanda məhv eləmək qabiliyyətini, demək olar, bilmirdi. Həmin o dəhşətli gün ona, ordu komandiri Narsiso Lopesin anis arağından ölüncə içib tualetdə əcnəbi bir zabitə qəmiş olaraq, onu təcrübəli fahişə kimi, qeyri-təbii cinsi əlaqəyə məcbur etməyini, özünə gələndə isə acığından və pərtliyindən, zabiti iclas zalına sürütləyib orda nizəsiylə, kəpənəyi divara yapışdıran kimi, bahar mənzərəsi təsvir olunmuş divara oxladığını, bədbəxt zabitin düz üç gün həmin o divardan asılıb qaldığını, heç kimin də qorxudan meyidə yaxınlaşa bilmədiyini hesabat verəndə, prezidentin gözlərinə nəhayətsiz bir kədər qonmuşdu, dodaqları ağarmış, qılıncının üstünə qonan incə əli titrəmişdi. Əslinə qalanda isə, bu hadisədən ən az narahat olan, elə prezidentin özü idi, əsas məsələ bu idi ki, «təki ətrafındakılar birləşib ona qarşı çıxmasınlar». Onların qalan hərəkətlərinə isə o, bir o qədər də əhəmiyyət vermirdi. Bu hərəkətlər gec-tez hamının diqqətini cəlb edəcəkdi və gec-tez bu can bir qəlb arxadaşlar bir-birini məhv edəcəkdi. Elə də oldu. Günlərin bir günü ona xəbər çatdı ki, general Xesukristo Sançesi öz şəxsi mühafizəçiləri stulla öldürməyə məcbur olublar, çünki sən demə, necə olubsa, Sançesi pişik dişləyibmiş və onu quduzluq tutubmuş – zavallı Sançes! Bu xəbərin ardınca daha bir xəbər yayıldı ki, general Lotario Sereno çayda batıb. Deyilənə görə çayı atla keçərkən, qəfildən ata nə isə olub və yazıq at durduğu yerdə kəllə-mayallaq aşaraq, general Sereno gözünü açıb-yummağa macal tapamamış, suyun dibinə gedib – bədbəxtçiliyə bir bax! Bir az keçmişdi ki, bir təzə xəbər də yayıldı: «General Naseriqo de Lopes öz biabırçı homoseksuallığına dözə bilməyib və dinamiti bir yerinə soxaraq, özünü partladıb, mənim generalım, özü də tikə-tikə olub!» Onların hamısı beləcə, bir-birinin ardınca gedirdi, o isə kədərli üzüylə hər biri üçün: «Yazıq!» deyirdi və heç kimin ağlına belə gəlmirdi ki, bütün bu qəfil ölümlər bilavasitə onun gizli əmriylə həyata keçirilir. Hər ölən haqqında hörmətlə rəsmi xəbərlərdə belə məlumat verilirdi: «vəzifə borcunu yerinə yetirərkən həlak olub». Hər biri də xüsusi təntənə ilə milli qəhrəmanların qəbristanlığında dəfn edilirdi. «Qəhrəmansız vətən, qapısız ev kimi bir şeydir, senyor!»
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 34
Onda ki, bütün ölkə üzrə, müharibə illərinin od-alovundan onunla çiyin-çiyinə keçən generallardan cəmi altısı qaldı, o, onların hamısını – ağac spirtini barıtla qarışdırıb içən ən təhlükəli və xəbis general Xasinto Alqarabia daxil olmaqla, hamısını bir nəfər kimi öz ad gününə - prezident sarayında qurulmuş qonaqlığa dəvət elədi, senyor! «Özümüz olacağıq, – onlara dedi – bizdən, silahdaşlardan savayı heç kim olmayacaq! Keçmişlərdəki kimi, silahsız-filansız bir yerə yığışıb kef edəcəyik! Hamımız birlikdə, süd qardaşları kimi baş-başa!» Onlar da gəldilər, senyor, sövdələşdikləri kimi, silahsız – sursatsız gəlib banket zalına girdilər, amma cangüdənlərini də gətirmişdilər, onlar qonşu otaqda oturmuşdular. Qonaqlar əliboş gəlməmişdilər, ona cürbəcür gözəl hədiyyələr gətirmişdilər: «Hamımızı birləşdirən yeganəmizə!» Onun bu dəvətinə hətta general Saturno Santos da səs vermişdi – əfsanəvi Saturno Santos, heç kimə inanmayan, xainqəlbli xalis hindu oğlu – qış-yay ayağı yalın gəzən, həmişə də: «əsil kişi ayağının altında torpağı hiss eləməlidi.» - deyən Saturno. Həmin qonaqlığa o, arandakı oyuğundan çıxıb gəlmişdi. Ora da eləcə ayağı yalın, üstündə əndirəbadi heyvan şəkilləri çəkilmiş əcayib pançoda, həmişəki kimi də təmtək, mühafizəçisiz, amma silahlı gəlmişdi. Silahı da təhvil verməkdən ona görə boyun qaçırmışdı ki, dediyinə görə, bu silah onun üçün döyüş silahı yox, onun əmək alətidi. «O mənə qızılquş bağışladı, ana, namuslu döyüş münasibətilə, üzbəüz, mərd döyüşə görə əsil döyüş quşu bağışladı. Özüylə arfa da gətirib gəlmişdi, ana… çovğunları yatırdıb bol məhsul bitirən müqəddəs arfanı. O arfanı o, sidq- ürəkdən, xüsusi bir incəliklə çala-çala, yadımıza kövrək müharibə illərini, müharibənin vahiməli başlanğıcını saldı. Bu xatirələr, qoturluq gicişməsi kimi canımıza yeridi, burnumuza müharibənin iyi də gəldi. Bizi uzaq günlərə çəkib aparan döyüş atı haqqında mahnısıyla lap ürəyimizin başını sökdü və biz hamımız cuşa gəlib xorla, ürəkdən oxumağa başladıq: «...Körpüdən gözü yaşlı qayıtdım...» Onlar, içinə gavalı basılan hinduşkanı, qızardılmış qabanı bircə göz qırpımında gəvələdilər… yedilər, içidilər, oxudular. Hər biri də içikini, öz şəxsi flyaqasından içirdi. Bircə general Saturno Santosla o heç nə içmirdi və demək olar ki, yemirdilər, çünki onların hər ikisinin həyatları boyu dillərinə içki dəyməmişdi, yeməyi də, adətən aclığı öldürmək üçün yeyirdilər. Hərbi mahnılarından sonra generallar dostlarının şərəfinə gözləri yaşara-yaşara çar Davidin sübh dualarını oxudular, sonra səfir Panelin bir vaxlar prezidentə hədiyyə elədiyi «Ad günün mübarək!» mahnısınacan, bütün təbrik mahnılarını bir-bir oxudular. Qədim silahdaşlarını – qəm- kədərə batmış qanıqara qocanı az qala yalaya-yalaya, anqırışa-anqırışa oxuya-oxuya, elə hey içdilər-içdilər. Məclis başa çatanda isə, sübhə yaxın o, köhnə kazarma vərdişiylə əlində çıraq, bütün sarayı gəzdi, bir-bir otaqlara baş çəkdi, öz döyüş dostlarına bir də, son dəfə baxdı: Saturno Santosdan başqa onların altısı da içkinin təsirindən keyləşib ağırlaşaraq, bir-birini qucaqlaşıb yatmışdılar. Özləri quru döşəmənin üstünə sərilmişdilər, mühafizəçiləri də yanlarında əyləşmişdi. Bircə Saturno Santosdan savayı. Bircə onun mühafizəçisi yox idi. O birilərin mühafizəçiləri isə bir-birindən gözünü çəkmirdilər, çünki döşəmədə qardaş kim qucaqlaşıb dərin yuxuya getmiş generalların həm də bir-birindən dəhşətli dərəcədə qorxduqlarından xəbərdar idilər. Onların hər biri beləcə prezidentdən də qorxurdu, prezident isə öz növbəsində onlardan qorxurdu, çünki, belə hesab edirdi ki, iki nəfərin birliyi – artıq qiyam deməkdir. O, bir müddət yatanlara baxıb öz yataq otağına yollandı, çırağı qapısının yanındakı qırmağa keçirib kilidi üç dəfə açarladı, üç qıfılı bağlayıb üç zənciri çəkib üzü üstə döşəməyə düşdü, üzünü balışa basan kimi ovuclarına basıb uzandı və elə həmin dəqiqə saray, gecə qarovulunun yaylım atəşlərinin gurultusundan titrəməyə gəldi. Bir! İki!.. «Vəssalam… və hər şey səs-küysüz, güllə-baransız, ah- naləsiz, birdəfəlik həll olundu!» Və gurultudan sonra qalan, barıtın havadan asıla qalan səssiz dumanı oldu. Səhəri gün isə yuxudan ayılanda o, bir daha heç kimin və heç nəyin, onun möhtəşəm hakimiyyətinə zərrə qədər xələl toxundura bilməyəcəyindən əminliyini hiss edib rahatlandı. Əsgərlər ayaqlarını qanlı gölməçələrlə şappıldada-şappıldada axşamkı qonaqlığın tör- töküntüsünü təmizləyirdilər, bu dəhşətli hadisədən az qala ağlını itirmiş Bendisyon Alvarado başını tutub, əhəngləndikcə qan sızan divarlara baxırdı. Divarlar qanla tərləyirdi. Xalıları sulu paltarı sıxan tək, nə qədər burub sıxırdılarsa, qanın ardı kəsilmirdi, dəhlizlər boyu qıpqırmızı
|