‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o liy va o rta m a X su s ta’lim vazirligi ‘rta m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

Nazorat uchun savollar
1. 
B uldozerlar, skreperlar va bir ch o 'm ich li yuklagichlar 
qanday vazifalarni bajarishi haqida umumiy m a’lumot bering.
41

---

2. Q uw ati bo‘yicha buldozerlar necha turli bo ‘ladi.
3. Buldozerlaming samarali ishlash masofasi qanchagacha 
bo‘lishi mumkin?
4. Skreperlar turlari haqida tushuntiring.
5. Bir cho‘michli ekskavatorlar (yuklagichlar)ga izoh bering.
8-mavzu. Karyer transporti
Karyer transportining o'ziga xos xususiyatlari. 
Karyer trans- 
porti kon massasini (qoplama jins va foydali qazilmalar) kayjoydan 
to ‘kish punktlariga tashishga m o ‘ljallangan b o ‘lib, texnologik 
jarayonlarni o ‘zaro bog‘lovclii vosita hisoblanadi. Konlarni qazib 
olish samaradorligi kaiyer trasportining aniq ishlashiga bog'liq.
Karyer transporti jarayonlari o ‘ta m ehnattalab b o 'lib , unga 
sarflanadigan xarajatlar m ahsulot tannarxining 45-65 %ni ayrim 
hollarda esa. 60-65 %ni tashkil etadi.
K on ishlarini olib borishning quyidagi maxsus sharoitlari 
karyer transportining o ‘ziga xos xususiyatlarini belgilaydi:
- qisqa tashish masofasida katta hajmdagi yuklarni transport 
qilishning m arkazlashgan (bir tom o n lam a) yo'nalishiga ega 
bo'lishi;
- transport vositalarini yuklash punkti (kayjoyni) va yukni 
to'kish punktlarini doim iy o'zgarib turishi tufayli transport kom - 
munikatsiyalarini davriy surilib turishi;
- yukni tashish yo'nalishida transport vositalarining m a ’lum
balandlikka ko'tarilishi zarurligi;
- tashiladigan kon massasining qattiqligi, zichligi, timovchanligi 
va undagi jins bo'laklarining turli o'lchamlarga ega bo'lishi transport 
uskunalarining pishiq va yuritgichlari q u w a ti yuqori bo'lishini 
talab qiladi.
Karyer transporti - 
bu kayjoydan qazib olingan kon massasini 
qabul qilish (boyitish fabrikasi qoplama jins ag'darmasi va hokazo) 
punktlargacha tashib beradigan vositalar majmuyidir. Bu vositalar
42

---

karyerlardagi texnologik jarayonlarni bir-biriga bog‘lovchi bo ‘g‘in 
bo ‘lib, ko ‘p m eh n at va xarajatlar sarfini talab qiladi. Foydali 
qazilm ani qazib olish u chun sarflangan xarajatlam ing 45-50 %, 
ayrim hollarda 65-70% transport xarajatlarini tashkil etadi. Karyer 
transportida «yuk aylanm asi* va «yuk potogi» degan iboralar 
ishlatiladi.