158
birdaniga paydo bo‘lib qolmagan. Ong in’ikos shakllarining uzoq davom
etgan evolutsiyasining tabiiy hosilasi bo‘lganidek, u bilan uzviy bog‘liq
bo‘lgan inson nutqi ham axborot uzatishga xizmat qiladigan belgilarning
murakkablashib borishi jarayonining zaruriy natijasidir.
Demak, til belgilar tizimi sifatida kelib chiqishidan qat’i nazar faqat
insongagina xos va u ong bilan uzviy bog‘liqdir. Negaki, tilda ong
gavdalanadi. Til yordamidagina ong kishining o‘zi va boshqalar uchun
voqelikka aylanadi. Tilda ifodalanayotgan ma’no-mazmunning
anglanishi insonning umumiy bilim darajasi, qiziqishi, qobiliyati,
muayyan sharoitdagi kayfiyati kabi omillarga ham bog‘liq bo‘ladi. Til
fikrlash quroli, muloqot vositasi sifatida doimiy takomillashuv jarayonini
boshidan kechirmoqda. Ayni paytda insoniyat biz kundalik hayotda
qo‘llaydigan tabiiy til bilan bir qatorda muloqotning rang-barangligini
ta’minlaydigan, fikrni ifodalashga xizmat qiladigan o‘ziga xos imo-
ishoralar raqs, musiqa «tiliga» ham ega. Shunday bo‘lsa-da, ular so‘zga
ko‘chgandagina anglashiladi, undagi mazmun tushunarli bo‘ladi.
Shu bilan birga milliy tillar bilan bir qatorda ilm-fan yutuqlarining
tez tarqalishida muhim rol o‘ynaydigan internatsional til-fan tili, uning
tushunchalari va formulalari ham borligini unutmaslik kerak. XX asrda
qo‘llanish doirasi tobora kengayib borayotgan elektron hisoblash
mashinalarining «beysik», «fortran» kabi tillari yaratildi. Kompyuter-
larning ijtimoiy hayotdagi roli tez o‘sib borayotgan hozirgi davrda bu
«til»lar axborotlarning uzatilishi hamda qabul qilinishida katta ahamiyat
kasb etmoqda va vaqt bu jarayonlarning yanada tezlashayotganligini
ko‘rsatmoqda.
Ong va til munosabati haqida gap ketar ekan, til o‘ziga xos tarixiy
xotira rolini o‘tashini ham unutmaslik kerak. Bu milliy tillar misolida
ayniqsa, yaqqol ko‘rinadi. Zero, millat tilida uning o‘zligi, bosib o‘tgan
tarixiy yo‘li, tafakkur tarzi aks etadi, mustahkamlanadi. «Ona tili, – deb
yozadi Prezidentimiz, bu millatning ruhidir. O‘z tilini yo‘qotgan har
qanday millat o‘zligidan judo bo‘lishi muqarrar».
Shunday ekan, mustaqillik sharoitida milliy tilimiz rivojiga alohida
e’tibor berilayotganligi milliy o‘zligimizni anglashimizning o‘tish
jarayonida milliy istiqbolimizni belgilashning uzviy qismi sifatida
qaralmog‘i lozim.
Yüklə
Dostları ilə paylaş: