“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
–
www.kitabxana.net
–
Milli Virtual Kitabxana
35
şırımlarla axır, otaqlara dolurdu… Son müharibənin igid qəhrəmanlarının qətlini ört-basdır
eləməkdən ötrü səylə yuyulub silinən, divarlardan qaşınan qan, azalmaq əvəzinə, əksinə, elə bil
get-gedə bir az da artıb çoxalırdı. Bu qanlı qətl barıdı rəsmən elan olundu ki, müharibə
veteranlarını, hansısa naməlum səbəbdən birdən-birə ağıllarını itirmiş öz mühafizəçiləri
öldürüblər. Daha sonra öldürülənlərin milli bayrağa bürünmüş cənazələri qəhrəmanlar
qəbristanlığında basdırıldı, dualarını isə yepiskopun özü oxudu. Generalların mühafizəçiləri də
bu tələdən qaçıb canlarını qurtara bilmədilər. Bircə general Saturno Santos canını qurtara bildi. O
da ona görə ki, Santos həmişə döşündə, onu güllədən zireh kimi qoruyan yeddi müqəddəs dua
gəzdirirdi, «həm də ona görə ki, senyor, o, iblis idi, istənilən an nəyə istəsən çevrilə bilərdi…»
Tısbağa da ola bilərdi, gölməçəyə də dönə bilərdi, istəsəydi, lap ildırıma çevrilərdi. Prezident
buna bir daha, Saturno Santosu, yaquar ovlayan xüsusi ov itləri tapa bilməyəndə inandı. Falçı
qarının dediyinə görə də belə çıxırdı ki, Saturno Santos sağdır:«Budur o, mənim generalım, bax,
bu xaç padşah odur.» Onu nəyin bahasına olur-olsun tapmaq lazım idi, çünki bircə o hər şeyi
korlaya bilərdi, çünki bircə o hər şeyi bilirdi. Odu ki, onu gecə-gündüz, aylarla, illərlə axtardılar
və yalnız günlərin bir günü prezident onu öz vaqonunun pəncərəsindən - müharibənin şıdırğı
vaxtı bütün şəhər əhalisi federal ordusunun ardınca getdiyi kimi, ev əşyaları və mal-qarasıyla bir,
uşaqlı-arvadlı Santosun ardınca gedən camaatın arasında gördü. Gördü necə adamlar, bu solğun
bənizli, əcayib geyimli, cırıq pançosunu çiyninə atıb yorğun-arğın yeriyən bu adamın ardınca,
yağış başlarına döyə-döyə, qocalarını, xəstələrini ipdən hörülmüş həsirlərdə daşıya-daşıya
gedirlər. Bu adam özünü övliya adlandırmışdı deyə, camaat onun ardınca gedirdi. Burda
prezident əlini alnına vurub: «Bu ki, odur, lənət şeytana! Bu ki, Santosdur!» - dedi. Bu, doğurdan
da Saturno Santos idi, özünü övliya elan eləyib etimadını qazanmış adamların hesabına - öz
sehrli arfasında çala-çala yaşayırdı. Bu, o idi – adamların arasıyla, dilənçi kökündə, cırıq
pançoda və nimdaş fetr şlayapasında, qaşqabaqlı üzüylə addımlayırdı. Bu miskin görünüşü ilə
belə o yenə qorxunc görünürdü.
Onu ələ keçirmək - elə belə asan başa gələn məsələ deyildi. Həmin o gecə qonaqlıqdan qaçanda,
onu tutmaq istəyən qarovulun ən cəsur və çevik əsgərlərinin üçünü də bircə həmləyə başsız
qoyan o olmuşdu. Odu ki, prezident qatarı, qəbristanlığı xatırladan bu hüznlü çölün düzündə,
övliyanın başına yığışmış camaatın yanında saxlamağı əmr elədi. Milli bayraq rəngində
rənglənmiş qatardan, prezidentin əlisilahlı mühafizəçiləri sıçrayanda, camaat göz qırpımında
hərə bir yana dağıldı, öz əfsanəvi arfasının böyründə oturan Saturno Santosdan savayı ortada
bircə adam belə qalmadı. Saturnonun əli qılıncının dəstəyini sıxır, bərəlmiş gözləri prezident
vaqonunun girəcəyinə zilləmişdi. General Saturno Santos, vaqonun qapısında peyda olan orden-
medalsız, hərbi səhra forması geymiş silahlı adamı – öz qan düşmənini görəndə, heyrətə gəldi.
Bu adam o qədər qoca, o qədər yad idi ki, «elə bil biz yüz il idi görüşmürdük, mənim
generalım!» Prezident Santosun gözünə yorğun və tənha, qara ciyərinin şıltaqlığından saralmış
dərisi və sulu gözləriylə xəstəhal göründüsə də, həm də onun qoca vücudundan axan qəribə
hökmranlıq dalğasını da hiss elədi. Həmin bu dalğanın havasını prezident, bu sayaq havaların
digər sahiblərinin hesabına - onları bircə-bircə məhv eləyə-eləyə yığıb toplamışdı. Odu ki,
general Saturno Santos da artıq ölməyə hazır idi, hakimiyyət və yenə hakimiyyət ehtirasıyla
yanan bu qocanı, heç nəyin və heç kimin saxlaya bilməyəcəyini anlayıb, müqavimət göstərmək
fikrindən birdəfəlik vaz keçmişdi, lakin prezident Santosa öz əlini - manterayya* balığının
bədəni kimi yumru və yastı ovuclu əlini uzadıb: «Allah köməyin olsun, vətənin şanlı oğlu!..» -
dedi. O, yaxşı bilirdi ki, qəddi əyilməyən qürurlu düşmənə qalib gəlmək üçün yeganə silah, ona
dostyana uzatdığın əldir. Və general Saturno Santos onun qarşısında dizi üstə düşüb ayağının
altındakı torpağı öpərək: «İcazə verin, əlim silah tutanacan sizə sidq-ürəklə və inamla xidmət
edim, mənim generalım!» - dedi. Bundan sonra o, Saturno Santosu öz yanına xidmətə götürdü,
onu öz şəxsi mühafizəçisi təyin edib, belə bir şərt qoydu ki, Santos heç vaxt arxcasında
dayanmamalıdı. O, stolüstü oyunlarını da Saturno ilə birgə, dördəlli oynaya-oynaya, dövlət
xəzinəsiylə qaçıb gələn diktatorları udmaqla məşğul olmağa başladı. O, bədəni heyvan iyi verən
ayağıyalın Santosu öz karetində gəzdirir, özü ilə hər yerə - diplomatik qəbullara belə aparırdı.
Santosun, bəbir iyini andıran qorxunc qoxusundan itlər də hürküb kənara çəkilir, səfirlərin
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
–
www.kitabxana.net
–
Milli Virtual Kitabxana
36
xanımlarının halı xarab olurdu. O, yuxusunu qorumağı belə Santosun ixtiyarına verib, onu öz
yataq otağının qapısı ağzında yatırdırdı. Özü isə tənhalıq dolu gecələrlə, kiminsə lap yaxınlıqda
yatdığından rahatlanır, onu hədsiz qorxudub gecələrlə əziyyət verən, yuxularına daxil olub
onunla təkbətək, üzbəüz dayanan adamlardan beləcə qorunurdu…
O, Saturno Santosu uzun-uzadı illər – o biri padaqradan əziyyət çəkdiyindən yatağa düşənə
qədər, əlindəki arfa susana qədər, Saturno Santos özünü onun ayaqlarına yıxıb: «Öldürün məni,
general! Bircə sizin buna haqqınız var!..» - deyənə qədər, bir az aralıda da olsa, öz yanında
saxladı. Sonra da babat təqaüd kəsdirib, sədaqətli xidmətinə görə döş nişanı ilə təltif edərək, onu
son mənzilinə qovuşmaqdan ötrü, anadan olduğu düzənliyə göndərdi. Və hətta Santos, olan-
qalan qürurunu tapdayıb, zəifliyini gizləməkdən utanmadan: «Görürsüz, mənim generalım, ən
qüvvətli kişilər belə, vaxt gəlir, arvad kimi heydən düşüllər, onların atabaatasının...» - deyəndə,
generalın gözü yaşardı. Bəli, oğlunun prezident kreslosuna nəyin bahasına gəlib çıxdığı
Bendisyon Alvaradonun yaxşı yadındaydı və heç kim, generalın əyər-əskikliyini, dövlət
xəzinəsini balaca uşaq şadyanalığıyla bərbad hala salmasını, xəzinənin pullarını necə gəldi,
uşaqlıq və gənclik çağı xərcələmək imkanı olmadığı üçün, necə gəldi, sağa-sola biməsrəf
səpələməsini onun qədər yaxşı bilə bilməzdi. Odu ki, adamların generalı asanlıqla aldatmaları,
qiymətlərdən başı çıxmadığından, əllərinə gələni – cürbəcür xarici cıncıq-mıncığı ona yüz qatına
sırımaqları onu əsəbiləşdirməyə bilməzdi. Axı, bütün bunların əsil qiymətini, kim də bilməsə,
Allaha şükür, o ki bilirdi... Hər halda, bütün bunlar ən azı onun, akvarelləriylə boyanıb bazara
çıxardığı quşlardan ucuz idi. Bu ütük quşların bu sayaq rənglənib ayrı bir qiyafəyə düşməsi,
əməlli-başlı əl qabiliyyəti və ustalıq tələb edirdi, ona isə, bu boyda əziyyətinə görə heç kim dörd
yüz pesodan artıq pul vermirdi. «Sənin bu oyuncaqlarına mənim sözüm yoxdur, amma hər halda
gələcəyi də fikirləşmək lazımdı. Mən səni, prezidentlikdən gedəndən sonra, şlyapanı uzadıb
dilənən görmək istəməzdim. Allah eləməsin, əlbəttə, amma bu, bu gün də olmasa, bir gün baş
verə bilər, onda neyləyəcəksən? Yenə babat müğənni, ya arxiyepiskop, ya da heç olmasa, dənizçi
olsaydın... Sən generalsan, bircə onu bilirsən ki, əmr verəsən: Bir-iki! Bununla dolanmaq olar?..»
O, oğluna, dövlət işlərinə ayrılmış xərclərdən qalan pulu, gözdəniraq, arxayın bir yeri qazdırıb
orda gizlətməyi öyrətdi və başa saldı ki, bu gizli yer haqqında heç kim heç nə bilməməlidir. Bu
pullar isə mütləq – öz ölkələrində taxtdan salınmış diktatorlara, unudulub yaddan çıxmış, nə
vatsa, bir gün onları vətənlərinə qaytarmaq üçün ardlarıyca gələcək doğma gəmilərinin fitinə
tamarzı qalmış prezidentlərə lazım olan kimi, bir gün ona da, canını götürüb qaçacağı gün lazım
olacaq: «Qayanın üstündəki o evdə yaşayanları tez-tez yadına sal və unutma ki, onlara baxdıqca,
bil ki, öz əksini görürsən.» Lakin, general ya qadının sözlərini qulaqardına vurur, ya da həmişə
dediyini deyirdi: «Heç nə olmaz, ay arvad, qorxma, xalq məni sevir!» Bendisyon Alvarado
beləcə – kasıbçılıqdan şikayətlənə-şikayətlənə, bazarda bədxərclik eləyən qulluqçuları söyə-
söyə, arada bir, xərcləri azaltmaq məqsədi ilə öz naharından kəsə-kəsə yaşayırdı, heç kim də
onun, artıq çoxdan dünyanın ən dövlətli qadınlarından biri olduğunu üzünə deməyə cəsarət
eləmirdi. Dövlət səviyyəsində gedən bütün fırıldaq əməliyyatlardan gələn gəlir Bendisyon
Alvaradonun adına köçürülürdü. O, ucsuz-bucaqsız əkin sahələrinin, saysız-hesabsız mal-qara
sürülərinin, tramvay xətlərinin, poçtun və teleqrafın, milli suların sahibi olduğundan xəbərsiz idi,
bizim ərazinin sularına düşüb çaylarımızla üzən hər gəmidən alınan gömrüyün belə, onun adına
köçürülməsini bilmirdi. Bendisyon, bütün bu işlərlə yanaşı, oğlunun da, artıq onun təsəvvür
elədiyi kimi, cürbəcür oyuncaqlardan heyrətə gələn böyük uşaq olmadığından xəbərsiz idi. O,
oğlunun hələ o lap çoxdannan, mal-qaranın kəsilməyinə belə vergi qoymasından və bu vergilərin
qəpiyinəcən, onun şəxsi büdcəsinə axmasından, vəzifələrəə rüşvətlə adam təyin eləməyindən,
kiminsə vəzifəsini artırmaq səbəbiylə aldığı külli miqdarda puldan, əlaltılarının vaxtaşırı ona
əlaltdan ötürdükləri bahalı hədiyyələrdən, lotereya oyunlarını belə onun mənafeyinə işləyən
xüsusi mexanizmlə - xırda incəliklərinəcən qurularaq, ordan ağlasığmaz məbləğdə pullar
udmasından da xəbərsiz idi.
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
–
www.kitabxana.net
–
Milli Virtual Kitabxana
37
Bu lotereya əməliyyatını o, özü üçün düzəltdiyi yalançı ölüm tamaşasından sonra - Böyük
Qalmaqal dövründə işə salmışdı, senyor. Həmin o dövr isə bu adı, çoxlarının zənn eləiyi kimi,
Müqəddəs Eraklio gecəsi yerin altıyla yeriyib, bütün ölkəni lərzəyə gətirən cəhənnəm zəlzələsinə
görə yox, o illər hər yerdə hay-həşirlə bünövrələri qoyulan müxtəlif tikintilərə görə qazanmışdı.
Bünövrələri yenicə qoyulan bu binalar «dünyaəhəmiyyətli möhtəşəm tikintilər» elan olundularsa
da, heç birinin tikintisi axıracan başa çatdırılmadı, amma hay-küyü çox olurdu, senyor. O vaxt
onun belə bir adəti vardı ki, dövlət şurasının üzvlərini sarayda yox, siesta saatlarında, anasının
tamarin budaqları arasında itib-batan malikanəsində yığırdı. Yelləncəyin ətrafına yığışıb, öz
mahud cübbələrində istidən buğlanan seyrək bığlı boşboğazları, selluloid yaxalıqlarında boğulan
zəhləsigetmiş çərənçi nazirləri orda yelləncəkdə gözüyumulu uzanıb yellənə-yellənə, üzünü
şlyapasıyla yelləyə-yelləyə dinləyirdi. Onlar hey zəvzəyir, o isə onların səsini, həyətdə
toyuqların ardınca cuman xoruzların qanadlarının şappıltıları içində əridə-əridə, qonşuluqda
nəfəs dərmədən: «Susanna, yanıma gəl, Susanna!» oxuyan qramafonun səsinə, cırcıramaların
cırzıltısına qulaq asa-asa mürgüləyir, bunu görən nazirlər hörmətlə səslərini kəsir: «Sakit, general
yuxuya getdi!..» - deyib aradan çıxmaq istəyəndə o, xorultusunu kəsmədən, gözünü açmadan:
«Davam eləyin, eşidirəm!» - deyirdi və onlar, general siesta saatının canüzən mürgüsündən
ayılıb: «Boş söhbətlərdi. İçinizdən bircə nəfər ortaya iş qoydu: o da səhiyyə naziri, mənim
yerlim. Hə, ayrı sözünüz yoxdu ki? Di dağılışın, boşboğazlıq bununla da sona yetdi». – deyərək,
iclası yekunlaşdıranacan sözlərinə davam edirdilər. Ən zəruri dövlət məsələlərini isə o, öz şəxsi
köməkçiləri ilə - nahar vaxtı, bir əlində nimçə, o biri əlində qaşıq, otağın içində var-gəl eləyə-
eləyə müzakirə edirdi. Bir çox məsələləri isə o, yolüstü, məsələn, pilləkəni çıxa-çıxa həll
eləyirdi, bəzən də heç həll eləmirdi, elə ağzının içində öz-özünə: «Nə istəyirsiniz eləyin, onsuz
da buranın yiyəsi mənəm.» - deyə-deyə ötüb gedirdi. Onu sevirdilər, ya sevmirdilər, onu ən az
maraqlandıran bu idi. Bu barədə söz düşəndə o, üzünü turşudaraq:«Boş şeydi» - deyirdi. O tez-
tez müxtəlif ictimai tədbirlərdə görünür, qırmızı lentləri hər yerdə şəxsən özü kəsir, ən təhlükəsiz
vaxtlarda belə çəkinib getmədiyi yerlərə gedir, canını təhlükəyə məruz qoya-qoya, özünü
camaata göstərirdi: «Heç nə olmaz!» - deyirdi. Qalan boş vaxtlarını isə o, öz yerlisi - səhiyyə
naziri ilə və general Rodriqo de Aqilarla saysız-hesabsız domino oyunlarına sərf eləyirdi. Təkcə
bu iki nəfər ona kiminsə həbsdən buraxılması və ya kiminsə ölüm hökmünün ləğv edilməsi
barədə ürək eləyib ağız aça bilərdi. Gözəllik ilahəsi Manuela Sançesi qəbul eləməyi barədə də
təkcə bu iki nəfər ona ağız açmağı qərara almışdı...
Manuela Sançes, sadə xalq içindən çıxmış gözəl bir qız idi. Onu, İt döyüşü məhəlləsinin üfunət
bataqlığı içində bitmiş ecazkar gülə bənzətmək olardı. Bu məhəllənin itləri bir dəqiqə dincəlmək
bilmədən, bir gün bir-biriylə yola getmədən, gecə-gündüz elə boğuşurdular ki, milli qvardiyanın
əsgərləri belə bu tərəflərə ayaq basmağa ürək eləmirdi... Qvardiyaçılar bir də ona görə bura ayaq
basmağa ürək eləmirdilər ki, buralara ayaq basanların göz qırpımında soyulmağından,
maşınlarının sökülüb hissə-hissə daşınmağından xəbərləri vardı. Bu elə bir məhəlləydi ki, içində
ətli-canlı bir eşşək azsaydı, ordan o eşşəyin əvəzinə bir çuval sümük çıxardı. İt döyüşü
məhəlləsinin yolları o qədər dolama-dolaşıq idi ki, baş çıxarmaq olmurdu və həmin bu dolama-
dolaşıqlığın içində neçə-neçə dövlətli ailənin uşaqları yoxa çıxmışdı. «Orda onları öldürüb
qızardırlar, mənim generalım, sonra da aparıb bazarda, qızardılmış kolbasa yerinə satırlar,
təsəvvür eləyirsiz?!...» Manuela Sançes isə – gözəllik ilahəsi Manuela Sançes məhz bu
məhəllədə doğulub böyümüşdü. Zibillik bənövşəsi! – «Bu qızın gözəlliyi bütün ölkəni sarsıdıb,
mənim generalım!» Bu söhbət generalı elə maraqlandırdı ki, o: «Əgər o, doğurdan elə qeyri-adi
gözəldirsə, onda mən nəinki onu qəbul edərəm, onunla bir tur vals da oynayaram. - dedi. –
Cəhənnəmə, qoy qəzetlər nə istəyirlər yazsınlar, belə şeylər qara camaatın xoşuna gəlir». Lakin
həmin axşam - Manuela Sançesi qəbul eləyəndən sonra o, general Rodriqo de Aqilara açıq
təəssüf hissi ilə dedi ki, kasıbların bu tərifli kraliçası Allahın bir tur valsına də dəyməz. Dedi ki,
bu, vur-tut İt döyüşü məhəlləsində yaşayan yüzlərlə Manuela Sançeslərdən biri – adi, ortabab bir
qızdı: «Büzməli ipək paltarıyla, saxta daşlı qızılı tacıyla, əlindəki qızılgülüylə bir yerdə!..
İtaparan olsun, dediklərini də elədim. İki şey xahiş elədi məndən: İt döyüşü məhəlləsinə su və
işıq çəkdirdim. Ona onu da dedim ki, yanıma bir də xahişlə-filanla gəlməsin. Sümsük
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
–
www.kitabxana.net
–
Milli Virtual Kitabxana
38
adamlardan zəhləm gedir. Bu cür ütüklərlə heç danışmaq düzgün deyil!» O bunu deyib, domino
partiyası başa çatmamış ayağa qalxdı, qapını çırpıb çıxdı, saat səkkizi vuranda isə fermada peyda
oldu, inəklərə yem verib, quru təzəkləri saraya daşımağı əmr etdi, sonra şam yeməyinə yollandı
və adəti üzrə əlində nimçə o yan-bu yana var-gəl eləyə-eləyə, qızardılmış ətlə lobya, düyü və
platan yarpaqlarından düzəldilmiş salatını yeyə-yeyə, sarayda hər şeyin yerli-yerində olduğunu
yoxlamağa, saray darvazalarının keşiyindən tutmuş, yataq otağının qapısında duran qarovulacan,
hamını bir-bir saymağa başladı və öyrənib biləndə ki, onların sayı lazım olan qədər – on dörd
nəfərdir, onda şəxsi qarovulun yerində olub-olmadığını da yoxladı və ondan da arxayın olanda,
görəndə ki, qarovul sarayın birinci girişində domino vurur, onda qızılgül kollarının altında yatan
cüzamlı xəstələrə, pilləkənlərdə yuxuya gedən ifliclərə də baş çəkdi və şam yeməyini açıq
pəncərələrdən birinin məhəccərinə qoyub, özünü yarıqaranlıq, üfunətli qadın yataqxanasına
saldı, üç qadının öz bicləriylə yatdığı çarpayının yanında peyda oldu, özünü bu üfunətli bədən
yığnağının arasına salıb, ona maneəçilik törədən iki başı və üç cüt ayağı qırağa çəkib arvadların
birini qamarladı. Nə generalın cənginə keçən qadın, nə də onun yanında yatan o biri qadınlar
yuxudan ayılmadılar. Arada o biri çarpayılarda yatan yuxulu qadınların səsi eşidilirdi: «Bir az
yavaş, mənim generalım, elə fısıldamayın, uşaqlar qorxar».
Bundan sonra o, saraya qayıtdı, iyirmi üç pəncərənin iyirmi üçünün də cəftələrini bir-bir yoxladı,
cücüləri qovmaq üçün dəhlizdə təzə təzəkdən ocaq qaladı.
O, bu təzəkləri, vestibüldən tutmuş otaqlaracan, bir-birindən beş metr ara qoya-qoya yandırır,
tüstünü ciyərlərinə çəkə-çəkə, uzaq, tumançaq uşaqlıq illərini xatırlayırdı... Belə də uşaqlıq illəri
olardı?.. Əgər bu illər, onun ciyərlərinə tüstü ilə bir dolub, bir dəqiqədən sonra tüstü ilə də bir
canından çıxırdısa, bu necə illər idi?!.. Sonra o, otaqların işıqlarını bir-bir söndürə-söndürə
vestibülə qayıtdı, quş qəfəslərinin üstünə örtüklər sala-sala saydı: «Qırx səkkiz ədəd olmalıdır.»
Onlar düz qırx səkkiz ədəd idi, lakin bununla da generalın ürəyi soyumadı, əlində çıraq, bütün
sarayı bir də başdan-başa dolaşdı, sarayın on dörd güzgüsündə, on dörd əksini – əlində yanar
çıraq aparan on dörd əkiz generalı gördü. Saat onu vurdu. Hər şey qaydasındadı. O,
qvardiyaçıların yatdığı yataq otağına da baş çəkdi və oranın işığını da keçirdi: «Gecəniz xeyrə
qalsın, senyorlar!» Sonra birinci mərtəbənin bütün otaqlarına – bütün qəbul otaqlarına və
tualetlərə baş çəkdi, bütün pərdələrin arxasını, stolların altını yoxladı… heç yerdə heç kim yox
idi. Onda o, cibindən bir dəstə açar çıxarıb əliylə yoxlaya-yoxlaya, hər açarın öz qapısını təyin
elədi, sonra bütün kabinetləri bir-bir açarladı, bundan sonra əsas mərtəbəyə qalxıb orda da bütün
otaqları bir-bir gözdən keçirdi və hamısını açarladı, nəhayət, öz yataq otağına çatıb, orda gizli
mücrüsündən bal bankasını çıxarıb, yuxusu şirin olsun deyə, iki qaşıq uddu və anası Bendisyon
Alvarado haqqında fikirləşməyə də vaxt tapdı.
O, Bendisyon Alvaradonu orda – öz malikanəsində, ətirli oreqano otları və melissa kollarının
qoxusu içində yatdığını təsəvvürünə gətirdi… anasının, adi boz quşu, qu quşuna çevirən, indi isə
yuxunun ağırlığından keyləşib hərəkətsiz qalan çevik əlini gördü. Anasının yuxulu əli elə cansız
idi, elə bil o, yatmamışdı, ölmüşdü… «Gecən xeyrə qalsın, ana…» - deyə pıçıldadı və elə həmin
dəqiqə də orda - öz tənha malikanəsində yatan anasının, gözlərini açmadan: «Xeyrə qarşı, oğul!»
- dediyini eşitdi. Sonra çırağı yataq otağının girəcəyindəki asılqandan asdı – çıraq bütün gecəni
yanmalıydı, onu söndürməyə heç kimin ixtiyarı çatmırdı, çünki bu çıraq ona, günlərin bir günü,
gecənin bir vaxtı, qaçhaqaç düşəndə lazım olacaqdı. Saat on biri vurdu və o yenə bütün sarayı,
bu dəfə heç bir işığı yandırmadan, qaranlıqda dolaşa-dolaşa, elə-belə, hər ehtimala qarşı gəzdi ki,
işdi, ola bilər, kimsə onun yatdığını zənn edib buralara girib?!.. O, dənizdə yırğalanan mayakdan
içəri süzülən yaşıl işığın içiylə, mahmızının parıltısı qaranlığa iz sala-sala sakitcə yeriyir,
qaranlıq dəhlizlərdə azıb ayaq üstə yuxulayan cüzamlı xəstələri, onlara dəyib-toxunmadan bağa -
qızılgül kollarından birinin altına ötürür, qayıdıb qarovulu yenidən sayır, sonra yenə öz otağına
qayıdırdı. Uzun-uzadı dəhlizlərlə, pəncərələrin önündən yeriyə-yeriyə o, hər pəncərədən, aprel
ayının Qəraib dənizinə tamaşa eləyirdi.
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
–
www.kitabxana.net
–
Milli Virtual Kitabxana
39
O, bu dənizə, beləcə, ayaq saxlamadan, düz iyirmi üç dəfə tamaşa elədi və bu qərara gəldi ki,
dəniz, hər apreldə olduğu vəziyyətindədi, üstü qızılı hov atan bataqlığa bənzəyir.
Saat on ikini vurdu və saatın son zərbəsi ilə bir o, hardansa içindən - qarnından üzüyuxarı
yeriyən qorxunu hiss elədi. Bu qorxu, bədəniylə üzüyuxarı yeriyib qulaqlarına doldu, orda elə bir
cüyültü ilə cüyüldədi ki, az qala qulaqları batdı və general vahimələnib qapısının üç kilidini, üç
qıfılını, üç zəncirini çəkib bağladı, ayaqyoluna keçib, orda özünü sıxıb əzə-əzə, əvvəl iki, sonra
dörd, daha sonra yeddi müsibətli damcını birtəhər süzüb, üzü üstə döşəməyə sərildi və elə həmin
dəqiqə də, yenə heç bir yuxu görmədən, dərin yuxuya getdi. Və çox keçmədi ki, gecənin bir
aləmi - üçə on beş dəqiqə qalmış, tər-qan içində yuxudan ayıldı... Elə bil kimsə otağa daxil
olmuşdu, indi qıfıl-kilidə toxunmadan, başı üstündə dayanıb düz onun üzünə baxırdı… bu
baxışları üzündə hiss eləyib vahimə içində dik atıldı və qapı-pəncərəsi üst-üstə kilidlənmiş otağı
boyu var-gəl eləyən Manuela Sançesi… divarları asanca yarıb keçən Manuela Sançesi, qorxulu
gecənin Manuela Sançesini, nəfəsi səhləb çiçəyi ətri qoxuyan, ipək paltarlı Manuel Sançesi
gördü... «De ki, bu, həqiqət deyil, de ki, bu, xəyaldı… – o, ağzının içində kəkələdi – De ki, bu
sən deyilsən, de ki, bu, başgicəlləndirən qoxu sənin nəfəsin deyil, səhləb çiçəyinin ətridir!»
Lakin, bu, Manuela Sançes idi… ovcunda saxladığı qızılgül rəng alıb – rəng verirdi, ilıq nəfəsi
otağı ağzına almışdı... Hər şey Manuela Sançes idi… bütün dünya Manuela Sançes idi... İnadkar
qaya, dənizin möhtəşəmliyini özünə beləcə tabe eləyir... Axırımın Manuel Sançesi, sən ki,
ovucuma döyülən tale yollarında yoxsan?!. Axı nə qəhvə çöküntüsündəki falda, nə də suyun
üzünə çıxan taleyimdə, falçılar sənin barəndə heç nə deməyib. Odu ki, məni yuxumdan eləmə…
məni, qadın ayağı dəyməyən, heç bir vaxt da dəyməyəcək otağımın havasından eləmə, söndür o
qızılgülünü!» – deyə o, əlini divarlar boyu sürütləyə-sürütləyə, işıq düyməsini axtara-axtara
yalvardısa da, hər küncdə əlinin altına, ağlını başdan çıxaran Manuela Sançes keçdi… «Lənət
sənə şeytan, əgər mən səni heç vaxt itirməmişəmsə, niyə hər yerdə əlimin altına sən keçirsən?!.
Məndən nə istəyirsən?.. İstəyirsən, sarayımı verim sənə, hər şey sənin olsun, bütün ölkəni sənə
verirəm, amma imkan ver, bu işığı yandırım… ey gecəmin əqrəbi, iliyimə yeriyən Manuela
Sançes, sənin ananın...»
O, elə bilirdi ki, işığı yandırsa, Manuela Sançesin sehrli xəyalından canını qurtaracaq, odu ki, var
gücüylə çığırdı: «Rədd eləyin bunu burdan, canımı bundan qurtarın, boğazına daş bağlayıb
dənizin dibinə salın, boğub öldürün ki, onun gülünün işığı bir də heç kimə əziyyət verməsin!» O,
beləcə, qaranlıq dəhlizlər boyu, arada bir ayağı təzəkdə sürüşə-sürüşə çığırır, hərdən də vahimə
içində öz-özünə: «Bu nə işdi? – deyirdi. – Bir azdan saat səkkiz olacaq, səhər açılacaq, bu əclaf
evdə isə hamı köpür. Durun ayağa, ay biqeyrətlər!..» - deyə o, qəfildən elə çığırdı ki, o dəqiqə
saray otaqlarının işıqları bir-bir yanmağa başladı, kazarmalarda şeypurlar çalındı və onların
səsinə, liman qalasından səs verildi… bu səsə San-Xeronimodakı şeypurlar da qoşuldu... Sübh
şeypurları bütün ölkə boyu çalındı… şəhər oyanmağa başladı… dağ kimi üst-üstə yığılan silahlar
qorxu içində paylandı, qızılgüllər, sübh şehi hələ düşməmiş, iki saat əvvəl açıldı, saray
qulluqçuları döşəmə əskilərinin tozunu ulduzlu göyün altında çırpdılar, qəfəsdə mürgüləyən
quşlara yem verildi, solmağa macal tapmayan güllər atılıb yerinə elə onlar kimi təzələri qoyuldu,
daşyonanlar dəstəsi tələm-tələsik divar hörə-hörə, hər pəncərəyə qızılı kağızdan kəsilmiş
günəşlər yapışdırdılar. Bu yalançı günəşləri pəncərələrə, adətən, günün günorta çağı vururdular,
lakin göy hələ də qaranlıq idi, təqvim hələ də istirahət gününü göstərirdi, bazar ertəsinin sübh
şəfəqi hələ aprel dənizinə toxunmamışdı. Gecə hələ bitməmişdi, lakin camaşırxana müdirləri –
qaraqışqırıqçı çinlilər artıq paltardaşıyanları yuxudan oyadıb küçələrə itələyir, çirkli
döşəküzlərini yığmağa göndərdilər, kor falçılar fal açır, məmurlar, bazar ertəsinin səhəri
açılıbmış kimi, stollarının gözlərində toyuqların qoyduğu yumurtaları tapır, küçələr, başlarını
itirib o yan-bu yana qaçan adamlarla dolur, dövlət şurası üzvlərinin fövqəladə müşavirələri
keçirilən otaqda - stolların altında saray itlərinin hər günkü boğuşması başlayırdı. Onu isə heç nə
təəccübləndirmədi, gözləri, gözlənilmədən açılan səhərin sübh şəfəqindən qamaşa-qamaşa, bir-
birinə macal vermədən onu «sübhü yaradan», «zamanın hökmdarı», «günəş şəfəqlərinin
mühafizəkarı» - deyə vəsf edən yaltaqların müşayiəti ilə iclas zalına yollandı, general ştabının
|