Yillarga mO’ljallangan O’zbekiston Respublikasining bank tizimini isloҳ qilish strategiyasi tO’grisida

bO’lim "XARAJATLAR".

Bu bO’limda ҳisobot davrida bankning barcha xarajatlari aks ettiriladigan ҳisob - raqamlar ochilgan. Bankning de’ozit majburiyatlari bO’yicha foizli xarajatlarining ҳisobi 50101 - 54902 balans ҳisobraqamlarida yuritiladi. Foizli xarajatlar - bu bankning yuridik va jismon’y shaxslar oldidagi ҳar xil de’ozitlar, boshqa banklarning mablaglari, bankning ssuda majburiyatlari va boshqa majburiyatlari bO’yicha amalda tO’langan yoki ҳisoblangan xarajatlaridir. Barcha xarajatlar majburiyatlarning turlari bO’yicha tasniflangan.
Bankning vositachilik xarajatlari va turli xizmatlar bO’yicha xarajatlar 55100 balans ҳisobraqamida ҳisobga olinadi. Xorijiy valyutalarda kO’rilgan zarar esa 55300 balans ҳisobraqamida aks ettiriladi. Bu ҳisobraqam banklarning s’ot, forvard, o’tsion va fg’yuchers shartlari asosida tuzgan valyuta bitimlari bO’yicha kO’rgan zararlarining ҳisobini yuritishga mO’ljallangan. Agar bank kimmatbaҳo qogozlar oldi - sottisi bO’yicha zarar kO’rayotgan bO’lsa, bu zarar 55800 balans ҳisobraqamida ҳisobga olib boriladi.
Bank bino - inshootlarini, jiҳozlarini, kO’chmas mulkni sotishdan kO’rilgan zararlar ҳamda yuqorida kO’rsatilgan ҳisobraqamlarda, ҳisobga olingan zararlarning ҳech biriga tegishli bO’lmagan boshqa foizsiz xarajatlar 55900 - "Boshqa foizsiz xarajatlar" asosiy ҳisobvaraqda aks ettiriladi. Bankning o’eratsion xarajatlarini ҳisobga olib borish uchun 56100 "Bank xizmatchilarining ish ҳaqi va ular uchun qilingan boshqa xarajatlar", 56200 "Ijara va tahminot xarajatlari", 56300 ''Xizmat safari va yO’l xarajatlari", 56400 "Mahmuriy xarajatlar", 56500 "Re’rezentatsiya xarajatlari", 56700 "Sugurta, soliq va boshqa xarajatlar", kabi ҳisobraqamlar ochilgan. Bankning kO’rilishi mumkin bO’lgan zararlari 56800 asosiy ҳisobraqamda, bankning daromad soligining baҳolanishi esa 56900 ҳisobraqamda ҳisobga olib boriladi.

"KO’ZDA TUTILMAGAN ҲOLATLAR BO’YICHA ҲISOBRAQAMLAR".

Yangi ҳisobvaraqlar rejasida kO’zda tutilmagan ҳolatlar bO’yicha balansdan tashqari ҳisobraqamlar xam xuddi balans ichidagi ҳisobraqamlar kabi ikki yoqlama yozuv asosida olib boriladi. Ilgari balansdan tashqari joylashgan ҳisobraqamlar oddiy yozuv, kirim yoki chiqim kO’rinishida olib borilar edi. ҳisobvaraqlar rejasidagi ҳar bir balansdan tashqarida joylashgan ҳisobraqam uchun kontr -ҳisobraqam biriktirib qO’yilgan bO’lib, ular buxgalteriya yozuvlarini amalga oshirish maqsadida ishlatiladi. Balans ҳisobotida esa faqat asosiy ҳisobraqam qoldiqlari kO’rsatiladi. Kontr- ҳisob raqamlar yordamida ikki yoqlama yozuv olib borish balansdan tashqarida joylashgan ҳisobraqamlar bO’yicha o’eratsiyalarning tO’liq O’tkazilish yoki O’z vaqtida ҳisobdan chiqarilishi, biror summaning O’tkazilmay qolib ketish ustidan nazorat olib borish nuqtai nazaridan samarali bO’lib ҳisoblanadi.
"Savdoni moliyalashtirish" 90900 asosiy ҳisobraqamlarga tegishli barcha ҳisobraqamlarga kontr-ҳisobraqam ajratilgan. Masalan, "TO’lov muddatini kutayotgan ҳisob-kitob ҳujjatlari" nomli 90962 ҳisobraqam uchun 96319 kontr-xisobraqam ajratilgan. "O’z vaqtida tO’lanmagan ҳisob-kitob ҳujjatlari" nomli 90963 ҳisobraqamga 96321 kontr-ҳisobraqam ajratilgan. Bankning bergan va olgan ssudalari bO’yicha "Ssuda majburiyatlari - 91800 asosiy ҳisobraqamiga esa tegishli 96351- "Berilgan ssudalar bO’yicha majburiyatlar" va 96356- ''Olingan ssudalar bO’yicha majburiyatlar" kontr ҳisobraqamlari biriktirib qO’yilgan. Xuddi shu kabi boshqa balansdan tashqari ҳisobraqamlar bO’yicha ҳam tegishli kontr-ҳisobraqamlar ajratilgan. Barcha kontr-ҳisobraqamlar ikki yoqlama yozuv O’tkazish uchun mO’ljallangan.
O’zbekiston Res’ublikasi Markaziy Banki va tijorat banklarining balans namunasi va ularning tarkibiy qismlari tO’grisidagi mahlumotni 5-6- 7 ilovalarda kO’rish mumkin.
Bankning kundalik buxgalteriya balansi barcha bank muassasalari tomonidan birinchi tartibdagi balans ҳisob raqamlari tartibida yigma kartochkalar mahlumotlariga asosan quyidagi shaklda tuziladi:
Balans
2002 yil, “ ”

Balans ҳisobraqamlari

AKTIV

‘ASSIV

JAMI
Imzolar: Boshliq Bosh buxgalter

Ҳar kunlik tuziladigan balansda ҳisob raqamlaridagi qoldiq summalarining ‘astiga yoki aloҳida qogozga, balansga ilova qilib, yigma kartochkalar asosida balansdan tashqari ҳisob raqamlardagi qoldiq summasi kiritiladi.

Ҳar oyning birinchi sanasiga balans 2 nusҳada ikkinchi tartibdagi ҳisob raqamlari bO’yicha tuziladi.
Kundalik o’eratsiyalar kom’g’yuterlarda ҳisob olingan ҳolda kundalik balans sifatida balans ҳisob raqamlari bO’yicha qoldiqlar va oborotlar ҳaqida mahlumotlardan foydalaniladi.