Yer osti suvlarining balansi va zaxirasi gidrogeologik izlanish usullari suv resurslaridan okilona foydalanish va ularni muxofaza qilish

Yer osti suvlari zaxirasi. 
Yer osti suvlaridan xalk xujaligida foydalanishda, 
konlarda va kurilish ob`yektlarining gidrogeologik sharoitini aniklashda ularning 
zaxirasini baxolash lozim. Suvli katlamlardagi gravitatsion suv xajmi yerosti 
suvlarining zaxirasi deyiladi. Yer osti suvlarining zaxirasini aniklash shaxar va 
kishloklarni suv bilan ta`minlashda katta axamiyatga ega. Shuning uchun xam 
ularning zaxirasini aniklab, xisoblab sungra suv chikaruvchi inshootning turi, 
joylashtirish variantlari va ishlatish rejimi xal kilinadi. Yer osti suvlarining zaxirasi 
uch xil: tabiiy (Qt ), ekspluatatsion (Qe ) va sun`iy (Qc ) kurinishida baxolanadi. 
Tabiiy va ekspluatatsion zaxiralar mikdori: 1) suvli katlamlardagi gravitatsion suv 
xajmiga (statik zaxira - Qcm); 2) suvli gorizontning filtratsiya xususiyatiga; 3) suvli 
katlamning tuyinish (dinamik zaxira - QD ) sharoiti va joylashish chegarasiga; 4) 
suvning bakteriologik va ximiyaviy tarkibiga xamda balneologik xususiyatiga 
boglikdir. 
Yer osti suvlarining tabiiy zaxirasi - suvli katlamning govakliklari va yoriklarida 
tinch xolatda turuvchi yoki tabiiy sharoitda xarakatlanuvchi suv xajmiga teng. U statik 
va dinamik zaxiralarga bulinadi.
Statik zaxira suvli katlamdagi gravitatsion suv xajmiga teng bulib, kuyidagicha 
aniklanadi: 

---

Qcm.q ((( 
bu yerda: ( - suvli katlamning suv chikarishi; V - suvli
katlamning xajmi. 
Dinamik zaxiralar ma`lum bir muddatda suvli katlamning kundalang kesim 
yuzidan okib utgan suv mikdoriga teng. Dinamik zaxira turli xisoblash usullari 
yordamida aniklanadi. Masalan: 
1. Infiltratsiyalangan atmosfera yoginlari mikdorini xisobga olgan xolda: 
QD q 10(((((( 
2. Yer osti suvi okimining moduli buyicha 
QD 
q 

m 
(( 
Tenglamadagi ( - infiltratsiya koeffitsiyenti (atmosfera yoginlarining shimilgan 
kismi, %); N - atmosfera yoginlarining yillik mikdori, mm; F - yer osti suvlarining 
tuyinish soxasi, km2 ; 

m
- yer osti suvi okimining moduli (lG`s km2). 
Yer osti suvlarining tabiiy zaxirasi kuyidagiga teng: 
Qt q Qcm Q QD
Yer osti suvlarining ekspluatatsion zaxiralari kuyidagicha ifodalanishi mumkin: 
Q q K1·Qt Q K2 ( Qs
bu yerda K1 va K2 - suv yiguvchi inshootlarni ishlatishda suv zaxiralaridan 
foydalanish darajasini xarakterlaydigan koeffitsiyentlar.