Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
Yüklə 7,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 75
Romaya göndərərərək, Roma Papasının nunsisini öz hüzuruna - bir fincan şokoladla peçeniye içməyə dəvət elədi. O, onu çox sadə şəkildə – diri güllərdən yığılan talvarın altındakı tor yelləncəyində köynəksiz-filansız oturan yerdə, üzünü şlyapasıyla yelləyə-yelləyə qəbul elədi; nunsi onunla üzbəüz, təklif olunan yelləncək kresloda əyləşdi. – «Bu kresloda əyləşməyi mən yalnız sizə təklif edirəm, müqəddəs ata!» - deyə o, isti şokaladla dolu fincanı əlinə götürüb xırda qurtumlarla içə-içə söhbətə başladı. Nunsi, təzəcə ütülənmiş sutanada* idi, ondan sütül lavanda iyi gəlirdi; bu yerlərə məxsus tropik sıxıntıya, bürküyə, tozanağa və rəhmətlik Bendisyonun quşlarının, ara-sıra talvarın işıqlı məsamələrindən aşağı damızdırdıqları nəcisə məhəl qoymadan, laqeyd üzüylə ona qulaq asırdı. O, şokoladı qız utancaqlığıyla içir, peçenyeni qəsdən aramla çeynəyirdi ki, şokaladın son qurtumunu udub söhbətə başlayacağı anı bir qədər uzatsın. Nunsi, uzun illər bundan əvvəl, əməköməcinin çiçəkləməyə başladığı gözəl günlərin birində başqa bir nunsinin – sadəlövh qocanın oturduğu həmin kresloda əyləşmişdi və öz həmsöhbətinin diqqətini xristian dininə cəlb edərək, Foma Akvinskinin fitri vergilərini təhlil etməklə məşğul idi. - «İndi isə mən sizi bir məsələdən agah eləməliyəm, müqəddəs ata. Sən saydağını say, gör fələk nə sayır! - deyirlər. İş elə gətirdi ki, daha mən də dindar oldum... Daha mən də dindar olmuşam». – O, gözlərini belə qırpmadan, əvvəlki kimi nə Allaha, nə İblisə, ümumiyyətlə, bu işıqlı dünyada heç nəyə inanmasa da, tək bircə şeyə inanırdı: - anası Bendisyon Alvaradonun, bütün həyatı boyu nümayiş etdirdiyi fanatikliyinə və bu nümunəvi həyat fəaliyyətinə görə müqəddəs simalar sırasına daxil edilə biləcəyinə. Anasının müqəddəsliyni sübut etmək üçün o, nə camaatın uydurduğu şişirdilmiş əfsanələrə – məsələn, guya mərhumənin meyiti aparılarkən, qütb ulduzunun, matəm izdihamının səmtinə yönələrək, onunla bir hərəkət eləməsinə, nə də, guya ayrı-ayrı yerlərdə musiqi alətlərinin özü-özlərinə çalmasına əsaslanmadı. Onun arxalandığı əsas dəlil - Bendisyon Alvaradonun can üstə olarkən bədəninin izi qaldığı ağ döşəkağı idi, həmin bu nazik, çit döşəkağı, qəribəydi ki, qadının yara-xoralı qoca vaxtının yox, gözəl cavanlıq illərinin bədən izlərini - qadının, sağlığındakı kimi, əli sinəsində, böyrü üstə uzanmış vəziyyətini olduğu şəkildə qoruyub saxlamışdı; oğlu, onun, incə güllərin ətirli qoxusunu andıran canlı tər qoxusunu duya-duya, bu möcüzənin sehrindən həyəcanlanıb cuşa gələrək, civildəşən quşların səsini dinləyə-dinləyə, döşəkağıda qalan möcüzəli izi barmağıyla sığallayır, «Bir baxın, müqəddəs ata! Möcüzədi! Quşlar da onu tanıyır!..» – deyərək, nunsiyə, qadının. döşəkağının həm üzündə, həm astarında qalan əksini göstərirdi; lakin nunsi diqqətcil və sayıq idi, odu ki, döşəkağıda ustad rəssamların əl işlərini – vulkan külündən düzəldilmiş təsvirləri, şəkillərdə süni çatlar yaratmaq ustası olan ara rəssamların sənətkarlığını asanca seçdi və bu tapıntısına ürəyində bircə gilə belə olsun tərəddüd eləmirdi; bütün bunlar, rənglərin oynaq çalarlarından bəlli olurdu; nunsi, dünyanın harmoniyasını və gözəlliyini, vaxtın getmək əvəzinə, həzin-həzin üzdüyü bir yerdə – təbiət muzeyində, Yer kürəsinin dairəvi cizgilərini ləzzətlə müşahidə etdikcə anlamışdı; odu ki, nəhayət, gözünü döşəkağıdan çəkməyi qərara alıb mülayim, həm də konkret şəkildə bildirdi ki, çitin üzərinə həkk olunmuş qadın bədəni heç də Allahın gizli niyyətinin məhsulu deyil: «Qətiyyən elə deyil, əla həzrətləri! Bu, öz peşəsində olduğu kimi, fırıldaqçılıq sənətində də əli gətirən hansısa çevik rəssamın əl işidi. Rəssam sizin sadəlövhlüyünüzdən istifadə edərək, yağlı boyaların yerinə, divar rənglənən keyfiyyətsiz rənglərlə işləyib, əla həzrətləri! Bu rəngləri adi skipidardan düzəldirlər, sonra ona təbii kauçuk, gips əlavə edirlər... bu da onun qurumuş qabığı... kətanın həmişənəmiş vəziyyəti isə, sizə deyildiyi kimi, ananızın təri yox, rənglərin tünd düşdüyü yerlərin zeytun yağından islanmasıdır. Odur ki, mən ürəkdən təəssüf edirəm, əla həzrətləri!» Sidq-ürəkdən kədərlənmiş nunsi, tor yelləncəyində otura-otura gözünü qırpmadan, bircə dəfə belə olsun, sözünü kəsmədən, ona qəribə, asiyasayağı tərkidünyalıq vəziyyətində, dinməz- söyləməz baxan, qulaq asdıqca, donub daşlaşan qocaya bundan artıq daha heç nə deyə bilmədi. O, döşəküzünün möcüzəli çevrilmələrini öz gözləriylə, öz iki gözüylə gördüyünə baxmayaraq, nunsinin bircə sözünə belə etiraz eləmədi, ağzını açmaq üçün dodaqlarını belə tərpətmədi: - «Axı, səni o döşəkağıya mən özüm bükmüşdüm, anam mənim, bax, bu əllərimlə bükümüşdüm, həmin o sübh çağı yuxudan oyananda, dünyanı alt-üçt edib sanki dənizin dibinə çökdürən ölümünün sakitliyində həmin o möcüzənin şahidi mən olmuşdum axı, lənət şeytana!..»
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 76
Bütün bunların heç birini o, nunsiyə demədi, iquana kipriklərini çalmadan, gözünü ikicə dəfə qırpdı, zəif-zəif gülümsədi, sonra içini çəkib yavaşca: «Yaxşı, atacan, qoy siz deyən kimi olsun. Amma, sizi xəbərdar edirəm ki, dediyiniz bu sözlərin məsuliyyətini ömrünüzün son gününəcən daşımalı olacaqsız. Sözbəsöz təkrar edirəm: bir daha heç vaxt, heç yerdə, qəbir evinəcən, dediklərimi unutmayın: siz, bütün ömrünüz boyu dediyiniz bu sözlərin məsuliyyətini daşımalı olacaqsız. Mən, daha sizə cavabdeh deyiləm, müqəddəs ata!» - dedi. Həmin o bəd həftə elə bil dünya nəfəsini içinə çəkib dondu, o isə bütün həftəni dilinə çörək vurmadan, tor yelləncəkdə uzanıb yellənə-yellənə, çiynində oturmağa adət edən quşları yelpiklə qova-qova, arada bir talvarın məsamələrindən düşən gün şüalarını da quş bilib onları da yelpiklə hürküdə-hürküdə keçirdi. O həftə ərzində nə bir adam qəbul edildi, nə bir əmr verildi; ictimai asayişi qoruyan idarələrin fəaliyyətsizliyi üzündən isə bir dəstə fanatiklər ordusu Apostolik nunsiaturaya basqın etdi, nunsiaturanın muzeylərindəki tarixi sərvətlər darmadağın edildi, siestanın bu saatlarında adəti üzrə içəri həyətin hovuzunda dincələn nunsiyə hücum edildi, onu yaxalayıb, lümlüt soyundurdular, küçəyə çıxarıb orda, camaatın gözü qarşısında başına min bir oyun açdılar. – «Təsəvvürünüzə gətirirsiz, mənim generalım?» O, bu xəbərlərə, yenə öz tor yelləncəyində oturduğu yerdə, yerindən tərpənmədən, qaşının ucunu belə tərpətmədən, qulaq asdı, nunsinin, eşşəyə mindirilib, küçələr boyu gəzdirilə-gəzdirilə pəncərələrdən başına çirkab suları tökülə- tökülə, camaatın dörd bir yandan ona: «Ey, Vatikan xanımı, bəlkə bir uşaq doğasan, ay yekəqarın!» - deyib çığırması xəbərini də beləcə, sakit üzlə qarşıladı və nəhayət, xəbər gələndə ki, nunsiyi yarımcan vəziyyətdə sürütləyib bazarın zibil yığnağına atıblar və indi o, orda min bir üfunətli zir-zibilin içində ölümcül vəziyyətdə qalıb, o, nəhayət tor yelləncəyindən qalxıb çiyninə qonan quşları milçək kimi üstündən qova-qova iclas zalına yollandı. O, ora, qolundakı qara, matəm lentini açmadan, üzündəki hüzür örtüyünü sanki əlləriylə soyub daxil oldu. Yuxusuzluqdan altı tuluqlanmış gözləriylə dörd bir yanına baxıb, nunsi üçün xüsusi sal qayırılmasını və onun, üçgünlük ərzaq ehtiyatıyla həmin sala mindirilərək, Avrop sarıdan gələn gəmilərin yolu üstündə açıq dənizin ortasına buraxılmasını əmr etdi ki, vətənin qüdrətinə toxunan yadelli gəlmələrin axırının nə ilə qurtardığını hamı öz gözləriylə görsün. «Qoy Papa birdəfəlik sırğa eləyib assın qulağından ki, o, öz Romasında, qızıl taxtında Papadı, daha burda yox, lənət şeytana!» Bu kəskin tədbirin əməlli-başlı nəticəsi oldu və o biri ilin axırına yaxın Bendisyon Alvaradonun müqəddəs simalar sırasına düşməsi – kanonizasiyası məsələsinə yenidən baxıldı. Ölməz bədənin ziyarətinə icazə verildi və tabut, kafedral kilsənin baş kürsüsündə qoyuldu, xor həmd-səna oxudu, Vatikana elan edilmiş müharibə vəziyyətinə son qoyuldu, Armas meydanına toplaşan camaat Allaha şükür edir, əldə edilmiş sülh münasibətiylə şüarlar səsləndirirdilər; təcili surətdə ritual konqreqasiya auditoru Müqəddəslər Müqəddəsindən, prokurordan və Bendisyon Alvaradonun müqəddəsliyinə şübhə qalmasın deyə, onun həyatını bütün incəliyinəcən öyrənmək üçün gələn eritreyalıların* postulatoru, monsenyor Demetrio Aldousdan müsahibələr alındı. «Siz burda istədiyniz qədər qala bilərsiz,» - deyə prezident eritreyalının əlini əlinin içində saxlaya-saxlaya, qəhvəyi dərili bu afrikalının qəlbinə yol axtara- axtara danışırdı; işin yaxşı tərəfi o idi ki, həmin bu eritreyalı, həyatı çox sevirdi, iquana yumurtası yeyir, xoruz döyüşü üçün, mulat qadınlarının ehtiraslı rəqsləri üçün, bir sözlə, hamımızın həzz aldığımız şeylər üçün, mənim generalım, o da sino gedirdi. Odu ki, bu ilahiyyatçının üzünə bağlı qalan qapı olmadı, üstəlik, belə bir sərəncam da verildi ki, ona heç kim mane olmasın, qoy o, öz gözləriylə görsün ki, bu sonsuz qəm dəryasına qərq olan vilayətdə insan gözündən kənarda qala biləcək bir şey yoxdu, Bendisyon Alvaradonun, yuxarı qüvvələr tərəfindən bəxş edilmiş müqəddəsliyini şübhə altında saxlaya biləcək bir şey yoxdur. – «Bütün ölkə sizin ixtiyarınızdadır, müqəddəs ata – buyurun, baxın!» Əsgərlər qarşısında, öz cavan, təmiz dərilərini nümayiş etdirməyə gələn cüzamlılıarla dolu Apostolik nunsiaturada səliqə-səhman işləri aparırdılar; müqəddəs Vitta rəqsindən şəfa tapanlar, bu möcüzəyə inanmayanlara, iynələri göz qırpımında saplamaqlarını nümayiş etdirirdilər; ruletka oyunundan dövlətlənənlər öz uduşlarının səbəbini, yuxularına girib onlara uduş nömrələrini qabaqcadan söyləyən Bendisyon Alvaradonun köməyi ilə izah edirdilər; nunsiaturanın həyətinə, xəbərsiz itənlərini axtaranlar, suda boğulanların meyitlərini tapanlar, əvvəllər acından günorta “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 77
duran, indi var-dövləti başından aşanlar gəlirdi və bu adam axını ardı-arası kəsilmədən, bir vaxtlar kannibalları qoşalülə tüfənglə məhv edən Uolter Reylicin qədim tısbağa çanaqlarıyla bəzədilmiş kabinetindən keçib gedir, həmin bu kabinetdə oturan yorulmaz eritreyalı, heç kimdən heç nə soruşmadan, heç bir mükaliməyə girişmədən, laqeyd üzüylə hamıya qulaq asır, tər içində üzə-üzə, yüzlərlə adam bədəninin iyinə, kabinetin havasızlığına məhəl qoymadan, ucsuz siqaretlərdən birini o birinə calaya-calaya, Bendisyon Alvaradonun müqəddəsliyinin şahidlərinin dediklərini diqqətlə vərəqə köçürür, sonra onların hər birini ya adını yazmağa, ya hansısa işarəylə, yaxud, barmağının iziylə imza atmağa məcbur edirdi. – «Eynilə sizin kimi, mənim generalım!» Hərə öz imzasını bacardığı kimi atıb həmin dəqiqə otaqdan çıxır, içəri, bayaqkından heç nəyi ilə fərqlənməyən başqa birisi daxil olur və budu ha, başlanırdı: «Məni vərəm tutmuşdu, müqəddəs ata.» – «Məni vərəm tutmuşdu…» – o biri sözünün dalını gətirənəcən eritreyalı yazırdı – «İndi isə qulaq asın, görün, mən necə oxuyuram!» Bir başqası daxil olur: «Mən kişilikdən düşmüşdüm, müqəddəs ata. – deyirdi. – İndi isə budur, baxın. İndi səhər-axşam elə bu kökdə də gəzirəm». – «Mən kişilikdən düşmüşdüm.» – eritreyalı silinməyən mürəkkəblə yazırdı ki, bu yazıları insanlıq tarixinin sonunacan heç kim poza bilməsin. «Mənim qarnımda diri heyvan böyüyürdü, müqəddəs ata.» – «Mənim qarnımda diri heyvan böyüyürdü.» – o biri tünd qəhvədən içib gözünün acısını ovuda-ovuda, növbəti siqarın odlu kötüyünün tüstüsünü ciyərlərinə çəkə-çəkə, yenilməz, tərli sinəsini qabağa verib yazırdı. – «Bu kahin əsl kişidi, mənim generalım!» – «Bəli, senyor, o, əsl kişi idi. Belə kişilər indi çətin ələ düşər». Auditor, bircə dəqiqə başını yuxarı qaldırmadan, axşamacan fasiləsiz-filansız çalışır, gecə düşəndə belə istirahət eləmir, çimib, yamağı-yamağa calanan kətan cübbəsində, acından üzülən vücuduyla liman hamballarına qoşularaq, uzun taxta stolun arxasında oturub it yalına bənzər şorbadan içir, qızardılmış balığın pulunu əliylə təmizləyir, qaranlığa işıq saçan tıxlarını dişiylə qoparır, şorbanı hindular kimi qaşıqsız-filansız, eləcə kasadan başına çəkirdi. «Siz bir onu görəydiniz, mənim generalım, o qarmaqarışığın, o boyda millətin içində, marimonda* və yaşıl qvineo yükünü, dənizi olmayan Santyaqo-de-los Kabalyerosun, Kurasao və Quantanamonun** güzgülü otelləri üçün, dünyanın ən gözəl və ən qəmli adaları üçün sütül fahişələr daşıyan, həmin o kirli yelkənçi- dənizçilərin arasında…» «Bir yadınıza salın, gəmilər ləngər vurub dənizə çıxanda biz nə günlərə düşürdük. Matilda Arenelsin evindəki tutuquşunun tale söyləməyi necə, yadınızdadı?.. Şorba dolu kasalarının içindən sürünüb çıxan dəniz xərçənglərini xatırlayın. Siz, müqəddəs ata, özünüz də dediniz ki, elə bil biz elə buralarda – İt Döyüşü kvartalının göbəyində anadan olmuşuq!» Müqəddəs ata çimərlikdə futbol oynayır, akkardeonda, yerli virtuozlardan heç də pis çalmır, həvəskar müğənnilərdən geri qalmır, bizim söyüş söyənlərin qabağına beş qoyaraq, qəliz dənizçi söyüşləriylə latınca söyür, əxlaqsız bazar adamlarının komalarında dənizçilərlə içib keflənirdi; deyilənə görə, hətta bir dəfə kimisə kafirliyinə görə təpiyinin altına salmışdı. «Onlar bir-birini o ki, var yumruqladılar! İndi nə əmr edirsiz, nə edək, mənim generalım?» Əmr gəldi ki, dalaşanları ayırmayaq, əksinə, onların döyüş dairəsini bir az da genişləndirək ki, rahatca vuruşsunlar. Və bilirsiz nə oldu?! «Kahin qalib gəldi, mənim generalım!» «Kahin? Mən elə də bilirdim. O, əsl kişidi!» O, hamının zənn elədiyi kimi elə-belə, adi adam deyildi, Apostolik nunsiaturada keçirdiyi bütün keşməkeşli illər öyrənə bilmədiklərini o, həmin o qızğın gecələr öyrənmişdi. Həmin gecələrin birində isə yağışlı bir axşam o, prezidentin sayıq təhlükəsizlik xidmətini aldatdığını zənn edərək, gizlicə gedib çıxdığı kəndin kənarındakı qəramətli malikanədə bildiklərindən daha çox şey başa düşmüşdü. Həmin o gecə o, tavandan şırhaşırla süzülüb tökülən yağışın altında islana-islana, qorxudan əsə-əsə bütün malikanəni ələk-vələk eləmiş, künc- bucaqları gözdən keçirmişdi və bədəni ən çox, Bendisyon Alvaradonun, öz qulluqçuları üçün ayırdığı, dörd bir yanı zəhərli çiçəklər basmış yataq otağında əsim-əsim əsmişdi. – «Axı o, çox xeyirxah qadın idi, çox təvazökar idi! Qulluqçularının yatağına çit döşəkağılar sərirdi, özü isə sınıq-sökük əsgər çarpayısında, qupquru həsirin üstündə yatırdı; o, onlara öz gəzinti paltarlarını – ölkənin bir nömrəli xanımının paltarlarını geyməyə icazə verirdi; qulluqçular vannada yuyunanda, onun ətirli duzlarından istifadə edir, arvadın başı işə qarışanda - quşlarının lələklərini rəngləyəndə, odunlu sobanın üstə öz tərəvəz şorabalarını bişirəndə, qonşularına lazım olacaq şəfqətli otlar əkəndə, çılpaq bədənləriylə, bürünc şir ayaqları üstə dayanan nəhəng vannanın “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 78
rəngli köpüyün içində uzana-uzana əsgərlərlə mazaqlaşırdılar. Qulluqçular daim gecələr onu yuxudan oyadırdılar. «Mədəmi sancılar doğrayır, senyora!» O da ayağa qalxıb, xəstəyə, çeynəmək üçün kress* toxumları verirdi; «Oğlumun gözləri çəpləşir!» - və o, anaya epasot bişməsi verirdi: «Mən ölürəm, senyora!» - deyə onu yuxudan oyadırdılarsa da, ölən olmurdu, çünki bütün qonşuların canı onun əlində idi. O, elə sağlığından müqəddəs idi, ata, özünü bütün çirkabdan öz bakirəliyi ilə qoruyurdu, bu yad təmtərağın içində, həmin bu günah dolu malikanədə öz bakirə dünyasına qapılıb yaşayırdı; onu ordan prezident sarayına – damından, vedrədən axırmış kimi yağış tökən, yağış damlaları royalın dillərini, dəbdəbəli qonaq otağının, Bendisyon Alvaradonun: «Bu stolun arxasında oturmaq – mehrabı təhqir eləməkdi.» - deyərək, heç vaxt arxasında oturmadığı ağappaq stolunu təbil kimi çalan xarabaya zorla gətirib gəldik. Siz bir fikir verin, müqəddəsliyin fövqünə bir baxın, ata!» Lakin Bendisyon Alvaradonun qonşularının bu cənfəşanlığı, auditorun iblisanə fəhmini çaşdıra bilmədi və o qayanın üstündəki malikanənin sahibəsinin bütün bu hərəkətlərinin səbəbinin, onun, xeyirxahlığından çox, yad mühitin qorxusu, kasıbçılıq vərdiş olduğunu, sadəcə, bütün o qaralmış palıddan yonulmuş neptunların, yerli iblis qalıqlarının, bir vaxt rəqs gecələri təşkil edilən boş zallarla süzən hərbi mundirli mələklərin, bir sözlə, hər şeyin Bendisyon Alvarado üçün anlaşılmaz və maraqsız olduğunu anladı. Beləliklə, auditor buralarda, Abissiniyanın bürkülü səhralarından arxasınca sürünüb gələn həqiqəti – üçüzlü vahid Allahın izini belə tapa bilmədi. - «Axı, o, həqiqəti, olmayan yerdə axtarırdı, mənim generalım, odu ki, heç nə tapa bilmədi, belə- belə işlər!» Lakin monsenyor Demetrio Aldous bir şəhərdə öyrəndikləri ilə kifayətlənmədi, ata minib ölkənin buzlu ucqarlarını gəzə-gəzə, Bendisyon Alvaradonun müqəddəsliyinin dəlillərini həmin bu dövlət haləsinin əlinin çatmadığı yerlərdə axtarmağa başladı. Auditor, uzunətəkli pançosunda, yeddi arşınlıq uzunboğazlarında iblis ruhu kimi birdən-birə dumanın içindən peyda olaraq, əvvəl hamını qorxuya salır, sonra özü də, heç vaxt bu cür qara dərili adam görməyən camaatın marağına təəccüblənirdi. O, hamıya, ona əlləri ilə toxunmağı təklif edirdi ki, adamlar, ondan kömür iyi gəlmədiyini anlasınlar; o, qaranlıqda camaata dişlərinin parıltısını nümayiş etdirir, kişilərə qoşulub əyyaşlıq edir, pendiri qara camaat kimi, əliylə qoparıb yeyir, hamının içdiyi totuma cecəsindən içirdi. Hiyləgər eritreyalı beləcə, ucqar kəndlərin gözdən-könüldən uzaq yeməkxanalarında yeyib içə- içə, camaata qaynayıb qarışa-qarışa, bir vaxt bu tərəflərdə, dörd bir yanından, boz quş balaları, qızılı tükanalarla, quaçarakalarla dolu qəfəslər asıldığından güclə yeriyən quşsatan qadını tanıyan adamların inamını qazanmaq istəyirdi; həmin bu quaçarakalar, qu quşu cildinə salınan bu adi boz quşlar, matəm havalı ölgün bazarlarda avam kəndlilərə sırınmaq üçün rənglənirdi. «O, adətən bax orda otururdu, ata, ocağın lap yanında oturub gözləyirdi ki, bəlkə kimsə onunla yeməkxananın arxa otağında, çaxır çəlləklərinin üstündəki həsirdə yatmaq istəyər. O, qarnını doyuzdurmaq üçün, kiminlə desən yatmağa hazır idi, ata. Bircə nahara, vəssalam. Ona bircə o lazım idi, çünki başını heç cür dolandıra bilmirdi; avam kəndlilərə sırıdığı quşların rəngi də, bircə dəfə yağış yağan kimi yuyulub gedirdi, tovuzquşuların quyruqları elə yoldaca qopub düşürdü. Əslinə qalsa, bu işlərlə də elə avamlığından məşğul olurdu; bir sözlə, o, quşların hesabına yaşayırdı, bu düzəngahın hesabına yaşayırdı, necə istəyirsiz, elə də başa düşün, o ki qaldı adına, indi kimin yadındadı o vaxt onun adı nə idi, hər halda Bendisyon Alvarado deyildi, bu, bizim adlardan deyil, bu, dənizətrafı yerlərin adıdı, müqəddəs ata!» Sən buna bax bir!.. Bu yerinəcən hər şeyi bitdi-bitdi öyrənib bu qara iblis-prokuror, bunu da, o biriləri də, elə hey qurdalaya-qurdalaya axtarır, eritreyalının yolunda min bir maneələr yaradan prezident təhlükəsizlik xidmətinin gizli agentlərinin bütün səylərinə, onun üçün ustalıqla qurduqları saxta torlara baxmayaraq, yeni-yeni həqiqətləri ortaya çıxarırdı. – «Necə bilirsiz, mənim generalım, onu, bu uçurumun başında ovlamağın vaxtı çatıbmı? Atının büdrəmək vaxtı necə, çatıbmı?» Lakin yenə eritreyalının şəxsi təhlükəsizliyi təmin edilməklə, güdülməsinəi davam etdirmək əmri alındı, öz missiyasını yerinə yetirmək üçün ona tam azad şərait yaradılması xüsusi bir ciddiliklə tapşırıldı: «Mən bunu inadla tədəb edirəm, bu, mənim ali isəyimdir, yerinə “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 79
yetirin!» Bu cür qərar verməklə o anlayırdı ki, riskə gedir, anası haqqında yaranmış əfsanəvi mifi – Bendisyon Alvarado mifini təhlükə altına salır, eritreyalının səyi ilə uzaq keçmişin damğalı xatirələrini – bir vaxtlar həyat eşqi ilə, lakin cır-cındır içində, ayaqyalın yaşayan, öz bədənin hesabına dolanan, xoruz quyruğunu rəngləyib tutuquşuların dalına calaya-calaya quakamaya* quşu əvəzinə satan, tükü tökülmüş xəstə toyuqları, hinduşkanın yelpincvari quyruqlarıyla bəzəyib camaata, cənnət quşu adıyla sırıyan, bu yaraşıqlı və avam qadını biabır olmaq təhlükəsində qoyur. Məlum məsələydi ki, heç kim bu qadına inanmırdı; dumanlı istirahət günləri bazarda tək-tənha dolaşan, bir quşa yüzcə peso verənə, qalan quşları az qala, havayı bağışlamağa hazır olan bu tənha quş alverçisinin avam bicliyinə kim uyardı axı?!.. Yaylaq yerlərində də bu sərsəm dilənçi qadını demək olar ki, hamı yaxşı tanıyırdı, lakin onun şəxsiyyətini heç cür dəqiq müəyyənləşdirmək mümkün olmurdu, çünki xaç suyuna salındığı monastrlarda onun doğum günü barədə heç bir sənəd tapılmamış, kilsə şəhadətnaməsi belə ortaya çıxmamışdı; bunun əvəzinə, oğlunun birdən-birə nə az, nə çox, üç şəhadətnaməsi tapılmışdı: doğum gününü təsdiq edən üç fakt birdən; belə çıxırdı ki, onun oğlunun üç müxtəlif adı vardı, əsası üç dəfə müxtəlif şəraitlərdə qoyulmuşdu, üç dəfə üç tarixdə vaxtından əvvəl doğulmuşdu. Bütün bunlar, bizim ölkənin tarixçilərinin – bizim tarixi yaradanların, onun yaranma tarixinin ört-basdır edilməsi üçün həqiqəti yalanla qarışdıranların əməlləri idi; lakin bütün bunlara baxmayaraq, eritreyalı demək olar, məsələnin kökünü axtarıb tapmışdı, bütün o yalan dumanlarını yarıb, axır ki, aydınlığa çıxmışdı; «Bu sirri aşkar eləmək bir o qədər də çətin olmadı, mənim generalım; boz Kordelyer dərələrində, düzlərində əks-səda verən atəş səsi eşidiləndə və buzlaqların önündən, əbədi qarlar içində uyuyan yüksəkliklərdən, axar çayların nəhəng sularının kükrədiyi yerlərdən, botanik ekspedisiyanın alim-həkimlərinin, hinduların belində otura-otura, öz sirrli otlarını topladıqları ucuiti qayaların önündən, vəhşi maqnoliya güllərinin bitdiyi, bol yemək və isti geyim verən uzuntüklü cins qoyunların otladığı dağ mənzərələrindən, ucsuz-bucaqsız qəhvə sahələrindən, kimsəsiz eyvanları kağız güllərlə bəzədilmiş əyalətlərdən, bürkülü səhrayla dağ çaylarının gurultusu arasındakı sərhəddə yaşayan xəstələr yığnağından, dənlərindən şokolad düzəldilən, qırmızı giləmeyvəsi və gülləri olan qalın yarpaqlı kakao ağacıyla xaincəsinə kürəyindən vurulub öldürülən qocanın ölü bədəninin iyini axşam küləkləri gətirən yerlərdən, günəşin tərpənmədiyi, yandırıcı tozun, qarpız-yemişin, iki yüz millik ərazinin yeganə orkestrinin, yeganə məktəbin yerləşdiyi Atlantiko departamentinin, arıq, qəmli inək sürüsünün yanından uçurumun sonsuzluğuna yuvarlanan atın ətürpədən kişnərtisi eşidiləndə, yazıq heyvan, sulu qvanabano kimi dığırlanıb düz uçurumun dibinə – qvineo kollarının arasında yerə dəyib şappıldayaraq, qırqovulları hürkütdü, sonra dərindən bir ah çəkdi. - «Onu vurdular, mənim generalım, pələng ovu tüfəngindən atdılar, Anima-Sola* dərəsində!» «Mənim mühafizə təcrübəmə, qəti məzmunlu teleqramlarıma məhəl qoymadan, köpək uşağı?.. Lənət şeytana, indi görərlər mən kiməm!» - deyə o, hirsindən sarala-sarala hədələyirdi; əslinə qalsa, o, hansısa agentlərin, onun sözündən çıxmasından çox, nə isə vacib, əhəmiyyətli bir şeyin ondan gizlədilməsi ilə əlaqədar əsəbiləşmişdi; Onun şimşək saçan bu qəzəbini tez bir zamanda sakitləşdirməyə ürək eləyənlər tapıldı. O, hadisə barədə məlumat verənlərin nəfəsinə belə diqqətlə qulaq asır, yaxşı bilirdi ki, yalnız əsl həqiqəti bilənlər yalan danışmağa cəsarət edərlər. O, kimin satqın olub-olmadığını dəqiqləşdirmək üçün ilk növbədə zabitlərin qarınlarının altındakıları anlamağa çalışırdı. - «Sən o adam deyilsən ki, heç nə olduğun halda, səni həmin o heç nədən yapıb düzəltmişəm? Sən o adam deyilsən ki, gecələri qupquru döşəmədə ağnayırdın, indi mənim hesabıma qızıl cıqqalı çarpayıda yatırsan? Sizi hansı ana doğub?» O, kiminsə, onun şəxsən imzaladığı, üzüyünün möhürüylə qətranladığı teleqramını qulaqardına vurduğunu yaxşı başa düşürdü; bu səbəbdən də təhlükəsizlik tədbirləri ilə şəxsən özü məşğul olmaq qərarına gəldi və belə bir əmr verdi: «Əmr edirəm: qırx səkkiz saat ərzində Demetrio Aldous tapılıb diri vəziyyətdə yanıma gətirilsin, ölüsü tapılsa belə, mənim yanıma diri vəziyyətdə gətirilməlidir və işdi, əgər o, ümumiyyətlə, tapılmasa, onun, mənim hüzürüma gətirilməsi mütləqdir». Əmr o qədər aydın və qorxulu idi ki, elan olunmuş vaxt başa çatmamış, bir-birinin ardınca xəbərlər gəldi: «Onu dərənin dibindən tapdılar, mənim generalım! Onun bütün yaraları, hansı |