Yüksək effektivli maye xromatoqrafiya üsulu haqqında ümumi məlumat

Şəkil 1.8. YEMX-in əsas hissələri

1. 
   Həlledici daşıyıcı sistem
   

YEMX-də mobil faza sütuna və ya stasionar fazaya davamlı olaraq tətbiq edilən həlledicidir. Mobil faza nümunə məhlulunun daşıyıcısı kimi fəaliyyət göstərir.
Sınaq üçün nümunə məhlulu injektordan mobil fazaya inyeksiya edilir. Nümunə məhlulu mobil faza ilə sütun üzərinə axır, bu məhlulun komponentləri sütunla mürəkkəb qeyri-kovalent qarşılıqlı təsirə müvafiq şəkildə miqrasiya edirlər
(Şəkil 1.8 ).
Mobil faza və nümunənin sütunla kimyəvi qarşılıqlı təsiri nümunədəki komponentlərin ayrılma və miqrasiya dərəcəsini müəyyən edir. Həlledicilər və ya mobil fazalar sütun üzərindən təxminən 1000-3000 psi-yə (1 bar = 14.5038 psi) qədər yüksək təzyiq altında keçməlidirlər. Bunun səbəbi stasionar fazanın hissəciklərinin ölçüsü 5-10 µm arasındadır, ona görə də həlledicinin axına müqaviməti yüksəkdir.

2. 
   Nasoslar
   

Nasosun rolu 1 dəqiqədə 1millilitr (mL/dəq) ilə ifadə edilmiş spesifik axın sürəti ilə mayenin (mobil faza adlanan) maye xromatoqram üzərinə axınını gücləndirməkdir. YEMX-də normal axın sürəti 1-2 mL/dəq arasındadır. Tipik nasoslar təzyiqi 6000-9000 psi (400-600 bar) aralığına qədər çatdıra bilər. Xromatoqrafik eksperiment ərzində nasos mobil fazanın tərkibini sabit saxlaya (izokratik) və ya artıra bilər (qradient).

YEMX nasoslarının aşağıdakı növləri vardır:
YEMX-də istifadə edilən nasosların bir neçə növü vardır, ən çox istifadə edilənləri qarşılıqlı porşen nasosu, şpris nasosu və sabit təzyiqli nasosdur

1. 
   Porşenli nasos
   

Həcmcə 35-400 µL arasında dəyişən hidravlik kamerada irəliyə və geriyə hərəkət edən porşenlə idarə edilən kiçik mühərrikdən ibarətdir.
Arxa zərbədə ayırıcı sütunun klapanı qapalıdır və porşen həlledicini mobil faza rezervuarından çəkir. Ön zərbədə nasos həlledicini rezervuardan sütunun xaricinə itələyir. Hər tsikldə porşenin vurğu həcmini və ya vurğu tezliyini dəyişməklə daha geniş sıralı axın sürətinə nail olmaq olar. İki və üçbaşlı nasos fazanın xaricində 180 və ya 120 dərəcədə fəaliyyət göstərən eyni porşen kameralı şöbələrdən ibarətdir (Şəkil 1.9).