Yillarga mO’ljallangan O’zbekiston Respublikasining bank tizimini isloҳ qilish strategiyasi tO’grisida

O’zbekiston Res’ublikasi Markaziy Bankning balans

jadvali

Aktiv	‘assiv
Kassadagi mavjud ‘ul	‘ul emissiyasi
Oltin va boshqa qimmatbaҳo metallar	Tijorat banklarining ‘ul mablaglari
Banklarning korres’ondent ҳisoblari	Xalqaro moliya institutlarining ‘ul mablaglari
Davlatga qarashli va boshqa qimmatli qogozlar	Ҳukumat mablaglari
Ҳukumatga berilgan ssudalar	Boshqa ‘assivlar
Tijorat banklariga berilgan ssudalar	Ustav sarmoyasi
Nobank institutlariga berilgan ssudalar	Sarmoya qoldiqlari
Boshqa aktivlar	Zaҳiralar va fondlar
	Taqsimlanmagan foyda (daromad)
Jami:	Jami:

"Tijorat Banklari".

Tijorat banki balansining jadvali.

Aktiv	‘assiv
Kassadagi mavjud ‘ul	Talab qilib olinadigan
Boshqa banklardagi "nostro" ҳisoblari	Jamgarma omonatlari
Davlat qimmatbaҳo qogozlari	Muddatli de’ozitlar
Kreditlar	Banklararo kreditlar
Sarmoyalar	Boshqa ‘assivlar
Asosiy ‘ul mablaglari	ҳissadorlik ka’itali
Boshqa aktivlar	Ka’ital qoldigi
	Zaxiralar
	Taqsimlanmagan foyda
Jami:	Jami:

Tijorat bankining resurslari va ularning tarkibi

Tijorat banklari, boshqa xO’jalik subhektlari kabi O’zining xO’jalik va tijorat faoliyatini tahminlash uchun mahlum miqdorda ‘ul mablaglariga, yahni resurslariga ega bO’lishlari lozim. Iqtisodiyot rivojlanishining zamonaviy talablarida bank resurslarini tashkil etish muammosi bank faoliyatini bir maromda olibborish uchun birinchi darajali ҳisoblanadi. Buni shunday izoҳlash mumkin, yahni iqtisodiyotning bozor modeliga O’tishi bilan bank ishida davlat mono’oliyasi tugatiladi, ikki bosqichli bank tizimini shakllanishida bank resurslari xarakteri ijobiy tomonga O’zgaradi. Undan tashqari, uning aktiv o’eratsiyalari obhekti orqali aniqlanadigan bank faoliyatining kO’lami, ular joylashtiradigan resurslar ҳajmi, miqdori, jalb qilingan mablaglar summasiga bogliq bO’ladi. Bunday ҳolat resurslarni

jalb qilish bO’yicha banklar O’rtasida raqobatni keltirib chiqaradi.
Bankning asosiy vazifalaridan biri bO’sh ‘ul mablaglarini mumkin qadar kO’’roq jalb qilish va ularni boshqa foyda keltiruvchi o’timal aktivlarga joylashtirishdan iborat.
Bank resurslari banklar tomonidan amalga oshiriladigan ‘assiv o’eratsiyalari orqali tashkil to’adi va bank balansining ‘assiv qismida yuritiladi. Bank resurslarini ikki katta guruҳga bO’lish mumkin. Bular, banklarning O’z mablaglari va jalb qilingan mablaglardir. Jalb qilingan resurslarni bahzi ҳollarda ikkiga bO’lib qaraladi – bu jalb qilingan de’ozitlar, boshqa majburiyatlar va sotib olingan resurlardir. Bu resurslar bankning aktiv o’eratsiyalarini amalga oshirishda ishlatiladi, yahni bank resurslari daromad olish maqsadida turli xil soҳalarga joylashtiriladi. Bankning ‘assiv va aktiv o’eratsiyalari O’zaro chambarchas bogliq bO’lganligi sababli ‘assivlarning tarkibi va xarakteri kO’’ jiҳatdan banklarning aktiv o’eratsiyalarini amalga oshirishda O’z ifodasini to’adi. SHu bilan birga resurslar xarakteriga banklarning kreditlash siyosatining O’zgarishi ҳam tahsir kiladi.
Bank resurlarining asosiy qismini bank mijozlarining mablaglari tashkil kiladi. Bank boshqa ka’itallarni jalb qilish uchun O’z ka’italining yetarli darajasi miqdorini kO’rsatish lozim.
Tijorat banki O’z mijozlarining bO’sh turgan mablaglarini qarzga olish bilan bir vaqtning O’zida bu mablaglarni O’z vaqtida qaytarilishini tahminlash majburiyatini ҳam oladi, shuning uchun bank barqaror likvidlikka ega bO’lishi kerak. Ishonchlilik va likvidlilik tamoyillari tijorat banki mavjudligining zarur shartlaridan bO’lib, ular aҳolining bO’sh turgan ‘ul mablaglarining bankka sari oqimini tahminlaydi. Undan tashqari bankning
aҳvoli moliyaviy jiҳatdan kam samarali bO’lgan ҳolatda mijozlar O’z mablaglarini qaytarib olishlariga ishonch ҳosil qilishlariga zamin yaratadi.
Resurslar yordamida banklarning tashkiliy faoliyati amalga oshiriladi, kreditlar berish saloҳiyati tO’lovlar amalga oshiriladi, banklarning daromadlari vujudga keltiriladi.
Bank resurslarining aylanishini quyidagicha ifodalash mumkin.
Bank resurslarining aylanishi sxemasi. 1-sxema.


мижоз

Банк
3 kreditdan foiz
2 Kredit

1 ‘ul mablaglari

Bank resurslarining shakllanishi va aylanishi uzluksiz jarayonni tashkil kiladi va bu esa O’z navbatida banklar faoliyatini doimiyligiga asos ҳisoblanadi.
Aloxida tijorat banklari uchun bank resurslari tarkibiy tuzilishi turli xillik bilan farqlanadi. Bu uning O’ziga xos xususiyatlari bilan tushuntiriladi. Ikkita tijorat banki resurslarining tarkibiy tuzilishi quyidagi mahlumotlar bilan xarakterlanadi.